Нове двомовне фразеологічне видання: полемічна рефлексія

• Authors: Тетяна Анатоліївна Космеда , Олена Олегівна Ковалевська

Title variants

EN

A New Bilingual Phraseological Dictionary: A Polemical Reflection

PL

Polemiczna refleksja na temat nowego dwujęzycznego słownika frazeologicznego

Abstracts

PL

Niniejszy artykuł przedstawia analizę krytyczną dwujęzycznego Leksykonu aktywnej frazeologii polskiej i ukraińskiej (Лексикон польської та української активної фразеології), autorstwa Romana Tymoshuka, Wojciecha Sosnowskiego, Macieja Jaskota i Yuriia Ganoshenki. Jest to drugi dwujęzyczny słownik frazeologiczny w historii ukraińsko-polskiej i polsko-ukraińskiej frazeografii XXI wieku, po Małym ukraińsko-polskim słowniku utrwalonych wyrażeń językowych: Ekwiwalenty, frazeologizmy, powiedzenia i przysłowia (Короткий українсько-польський словник усталених виразів: еквіваленти слова, фразеологізми, прислів’я та приказки, Poznań–Charków 2017) Tetiany Kosmedy, Oleny Homeniuk i Tetiany Osipovej. Cechą wyróżniającą recenzowany słownik jest jego zawartość – frazeologizmy powszechnie używane ca co dzień. Autorzy zastosowali oryginalną koncepcję, w myśl której: (1) pomimo że część polsko-ukraińska i ukraińsko-polska mają różną zawartość, powstawały bowiem niezależnie, każda z nich zawiera najbardziej popularne frazeologizmy; (2) najbardziej reprezentatywne wyrażenia wybrano na podstawie badań kwestionariuszowych i materiałów ze środków masowego przekazu; (3) hasła zawierają przykłady ilustrujące ich użycie; (4) słownik ma optymalną wielkość: zawiera około tysiąca jednostek frazeologicznych. Z drugiej zaś strony, słownik ma również pewne niedociągnięcia, wśród których należy wymienić: (1) brak określenia kluczowych elementów pojęcia „aktywna” frazeologia; (2) nieuwzględnienie wyrażeń slangowych nienależących do języka literackiego; (3) opis znaczeń frazeologizmów za pomocą prostych struktur syntaktycznych, którym brak spójnych kryteriów jasności i zrozumiałości interpretacyjnej, co sprawia, że słownik nie w pełni uwzględnia potencjał semantyczny i informację pragmatyczną przedstawianych wyrażeń; (4) zbyt kategoryczna interpretacja pojęcia brak ekwiwalencji; (5) nie wszystkie hasła są opatrzone kwalifikatorami stylistycznymi, a lista tych ostatnich ogranicza się jedynie do trzech: slang, potoczne, wulgarne; kwalifikator przysłowie/приказка wydaje się niepoprawny, jako że autorzy nie podają kryteriów, na podstawie których go wyodrębniono; (6) metajęzyk słownika cechuje się pewnymi naruszeniami norm ortograficznych i stylistycznych. Niemniej jednak słownik z pewnością wzbogacił teorię frazeografii i praktykę frazeograficzną, oraz spotkał się z zainteresowaniem ze strony użytkowników.

EN

This article presents a critical analysis of the bilingual publication entitled A Lexicon of Polish and Ukrainian Active Phraseology (Leksykon aktywnej frazeologii polskiej i ukraińskiej / Leksykon pol′s′koï ta ukraïns′koï aktyvnoï frazeolohiï), compiled by Roman Tymoshuk, Wojciech Sosnowski, Maciej Jaskot and Yurii Ganoshenko. In the history of Ukrainian-Polish and Polish-Ukrainian phraseography of the twenty-first century, this is the second attempt at creating a bilingual phraseological dictionary, following the publication of A Concise Ukrainian-Polish Dictionary of Set Expressions: Lexical Equivalents, Phraseologisms, Proverbs and Sayings (Korotkyĭ ukraïns′ko-pol′s′kyĭ slovnyk ustalenykh vyraziv: Ekvivalenty slova, frazeolohizmy, prysliv′ia ta prykazky, Poznań and Kharkiv, 2017), compiled by Tetiana Kosmeda, Olena Homeniuk and Tetiana Osipova. The distinctive feature of the reviewed dictionary is that it contains phraseologisms which are most widely used in everyday speech. The compilers developed an original conception: (1) Polish-Ukrainian and Ukrainian-Polish parts differ in content, as they were compiled independently, yet most popular phraseologisms are included in both parts; (2) the most representative set expressions in active use in both languages were selected on the basis of questionnaires and mass media material; (3) entries include illustrative material; (4) it has an optimal size – about 1,000 phraseological units. On the other hand, the dictionary also has some drawbacks, such as: (1) it lacks key criteria for determining the status of the notion “active” phraseology; (2) it does not include slang phraseologisms which do not belong to literary language; (3) the meanings of phraseological units are described by means of simple syntactic structures which lack consistent criteria of clarity and comprehensibility of interpretation, and the dictionary does not cover all semantic potential and pragmatic information of the listed units; (4) excessively categorical interpretation of the notion zero equivalence; (5) not all entries contain stylistic labels, and those used are only of three types: slang, colloquial, vulgar; the label przyslowie/приказка (proverb) seems incorrect, as the compilers do not provide criteria of its separate status; (6) metalanguage of the dictionary is marked with some violations of orthographic and stylistic norms. Nevertheless, the dictionary has undoubtedly enriched the theory of phraseography, phraseographic practice and found its users.  

