Взаємодія діалектних та літературних назв речей хатнього вжитку в українських східнослобожанських говірках

• Authors: Марина Олексіївна Волошинова

Title variants

EN

Peculiar Features of Names of Household Objects in the Ukrainian Eastern Slobodian Dialects

PL

Szczególne cechy nazw przedmiotów użytku domowego w ukraińskich gwarach wschodniosłobodzkich

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł przedstawia analizę słownictwa dotyczącego nazw przedmiotów użytku domowego w ukraińskich gwarach wschodniosłobodzkich. Słownictwo z tego zakresu przyciąga uwagę badaczy ze względu na związek z kulturą materialną: można w nim dostrzec codzienne ludzkie potrzeby, społeczne i ekonomiczne warunki życia i kontakty międzyetniczne. Badania nad szczególnymi cechami zasobu leksykalnego omawianych gwar są jak najbardziej uzasadnione. Gwary wschodniosłobodzkie ukształtowały się stosunkowo niedawno i są nadal słabo zbadane, co sprawia, że są niezmiernie interesujące pod względem językoznawczym i wymagają kompleksowych badań. W tym przypadku szczególne cechy systemu gwarowego wynikają głównie z faktu, że omawiany obszar jest nierównomiernie zasiedlony przez ludność napływową, pochodzącą z różnych regionów Ukrainy i Rosji. Podczas badania materiału ustalono jego skład ilościowy i funkcję poszczególnych składających się nań leksemów oraz przeprowadzono ich analizę leksykalną i semantyczną. Szczególną uwagę zwrócono na prześledzenie podobieństw i różnic semantycznych między badanymi gwarami a sąsiednimi lub bardziej odległymi kontinuami dialektalnymi języka ukraińskiego. Aby ustalić interakcję pomiędzy omawianymi gwarami a językiem literackim, badane jednostki leksykalne porównano z ich ogólnoukraińskimi odpowiednikami. Analiza wykazała, że większość nazw przedmiotów użytku domowego występujących w gwarach wschodniosłobodzkich należy do powszechnie używanego słownictwa, co wskazuje na wpływ języka standardowego na badane gwary.

EN

This article presents an analysis of vocabulary of household objects in the Ukrainian Eastern Slobodian dialects. The area of vocabulary under discussion attracts the attention of researchers owing to its connection with material culture: it reflects human daily needs, social and economic living conditions and inter-ethnic contacts. Research on peculiarities of lexical composition of the local dialects in question remains relevant. The Eastern Slobodian dialects have emerged relatively recently and have been hardly investigated at all, which is why they are of great scholarly interest and require complex study. Special features of this dialectal system stem mainly from the fact that the area is unevenly populated by immigrants from different regions of Ukraine and Russia. The study presented in this article determined the quantitative composition of dialectal material and the functional role of particular lexical items under scrutiny; it also involved their lexical and semantic analysis. Considerable attention has been paid to tracking semantic parallels and differences between the dialects in focus and other dialectal continuums of the Ukrainian language, both the adjacent and more distant ones. In order to examine the interaction between the literary language and the Eastern Slobodian dialects, the lexical units on the record were compared with the national lexicon. The analysis revealed that most names of household objects found in the Eastern Slobodian dialects are in common general use, which indicates the influence of standard speech on the dialects under consideration.

Keywords

EN

household vocabulary; Eastern Slobodian dialects; lexemes in common usage; dialectal speech; seme

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
• Year: 2020
• Volume: 55

Dates

published

2020

Contributors

author

Марина Олексіївна Волошинова

• Луганський національний університет імені Тараса Шевченка [Luhansk Taras Shevchenko National University], Старобільськ [Starobilsk]

