Workers’ Culture – an Unfinished Project: From Scepticism to Historical Cultural Studies

• Authors: Magdalena Matysek-Imielińska

Title variants

PL

Kultura robotnicza – niedokończony projekt: od sceptycyzmu do kulturoznawstwa historycznego

Abstracts

PL

Badania kultury robotniczej w Polsce od lat sześćdziesiątych do późnych osiemdziesiątych XX wieku diagnozowane są w tym artykule jako porażka. Autorka przypomina liczne próby konceptualizacji programów badawczych i konkretne ich realizacje w obszarze socjologii, antropologii i rodzącego się wówczas kulturoznawstwa. Szuka źródeł tej porażki, zastanawia się, na czym ona polegała i co mogło być jej przyczyną. Stawia pytanie: czy niepowodzenia badań nad kulturą robotniczą nie wynikały ze sceptycyzmu samych badaczy, którzy mogli przeoczyć ważne próby manifestacji samoświadomości i aktywnego uczestnictwa robotników, traktując je jako sterowane politycznie, a więc nieautentyczne. Pyta o przyczyny zarówno ideologiczne, jak i metodologiczne – ścieranie się badań ilościowych z orientacją humanistyczną. Proponuje, aby z dystansu czasowego podjąć badania preposteryjne, pozwalające dziś inaczej odczytywać różne robotnicze inicjatywy kulturalne. Być może byłoby to inspirujące dla budowania przeciw-historii kultury robotniczej.

EN

The research on workers’ culture carried out in Poland from the 1960s to the late 1980s has been recognised in this article as a failure. The author discusses the numerous attempts to conceptualise research programmes and their actual implementation in the fields of sociology, anthropology and the emerging cultural studies. She looks for the sources of their failure, reflecting on its nature and possible causes. She asks whether the failure of the research on workers’ culture was not due to the scepticism of the researchers themselves, who might have overlooked important attempts at demonstrating self-awareness and pro-active attitude on the part of the workers, treating them as politically manipulated and therefore inauthentic. She raises the question about both ideological and methodological reasons behind this stance, the latter having to do with a clash between quantitative research and humanistic orientation. She calls for “preposterous” research (as proposed by Mieke Bal) to be undertaken, which would give a different interpretation of the workers’ various cultural initiatives from today’s perspective. Perhaps this would inspire the creation of a counter-history of workers’ culture.

Keywords

PL

kultura robotnicza; style życia; uczestnictwo w kulturze; historia polskiej humanistyki; kulturoznawstwo

EN

workers’ culture; lifestyles; participation in culture; the history of Polish humanities; cultural studies

• Publisher: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Studia Litteraria et Historica
• Year: 2020
• Issue: 9