Keywords

EN

bilingual phraseography; phraseological dictionary; theory of phraseography; phraseographic practice

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
• Year: 2020
• Volume: 55

Dates

published

2020

Contributors

author

Тетяна Анатоліївна Космеда

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu [Adam Mickiewicz University], Poznań

• https://orcid.org/0000000189122888

author

Олена Олегівна Ковалевська

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu [Adam Mickiewicz University], Poznań

• https://orcid.org/000000031241449X

References

• Alefirenko, M. (1977). Vid porivniannia do novoho znachennia slova. Kulʹtura slova, 1977(13), 87–89.
• Alekseenko, M. (2001). Tipy russko-ukrainskikh frazeologicheskikh sootvetstviĭ (transliatologicheskiĭ aspekt). In B. Tychoniuk (Ed.), Z badań nad współczesnymi językami wschodniosłowiańskimi i polskim (pp. 7–14). Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego.
• Aleksieienko, M. (1993). Semantyka idiomy iak osnova transliatolohichnykh vidpovidnykiv. In Materialy mizhnarodnoï naukovoï konferentsiï “Semantyka movy i tekstu”, 13–15 zhovtnia 1993 roku (Pt. 2, pp. 1–2). Prykarpatsʹkyĭ natsionalʹnyĭ universytet imeni Vasylia Stefanyka.
• Balakova, D., Valʹter, K., Venzhinovich, N., Gutovskaia, M., Ivanov, E., & Mokienko, V. (2014). Lepta bibleĭskoĭ mudrosti: Bibleĭskie krylatye vyrazheniia i aforizmy na russkom, angliĭskom, belorusskom, nemetskom, slovatskom i ukrainskom iazykakh. Mogilevskiĭ gosudarstvennyĭ universitet imeni A. A. Kuleshova.
• Barannyk, N. (2014). Sutnistʹ ta strukturni osoblyvosti komparatyvnykh frazeolohizmiv suchasnoï ukraïnsʹkoï movy. Naukovyĭ visnyk Mizhnarodnoho humanitarnoho universytetu: Filolohiia, 10(1), 8–11.
• Belov, I. (2019, January 21). IAn Netsislav Ignatsiĭ Boduėn de Kurtenė – vydaiushchiĭsia lingvist. Culture.pl. https://culture.pl/ru/article/yan-necislav-ignaciy-boduen-de-kurtene-vydayuschiysya-lingvist
• Bilonozhenko, V., Hnatiuk, I., Diatchuk, V., Nerovnia, N., & Fedorenko, T. (2008). Slovnyk frazeolohizmiv ukraïnsʹkoï movy. Naukova dumka.
• Busel, V. (Ed.). (2003). Velykyĭ tlumachnyĭ slovnyk suchasnoï ukraïnsʹkoï movy. VTF “Perun”.
• Demsʹkyĭ, M. (2013). Korotkyĭ polʹsʹko-ukraïnsʹkyĭ slovnyk pryslivʹïv i prykazok. (n.p.).
• Dubisz, S. (Ed.). (2006). Uniwersalny słownik języka polskiego: Vol. 2. K–Ó. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kocherhan, M. (2010). Kononenko, I., Spivak O. Ukraïnsʹko-polʹsʹkyĭ slovnyk mizhmovnykh omonimiv i paronimiv. – K.: Vyshcha shk., 2008. – 343 s. [Review of the book]. Movoznavstvo, 2010(1), 100–103.
• Kononenko, I., & Spivak, O. (2008). Ukraïnsʹko-polʹsʹkyĭ slovnyk mizhmovnykh omonimiv i paronimiv. Vyshcha shkola.
• Kosmeda, T. (2014). Luchyk, A., Antonova, O., Dubrovsʹka, I. Ukraïnsʹko-polʹsʹkyĭ slovnyk ekvivalentiv slova, K.: Vyhotivnyk FOP Afonin A. O., 2011. – 312 s. [Review of the book]. Movoznavstvo, 2014(2), 85–87.
• Kosmeda, T. (2017). Peredmova. In T. Kosmeda, O. Homeniuk, & T. Osipova, Korotkyĭ ukraïnsʹko-polʹsʹkyĭ slovnyk ustalenykh vyraziv: Ekvivalenty slova, frazeolohizmy, pryslivʹia ta prykazky (pp. 5–30). Kolo.