• https://orcid.org/0000000172475222

References

• Babiĭ, F. I. (1984). Bytovaia leksika govorov srednego basseĭna Goryni [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Uzhgorodskiĭ gosudarstvennyĭ universitet.
• Gotsa, E. D. (2010). Nazvy ïzhi ĭ kukhonnoho nachynnia v ukraïnsʹkykh karpatsʹkykh hovorakh. Grazhda.
• Hlukhovtseva, K. D. (1992). Leksyka narodnoho pobutu ukraïnsʹkykh skhidnoslobozhansʹkykh hovirok [Unpublished doctoral dissertation]. Instytut ukraïnsʹkoï movy NAN Ukraïny.
• Ihnatenko, D. A. (2015). Leksychne napovnennia tematychnoï hrupy leksyky “Mebli” v ukraïnsʹkykh hovirkakh pivnochi Moldovy. Naukovi zapysky Natsionalʹnoho universytetu “Ostrozʹka akademiia”, 2015(53), 113–115.
• Kozachuk, H. O. (1985). Vzaiemodiia literaturnoï i dialektnoï pobutovoï leksyky. Movoznavstvo, 1985(2), 44–47.
• Kozachuk, H. O. (1990). Nazvy khatnikh mebliv u zakhidnopolisʹkykh hovirkakh. In Problemy ukraïnsʹkoï dialektolohiï na suchasnomu etapi (pp. 196–197). N.p.
• Kozachuk, H. O. (1991). Nazvy khatnikh mebliv u hovirkakh Pravoberezhnoï Kyïvshchyny. In Doslidzhennia z ukraïnsʹkoï dialektolohiï (pp. 177–125). Naukova dumka.
• Martynova, H. I. (1993). Podilʹsʹko-serednʹonaddnipriansʹka dialektna mezha (za danymy pobutovoï leksyky pravoberezhnoï Cherkashchyny) [Unpublished doctoral dissertation]. Instytut ukraïnsʹkoï movy NAN Ukraïny.
• Martynova, H. I. (1999). Strukturno-semantychnyĭ analiz nazv posudu u hovirkakh Pravoberezhnoï Cherkashchyny. In Aktualʹni problemy mentalinhvistyky (pp. 207–210). Brama.
• Ossovetskiĭ, I. A. (1982). Leksika sovremennykh russkikh narodnykh govorov. Nauka.
• Pitsura, T. (2008). Nazvy khatnikh recheĭ v ukraïnsʹkykh hovorakh Karpat (stan vyvchennia, sklad, strukturna orhanizatsiia). Suchasni problemy movoznavstva ta literaturoznavstva, 2008(12), 168–170.
• Pitsura, T. (2010). Nazvy stolovoï bilyzny v ukraïnsʹkykh hovorakh Karpat. Suchasni problemy movoznavstva ta literaturoznavstva, 2010(14), 84–93.
• Tyshchenko, L. M. (2002). Strukturna orhanizatsiia ĭ dynamika pobutovoï leksyky pivdennoslobozhansʹkykh hovirok [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Instytut ukraïnsʹkoï movy NAN Ukraïny.
• Arkushyn, H. L. (2000). Slovnyk zakhidnopolisʹkykh hovirok (Vols. 1–2). Vezha.
• Bilodid, I. K., Buriachok, A. A., Vynnyk, V. O., Hnatiuk, H. M., Holovashchuk, S. I., & Humetsʹka, L. L. (Eds.). (1970–1980). Slovnyk ukraïnsʹkoï movy (Vols. 1–11). Naukova dumka.
• Dalʹ, V. I. (1903–1909). Tolkovyĭ slovarʹ zhivogo velikorusskago iazyka Vladimira Dalia (I. A. Boduėn de Kurtenė, Ed.; Vols. 1–4). M. O. Volʹf.
• Hlukhovtseva, K. D., Liesnova, V. V., & Nikolaienko, I. O. (Eds.). (2011). Ukraïnsʹki skhidnoslobozhansʹki hovirky: Suchasni dialektni teksty. Vyd-vo DZ “LNU imeni Tarasa Shevchenka”.
• Huĭvaniuk, N. V. (2005). Slovnyk bukovynsʹkykh hovirok. Ruta.
• Liesnova, V. V. (2013). Hovirky Skhidnoï Slobozhanshchyny: Zbirnyk dialektnykh tekstiv. Vyd-vo DZ “LNU imeni Tarasa Shevchenka”.
• Lysenko, P. S. (1974). Slovnyk polisʹkykh hovoriv. Naukova dumka.
• Melʹnychuk, O. S., Bilodid, I. K., Kolomiietsʹ, V. T., & Tkachenko, O. B. (Eds.). (1982–2012). Etymolohichnyĭ slovnyk ukraïnsʹkoï movy (Vols. 1–7). Naukova dumka.
• Mikhelʹson, A. D. (1866). 30 000 inostrannykh slov, voshedshikh v upotreblenie v russkiĭ iazyk, s obʺiasneniem ikh korneĭ: Po slovariam Geĭze, Reĭda i dr. Sobstvennoe izd. avt.
• Onyshkevych, M. Ĭ. (1984). Slovnyk boĭkivsʹkykh hovirok (Vols. 1–2). Naukova dumka.
• Pipash, I. O., & Halas, B. K. (2005). Materialy do slovnyka hutsulʹsʹkykh hovirok (Kosivsʹka Poliana i Rosishka Rakhivsʹkoho raĭonu Zakarpatsʹkoï oblasti). Uzhhorodsʹkyĭ natsionalʹnyĭ universytet.
• Turchyn, I. D. (2011). Slovnyk sela Tylych na Lemkivshchyni. Ukraïnsʹka akademiia drukarstva.

Identifiers

DOI

10.11649/sfps.1972

Biblioteka Nauki

38653594