Czy "wihajster" jest nazwą artefaktu? Szkic leksykologiczny

• Authors: Sebastian Żurowski
• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Is wihajster a name for an artifact? A lexicological studyThe basic focal points of this article are the features of the word wihajster – both those inter- (grammar and semantics) and extralinguistic (etymology, orthography, pragmatics). Moreover, the article mentions other expressions characteristic of regional varieties of Polish which share some similar semantic features. The presented semantic interpretation implies that, generally, wihajster is a semantically marked synonym for narzędzie ‘tool,’ some of the examples, however, show that there are speakers who attribute to it an even broader scope of reference. The examples that illustrate the analysis have mostly been derived from fiction. Their analysis shows that referring to wihajster as a "post-war neologism" is not justified. The word undoubtedly appeared in Polish before World War II, and most probably even back in the 19th century. It is equally unreliable from the academic point of view to call wihajster a Germanism – unless we are prepared to abandon defining the latter as a loan word from German. All in all, the word does indeed imitate in sound the German phrase wie heisst er?, yet this linguistic unit did not evolve within German and thus is not an external loan. It can only be considered an internal loan from local dialects into general Polish. Czy wihajster jest nazwą artefaktu? Szkic leksykologicznyPodstawowym przedmiotem zainteresowania w artykule są cechy wewnątrz- (gramatyka i semantyka) i zewnątrzjęzykowe (etymologia, ortografia, pragmatyka) wyrażenia wihajster. Ponadto wspomniane są inne wyrażenia odmian (głównie regionalnych) języka polskiego, które mają podobne cechy semantyczne. Zapro­ponowana interpretacja semantyczna zakłada, że są to nacechowane synonimy narzędzia, choć część przykładów pokazuje, że użytkownicy języka przypisują im czasem jeszcze szerszy zakres odniesienia. Wykorzystywane do ilustracji toku wywodu przykłady pochodzą przede wszystkim z literatury pięknej. Ich ana­liza pokazuje, że częste w literaturze przedmiotu określanie wihajstra mianem „powojennego neologizmu” jest nieuprawnione – wyrażenie to pojawiło się w języku polskim na pewno przed II wojną światową, a prawdopodobnie jeszcze w XIX wieku. Równie nierzetelne naukowo jest nazywanie wihajstra germanizmem – chyba że germanizm zostanie zdefiniowany nie jako zapożyczenie z języka niemieckiego. Wihajster w istocie jest bowiem wyrażeniem naśladują­cym brzmienie niemieckiej frazy wie heisst er?, ale jednostka ta nie powstała na gruncie języka niemieckiego i nie jest zapożyczeniem zewnętrznym. Można ją traktować jedynie jako zapożyczenie wewnętrzne z gwar do języka ogólnego.

Keywords

EN

lexicology; names for artifacts; colloquial language; regionalism

• Publisher: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
• Year: 2015
• Volume: 50

Dates

published

2015

online

2015-12-31

Contributors

author

Sebastian Żurowski

Identifiers

DOI

10.11649/sfps.2015.005