Типологія словотвірних парадигм префіксальних дієслів зі значенням «переміщення вгору» в польській мові

• Authors: Любомир Васильович Сегін

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest badaniom potencjału słowotwórczego czasowników przedrostkowych o znaczeniu ‘przemieszczać ku górze’ w języku polskim. W toku badań zrekonstruowano typowy paradygmat słowotwórczy analizowanych czasowników, wyodrębniono bloki paradygmatu słowotwórczego dewerbatywów według przynależności do części mowy oraz typy strukturalne paradygmatów słowotwórczych w zależności od liczby takich bloków. W artykule określono również główne trendy słowotwórcze analizowanych czasowników. Badania wykazały, że czasowniki przedrostkowe mają znaczący potencjał słowotwórczy przede wszystkim na poziomie derywacji substantywnej, mniej regularne jest tworzenie derywatów czasownikowych, zaś najmniej regularne – tworzenie derywatów przymiotnikowych. W typologii paradygmatów słowotwórczych najliczniej reprezentowane są mikrosystemy z jednym blokiem derywatów przynależnych do części mowy (substantywny), z dwoma blokami (substantywno-werbalny) i z trzema blokami (substantywno-adiektywno-werbalny).

EN

This article offers an analysis of the derivational potential of Polish prefixed verbs with the meaning of ‘moving upwards’. The study defines a typical derivational paradigm of the verbs in focus, singles out derivational paradigm blocks based on word-class affiliation of the deverbatives, delineates structural types of derivational paradigms according to the number of such blocks, and identifies the main derivational trends of the verbs under scrutiny. The study found that the prefixed verbs have a significant derivational potential primarily at the level of substantive word formation, with verb formations being less regular, and adjective formations proving the least regular. In terms of structural typology, the most frequent microsystems contained one word-class block (noun derivatives), two blocks (noun and verb derivatives), or three blocks (noun, adjective and verb derivatives).

Keywords

EN

derivational paradigm; particular and typical derivational paradigm; deverbatives; derivational meaning; structural type of derivational paradigm

PL

paradygmat słowotwórczy; konkretny i typowy paradygmat słowotwórczy; dewerbatywy; znaczenie słowotwórcze; strukturalny typ paradygmatu słowotwórczego

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
• Year: 2020
• Volume: 55

Dates

published

2020

Contributors

author

Любомир Васильович Сегін

• Національний університет «Києво-Могилянська академія» [National University of “Kyiv-Mohyla Academy”], Київ [Kyiv]

