“Herbarium Polonorum” (“Heimatphotographie”)

• Authors: Elżbieta Janicka

Title variants

PL

„Herbarium Polonorum” („Heimatphotographie”)

Abstracts

PL

Osnową tekstu jest wojenna i powojenna historia terenu niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Treblinka II z perspektywy produkcji krajobrazu – ze szczególnym uwzględnieniem aspektu tożsamościowego, czyli unarodowienia natury i naturalizacji narodu. Wywód odnosi się do towarzyszących tej produkcji konwencji obrazowania w fotografii przyrodniczej i krajoznawczej, takich jak niemiecka Heimatphotographie i polska fotografia ojczysta. Poruszone zostało też zagadnienie klasyfikacji jako zasady funkcjonowania ludzkiego umysłu wraz z jej zastosowaniami poznawczymi oraz/lub tożsamościowymi – do morderczych konsekwencji włącznie. Ważny punkt odniesienia stanowi ponadto historia zielnika jako formy organizacji wiedzy (Maria Sibylla Merian, Róża Luksemburg, Szymon Syreński) oraz jej związki ze w sztukami wizualnymi (Krzysztof Jung, Alina Szapocznikow).  Bogaty materiał ilustracyjny odnosi się do analizowanych sposobów reprezentacji ze szczególnym uwzględnieniem aksjosemiotyki polskiego antysemityzmu, sięgając do jego elitarnych form w Polsce Jagiellonów. Tekst podsumowuje piętnaście lat pracy autorki nad projektem fotograficznym Zielnik na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady Żydów Treblinka II.

EN

The main theme of the text is the wartime and postwar history of the area of the German Nazi extermination camp Treblinka II, seen from the perspective of the production of landscape – with a special focus on the identity aspect, i.e. the nationalization of nature and the naturalization of the nation. The argument refers to imaging conventions of nature and ethnographic photography, like the German Heimatphotographie and the Polish Fatherland Photography, that go along with landscape production. This paper also touches upon the issue of classification as the principle organizing the workings of the human mind as well as the uses made of classification in terms of cognition and identity – up to and including the deadly consequences thereof. Another crucial point of reference is the history of the herbarium as a form of organizing knowledge (Maria Sibylla Merian, Rosa Luxemburg, Szymon Syreński) and its connections with the visual arts (Krzysztof Jung, Alina Szapocznikow). The rich iconography illustrates the analyzed representation patterns, with particular focus on the axiosemiotics of Polish antisemitism, going back to its elitist forms in Jagiellonian Poland. The text summarizes fifteen years of the author’s work on Herbarium, a photographic project carried out on the site of the former German Nazi extermination camp Treblinka II.

Keywords

PL

antysemityzm; „Heimatphotographie”; Holokaust; krajobraz; fotografa przyrodnicza; historia środowiskowa; Treblinka; zielnik

EN

antisemitism; Heimatphotographie; Holocaust; landscape; nature photography; environmental history; Treblinka; herbarium

• Publisher: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Studia Litteraria et Historica
• Year: 2020
• Issue: 9