• Kosmeda, T., & Homeniuk, O. (2019). Retsenziia. R. Tymoshuk, V. Sosnovsʹkyĭ, M. IAskot, IU. Hanoshenko, Leksykon polʹsʹkoï ta ukraïnsʹkoï aktyvnoï frazeolohiï, Varshava: KJV Digital Sp. z o.o., 2018, 309 s. Przegląd Wschodnioeuropejski, 10(2), 363–366.
• Kosmeda, T., Homeniuk, O., & Osipova, T. (2017a). Korotkyĭ ukraïnsʹko-polʹsʹkyĭ slovnyk ustalenykh vyraziv: Ekvivalenty slova, frazeolohizmy, pryslivʹia ta prykazky. Kolo.
• Kosmeda, T., Homeniuk, O., & Osipova, T. (2017b). Ukraïnsʹka frazeolohiia v polʹsʹkiĭ audytoriï: Problemy zasvoiennia. In Ukraïnsʹka mova u sviti: Zbirnyk materialiv IV Mizhnarodnoï naukovo-praktychnoï konferentsiï: 9–10 lystopada 2016 roku, Lʹviv (pp. 117–127). Vydavnytstvo Lʹvivsʹkoï politekhniky.
• Kunin, A. (1972). Frazeologiia sovremennogo angliĭskogo iazyka. Mezhdunarodnye otnosheniia.
• Mizin, K. (2012). Levchenko, O. Ukraïnsʹko-rosiĭsʹko-bilorusʹko-bolharsʹko-polʹsʹkyĭ slovnyk porivnianʹ. – L.: Vyd-vo Lʹviv. politekhniky, 2011. – 748 s. [Review of the book]. Movoznavstvo, 2012(5), 89–92.
• Mokienko, V. (1989). Slavianskaia frazeologiia. Vysshaia shkola.
• Mokienko, V., Lilich, G., & Trofimkina, O. (2010). Tolkovyĭ slovarʹ bibleĭskikh vyrazheniĭ i slov. AST; Astrelʹ.
• Mokienko, V., Nikitina, T., & Nikolaeva, E. (2010). Bolʹshoĭ slovarʹ russkikh poslovits. OLMA Media Grupp.
• Mykhaĭlova, T., & IEsypenko, D. (2018). Blyzʹki, podibni, netotozhni: Paremiĭni ta frazeolohichni perlyny u Korotkomu ukraïnsʹko-polʹsʹkomu slovnyku ustalenykh vyraziv. Dyvoslovo, 2018(09(738)), 64.
• Ogolʹtsev, V. (1978). Ustoĭchivye sravneniia v sisteme russkoĭ frazeologii. Izdatelʹstvo Leningradskogo gosudarstvennogo universiteta.
• Pechenikova, L. (2013). Komparatyvni frazeolohichni odynytsi na poznachennia zdorovʹia liudyny. Science and Education a New Dimension: Philology, 1/3(13), 121–123.
• Selivanova, O. (2006). Suchasna linhvistyka: Terminolohichna entsyklopediia. Dovkillia-K.
• Tymoshuk, R., Sosnovsʹkyĭ, V. [Sosnowski, W.], IAskot [Jaskot], M., & Hanoshenko, I. (2018). Leksykon polʹsʹkoï ta ukraïnsʹkoï aktyvnoï frazeolohiï / Leksykon aktywnej frazeologii polskiej i ukraińskiej. KJV Digital.
• Ukraïnsʹkyĭ pravopys. (2015). Naukova dumka.
• Vinogradov, V. (1977). Izbrannye trudy: Leksikologiia i leksikografiia. Nauka.
• Volʹter, K., & Mokienko, V. (2010). Antiposlovitsy russkogo naroda (slovarʹ). OLMA Media Grupp.
• Wysoczański, W. (2006). Językowy obraz świata w porównaniach zleksykalizowanych: Na materiale wybranych języków. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Wysoczański, W. (2010). Implikowanie znaczeń przeciwstawnych i sprzecznych w porów-naniach frazeologicznych. Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, 37, 157–164.
• Zahnitko, A. (2012). Slovnyk suchasnoï linhvistyky: Poniattia i terminy. DonNU.
• Zorivchak, R. (1983). Frazeolohichna odynytsia iak perekladoznavcha katehoriia. Vyshcha shkola.

Identifiers

DOI

10.11649/sfps.1975

Biblioteka Nauki

38658360