• https://orcid.org/0000000319660773

References

• Adametsʹ, N. V. (2016). Slovotvirna paradyhmatyka diiesliv rukhu v suchasniĭ ukraïnsʹkiĭ movi [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Prykarpatsʹkyĭ universytet im. Vasylia Stefanyka.
• Berend, M. (2003). Aktywność słowotwórcza czasowników ruchu (opis gniazdowy). In M. Skarżyński (Ed.), Słowotwórstwo gniazdowe: Historia, metoda, zastosowania (pp. 100–106). Księgarnia Akademicka.
• Buzashshiova, K. (1987). Vozmozhnosti i granitsy modelirovaniіa na urovne slovoobrazovatelʹnykh paradigm. In G. P. Neshchimenko (Ed.), Sopostavitelʹnoe izuchenie slovoobrazovaniіa slavіanskikh іazykov (рр. 14–19). Nauka.
• Buzássyová, K. (1974). Sémantická štruktúra slovenských deverbatív. Veda.
• Doroszewski, W. (Ed.). (1958–1969). Słownik języka polskiego [SJPD] (Vols. 1–11). Wiedza Powszechna.
• Greshchuk, V. V., Bachkur, R. O., Dzhochka, I. F., & Poslavsʹka, N. M. (2007). Narysy z osnovotsentrychnoї deryvatolohiї. Misto NV.
• IAroshenko, N. O. (2006). Strukturno-semantychni osoblyvosti suchasnykh slovotvirnykh hnizd z vershynamy sazhatʹ, sadyty, i sadzić u rosiĭsʹkiĭ, ukraїnsʹkiĭ i polʹsʹkiĭ movakh u zistavlenni z anhliĭsʹkoiu [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Donetsʹkyĭ natsionalʹnyĭ universytet.
• Karpilovskaia, E. A. (1987). Konstruirovanie glagolʹnykh zon slovoobrazovatelʹnykh gnezd (na materiale ukrainskikh glagolov zvuchaniia) [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Leningradskiĭ gosudarstvennyĭ universitet im. A. A. Zhdanova.
• Karpilovsʹka, I. A. (2002). Korenevyĭ slovnyk ukraïnsʹkoï movy: Hnizda sliv z vershynamy-omohrafichnymy koreniamy. “Ukraïnsʹka entsyklopediia” im. M. P. Bazhana.
• Klymenko, N. F. (2004). Slovotvirna paradyhma. In I. A. Karpilovsʹka et al. (Eds.), Ukraїnsʹka mova: Entsyklopediіa (2nd ed., Rev. ed., p. 619). Vydavnytstvo “Ukraїnsʹka entsyklopediіa” im. M. P. Bazhana.
• Klymenko, N. F., Peshchak, M. M., & Savchenko, I. S. (1982). Formalizovani osnovy semantichnoï klasyfikatsiï leksyky. Naukova dumka.
• Krongauz, M. A. (1998). Pristavki i glagoly v russkom iazyke: Semanticheskaia grammatika. Shkola “IAzyki russkoĭ kulʹtury”.
• Kushlyk, O. P. (2015). Slovotvirna paradyhmatyka pokhidnykh diіesliv v ukraїnsʹkiĭ movi. Kolo.
• Morozova, T. S. (1980). Struktura slovoobrazovatelʹnykh paradigm russkogo glagola [Unpublished summary of doctoral dissertation]. Institut russkogo iazyka AN SSSR.
• Skarżyński, M. (2003). Czasowniki jako centra gniazd słowotwórczych: Z prac nad III tomem Słownika gniazd słowotwórczych współczesnego języka ogólnopolskiego. In M. Skarżyński (Ed.), Słowotwórstwo gniazdowe: Histоria, metoda, zastosowania (pp. 23–31). Księgarnia Akademicka.
• Skarżyński, M. (2010). Słownik przypomnień gramatycznych. Księgarnia Akademicka.
• Skarżyński, M., Berend, M., Bondkowska, M., Burkacka, I., Jadacka, H., Olejniczak, M., & Vogelgesang, T. (2004). Słownik gniazd słowotwórczych współczesnego języka ogólnopolskiego: T. 3. Gniazda odczasownikоwe [SGSWJO] (Pt. 1–2). Towarzystwo Wydawnicze Historia Iagellonica.
• Śmiech, W. (1986). Derywacja prefiksalna czasowników polskich. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Sokolova, S. O. (2003). Prefiksalʹnyĭ slovotvir diіesliv u suchasniĭ ukraїnsʹkiĭ movi. Naukova dumka.
• Sokolova, S. O. (2010). Slovotvirna paradyhma na tli teoriї freĭmiv. In N. F. Klymenko & I. A. Karpilovsʹka (Eds.), Vidobrazhennia istoriї ta kulʹtury narodu v slovotvorenni: Dopovidi XII Mizhnarodnoї naukovoї konferentsiї Komisiї zi slovʹiansʹkoho slovotvorennia pry Mizhnarodnomu komiteti slavistiv (25–28 travnia 2010, Kyїv, Ukraїna) (pp. 415–432). Vydavnychyĭ dim Dmytra Buraho.
• Strekalova, Z. N. (1979). Morfologiia glagolʹnogo vida v sovremennom polʹskom literaturnom iazyke. Nauka.
• Tikhonov, A. N. (1985a). Osnovnye poniatiia russkogo slovoobrazovaniia. In A. N. Tikhonov, Slovoobrazovatelʹnyĭ slovarʹ russkogo iazyka: V 2 t. (Vol. 1, pp. 18–52). Russkiĭ iazyk.
• Tikhonov, A. N. (1985b). Slovoobrazovatelʹnyĭ slovarʹ russkogo iazyka: V 2 t. Russkiĭ iazyk.
• Valіukh, Z. O. (2005). Slovotvirna paradyhmatyka imennyka v ukraїnsʹkiĭ movi. ASMI.
• Vykhovanetsʹ, I. R., Horodensʹka, K. H., Zahnitko, A. P., & Sokolova, S. O. (2017). Hramatyka suchasnoї ukraїnsʹkoї literaturnoї movy: Morfolohiia. Vydavnychyĭ dim Dmytra Buraho.
• Zemskaia, E. A. (1978). O paradigmaticheskikh otnosheniiakh v slovoobrazovanii. In M. V. Liapon, N. I. Shvedova, & N. N. Ivanov (Eds.), Russkiĭ iazyk: Voprosy ego istorii i sovremennogo sostoianiia: Vinogradovskie chteniia I–VIII (pp. 63–77). Nauka.
• Żmigrodzki, P. (Ed.). (n.d.). Wielki słownik języka polskiego [WSJP]. https://www.wsjp.pl/

Identifiers

DOI

10.11649/sfps.2021

Biblioteka Nauki

38637194