Dates

published

2020

Contributors

author

Magdalena Matysek-Imielińska

• University of Wrocław

• https://orcid.org/0000000206182066

References

• Balcerzan, E. (1972). Przez znaki: Granice autonomii sztuki poetyckiej: Na marginesie polskiej poezji współczesnej. Wydawnictwo Poznańskie.
• Bauman, Z. (1963). Rec. Jan Malanowski, Robotnicy Warszawskiej Fabryki Motocykli, Ossolineum, 1962. Studia Socjologiczne, 1963(2), 315–316.
• Bauman, Z. (1964). Metodologiczne zagadnienia badań nad kulturą robotniczą. Studia Socjologiczne, 1964(1(12)), 19–34.
• Bednarek, S. (1976). Rozważania o stylu życia. Regiony, 1976(4), 171–174.
• Bednarek, S. (1978). Reporterski wizerunek robotnika. Kontrasty, 1978(12), 38–40.
• Bednarek, S. (1979). Styl życia, jaki jest, każdy widzi… Regiony, 1979(2), 164–167.
• Bednarek, S. (1982). Kultura robotnicza w perspektywie kulturoznawczej. Kultura i Społeczeństwo, 1982(1), 195–198.
• Bednarek, S. (2013). Popielniczka. W R. Chymkowski, Ł. Bukowiecki, & M. Czemarmazowicz (Red.), Peryferie kultury: Szkice ofiarowane Profesorowi Rochowi Sulimie (ss. 219–225). Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Dobrowolska, D. (1967). Z zagadnień kultury robotniczej. Studia Socjologiczne, 1967(3), 83–112.
• Dobrowolska, D. (1977). Wartość pracy dla jednostki. W W. A. Jadow (Red.), Przemiany osobowości w społeczeństwie socjalistycznym (ss. 165–196). Książka i Wiedza.
• Domańska, E. (2006). Historie niekonwencjonalne: Refleksja o refleksji w nowej humanistyce. Wydawnictwo Poznańskie.
• Frentzel-Zagórska, J., Strzeszewski, M., & Wertenstein-Żuławski, J. (1984). Konferencja na temat kultury robotniczej i kultury ogólnonarodowej. Kultura i Społeczeństwo, 1984(1), 183–187.
• Gładysz, J. (2009). Historia Teatru Robotniczego w Bielawie. Bibliotheca Bielaviana, 2009, 303–311.
• Gładysz, J. (2010). Kultura robotnicza lat 80. XX wieku na przykładzie Sceny B Teatru Robotniczego w Bielawie. Bibliotheca Bielaviana, 2010, 423–471.
• Jagoszewska, J. (2009). Niedokończony projekt kulturoznawstwa. W S. Bednarek & K. Łukasiewicz (Red.), O kulturze i jej poznawaniu: Prace ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Pietraszce (ss. 9–22). Wydawnictwo i Drukarnia DTSK „Silesia”.
• Jasińska, A., & Siemieńska, R. (1975). Wzory osobowe a powieść radiowa. Wydawnictwa Radia i Telewizji.
• Jasińska, A., & Siemieńska, R. (1978). Wzory osobowe socjalizmu. Wiedza Powszechna.
• Kulpińska, J. (1965). Aktywność społeczna pracowników. W A. Sarapata (Red.), Socjologiczne problemy przedsiębiorstwa przemysłowego (ss. 239–250). Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Kulpińska, J. (1977). Zróżnicowanie wzoru osobowego pracownika ze względu na pozycję i rolę w społeczności zakładowej. W M. Michalik (Red.), Socjalistyczny wzór osobowy pracownika (ss. 113–124). Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Malanowski, J. (1962). Robotnicy Warszawskiej Fabryki Motocykli. Ossolineum.
• Matysek-Imielińska, M. (2014). Kultura robotnicza w perspektywie kulturoznawczej. W I. Topp, P. J. Fereński, & R. Nahirny (Red.), Sny w kulturze: Szkice dedykowane Profesorowi Stefanowi Bednarkowi (ss. 21–31). Wydawnictwo Polonia.
• Matysek-Imielińska, M. (2018). Miasto w działaniu: Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa – dobro wspólne w epoce nowoczesnej. Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
• Ossowska, M. (1961). Zmierzch etosu purytańskiego w Stanach Zjednoczonych. Studia Socjologiczne, 1961(1), 160–173.
• Pałubicka, A. (1990). Kulturowy wymiar ludzkiego świata obiektywnego. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Pałubicka, A. (2010). Kulturoznawstwo jako dyscyplina zintegrowana. W W. J. Burszta & M. Januszkiewicz (Red.), Kulturo-znawstwo, dyscyplina bez dyscypliny? (ss. 35–50). „Academica”.
• Pawluczuk, W. (1978). Żywioł i forma: Wstęp do badań ad kulturą współczesną. Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Pawluczuk, W. (1979). Scenariusze codzienności. Regiony, 1979(4), 113–137.
• Pietraszko, S. (1973). Uniwersyteckie studia kulturoznawcze. Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury.
• Robotnicze Dni Kultury w Kielcach. (1976). Regiony, 1976(1), 174–176.
• Saryusz-Wolska, M. (2012). Uhistorycznienie nauk o kulturze – niemieckie modele kulturoznawstwa. Przegląd Kulturoznawczy, 2012(3), 302–315.
• Siciński, A. (1978). Styl życia: Przemiany we współczesnej Polsce. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Siciński, A. (1988). O problemie autonomii i nauki o kulturze. Kultura i Społeczeństwo, 1988(2), 217–220.
• Siciński, A. (2013). Co nam się nie sprawdziło? Perspektywa przemian stylu życia Polsce: Krytyka wcześniejszych założeń. W K. Łukasiewicz & I. Topp (Red.), Przyszłość w kulturze: Prace Kulturoznawcze XV (ss. 300–301). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. (Przedruk z Odra, 27, 1987, nr 2, ss. 2–7).
• Sprawozdanie z dyskusji na konferencji poświęconej socjologii klasy robotniczej. (1964). Studia Socjologiczne, 1964(1).
• Stepuch, M. (1979). Model teoretyczno-metodologiczny badań nad potrzebami kulturalnymi społeczności Lubina [Niepublikowana praca magisterska]. Uniwersytet Wrocławski.
• Szczepański, J. (1964). Założenia i zagadnienia badań nad klasą robotniczą. Studia Socjologiczne, 1964(1), 5–18.
• Tarkowska, E. (1976). Kategoria stylu życia a inspiracje antropologiczne. W A. Siciński (Red.), Styl życia: Koncepcje i propozycje (ss. 71–98). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Tarkowska, E. (1992). Współczesna socjologia polska wobec antropologii kulturowej, czyli perspektywy i ograniczenia antropologii Polski współczesnej. W E. Tarkowska (Red.), Socjologia i antropologia: Stanowiska i kontrowersje (ss. 9–23). Wiedza o Kulturze.
• Touraine, A. (2010). Przedmowa do pierwszego polskiego wydania (A. Krasiński, Tłum.). W A. Touraine, Solidarność: Analiza ruchu społecznego 1980–1981 (ss. 15–20). Europejskie Centrum Solidarności.
• Tyszka, A. (1971). Uczestnictwo w kulturze: O różnorodności stylów życia. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Tyszka, Z. (1977). Rodziny robotnicze w Polsce: Różnice i podobieństwa. Instytut Wydawniczy CRZZ.
• Urbański, A. (1979). Recenzja Rodzin robotniczych w Polsce. Regiony, 1979(2), 159–162.
• Wnuk-Lipiński, E. (Red.). (1987). VII Ogólnopolski Zjazd Socjologiczny. ZG PTS.
• Žižek, S. (2005). Perspektywy radykalnej krytyki dziś (A. Mazur, Tłum.). Krytyka Polityczna, 2005(7–8), 58–76.

Identifiers

DOI

10.11649/slh.2256

Biblioteka Nauki

28407445