Dates

published

2020

Contributors

author

Elżbieta Janicka

• Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences, Warsaw

• https://orcid.org/0000000209456886

References

• Adamczyk-Garbowska, M. (1998). My Warsaw is gone… Professor Chone Shmeruk interviewed by Monika Adamczyk-Garbowska. W Więź: Under one heaven: Poles and Jews (ss. 326–333). Towarzystwo Więź.
• Auerbach, R. (2012a). Polskie Kolorado albo gorączka złota w Treblince [W Treblinka: Reportaż] (K. Szymaniak, Tłum.; M. Polit, Oprac.). Zagłada Żydów: Studia i Materiały, 2012(8), 70–72.
• Auerbach, R. (2012b). Treblinka: Reportaż (K. Szymaniak, Tłum.; M. Polit, Oprac.). Zagłada Żydów: Studia i Materiały, 2012(8), 25–75.
• Bal, M. (2002). Travelling concepts in the humanities: A rough guide. Toronto University Press.
• Bateson, G., Jackson, D. D., Haley, J., & Weakland, J. (1956). Toward a theory of schizophrenia. Behavioral Science, 1(4), 251–264. https://doi.org/10.1002/bs.3830010402
• Bielawski, K. (2020). Zagłada cmentarzy żydowskich. Biblioteka Więzi.
• Blok, A. (2001). Honour and violence. Polity.
• Blößfeldt, K. (1929). Urformen der Kunst: Photographische Pflanzenbilder. Verlag Ernst Wasmuth A.G.
• Borejsza, J. (2018). Okolice Treblinki. W J. Borejsza, Ostaniec, czyli ostatni świadek (ss. 222–226). Wielka Litera.
• Brüggemeier, F.-J., Cioc, M., & Zeller, T. (Red.). (2005). How green were the Nazis? Nature, environment and nation in the Third Reich. Ohio University Press.
• Bułhak, J. (1938a, listopad 1–15). Istota fotografii ojczystej. W Piękno Ziemi Śląskiej [Katalog wystawy] (s. 3). Sale Recepcyjne Sejmu Śląskiego w Katowicach.
• Bułhak, J. (1938b). Jaka ma być polska fotografia ojczysta. Przegląd Fotograficzny, 1938(11–12), 200–206.
• Canin, M. (2018a). Gorączka złota. W M. Canin, Przez ruiny i zgliszcza: Podróż po stu zgładzonych gminach żydowskich w Polsce (M. Adamczyk-Garbowska, Tłum.; M. Adamczyk-Garbowska, E. Koźmińska-Frejlak, & A. Trzciński, Przypisy; ss. 483–491). Nisza.
• Canin, M. (2018b). Kosów. W M. Canin, Przez ruiny i zgliszcza: Podróż po stu zgładzonych gminach żydowskich w Polsce (M. Adamczyk-Garbowska, Tłum.; M. Adamczyk-Garbowska, E. Koźmińska-Frejlak, & A. Trzciński, Przypisy; ss. 233–239). Nisza.
• Canin, M. (2018c). Treblinka. W M. Canin, Przez ruiny i zgliszcza: Podróż po stu zgładzonych gminach żydowskich w Polsce (M. Adamczyk-Garbowska, Tłum.; M. Adamczyk-Garbowska, E. Koźmińska-Frejlak, & A. Trzciński, Przypisy; ss. 445–450). Nisza.
• Czyżewski, A. (2001). Trzewia Lewiatana: Antropologiczna interpretacja utopii miasta-ogrodu. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Dante. (1991). La Divine Comédie: L’Enfer (J. Risset, Oprac., Tłum. & Wstęp). Flammarion.
• Derrida, J. (1972). La mythologie blanche. W J. Derrida, Marges de la philosophie (ss. 247–325). Éditions de Minuit.
• Derrida, J. (1986). Biała mitologia (W. Krzemień, Tłum.). Pamiętnik Literacki, 77(3), 283–318.
• Dłubak, Z. (2013). Fotografia a sztuka dzisiaj. W M. Ziółkowska (Red.), Teoria sztuki Zbigniewa Dłubaka (ss. 153–159). Fundacja Archeologia Fotografii. (Pierwodruk: 1973).
• Douglas, M. (2002). Purity and danger: An analysis of the concept of pollution and taboo. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203361832
• Dumont, L. (1967). Homo Hierarchicus: Essai sur le système des castes. Gallimard.
• Dumont, L., & Pocock, D. F. (1959). Pure and impure. Contributions to Indian Sociology, 3, 9-39.
• Dunin, K. (2004). Polacy ludziom. W K. Dunin, Czytając Polskę (ss. 72–78). Wydawnictwo W.A.B.
• Eco, U. (2009). Szaleństwo katalogowania (T. Kwiecień, Tłum.). Dom Wydawniczy Rebis.
• Edensor, T. (2002). National identity, popular culture and everyday life. Berg.
• Edensor, T. (2004). Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne (A. Sadza, Tłum.). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Ehrenburg, I., & Grossman, W. (Red.). (2020). Czarna księga (J. Nalewajko-Kulikov, Oprac.). Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma.
• Elsner, J., & Cardinal, R. (Red.). (1994). The cultures of collecting. Reaktion Books.
• Fabre-Vassas, C. (1994). La bête singulière: Les juifs, les chrétiens et le cochon. Gallimard.
• Geremek, B. (1987). Problem skalania w wyobraźni społecznej średniowiecza. W Obecność: Leszkowi Kołakowskiemu w 60 rocznicę urodzin (ss. 174–182). Aneks.
• Glazar, R. (2011). Stacja Treblinka (E. Czerwiakowska, Tłum.). Ośrodek KARTA.
• Gołubiew, Z., & Rottenberg, A. (Red.). (1998). Alina Szapocznikow (1926–1973). Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta.
• Gołubiew, Z., Świszczowska-Piegdoń, M., Woźniak, Ł., Zemanek, A., & Bartoszek, W. (2007). Zielnik Wyspiańskiego. Muzeum Narodowe w Krakowie.
• Gomułka, S. (Red.). (2019). Transformacja polska 1991–1993. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Gomułka, S., & Kowalik, T. (Red.). (2011). Transformacja polska: Dokumenty i analizy 1990. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Górski, J. (b.d.). Na przełomie dziejów (III 9776) [Rękopis]. Biblioteka Narodowa, Dział Rękopisów.
• Grochowska, M. (2012, luty 11–12). Naznaczony: Rozmowa Magdaleny Grochowskiej z Anną Markiel o zagładzie domu Trynczerów. Gazeta Wyborcza, 34. https://wyborcza.pl/magazyn/1,124059,11124109,Naznaczony.html
• Gross, J. T. (2003). Wokół Sąsiadów: Polemiki i wyjaśnienia. Pogranicze.
• Gross, J. T. (2013). Macewy wrócą na cmentarz. W Ł. Baksik, Macewy codziennego użytku / Matzevot for everyday use (ss. 15–16). Wydawnictwo Czarne.
• Gross, J. T., & Grudzińska-Gross, I. (2011). Złote żniwa: Rzecz o tym, co się działo na obrzeżach zagłady Żydów. Znak.
• Grossman R. (Reż.). (2018). Kto napisze naszą historię [Film]. Katahdin Productions; Arte/NDR; EC1Łódź – Miasto Kultury; Match&Spark; Mazowiecki Fundusz Filmowy.
• Gros[s]man, W. (1945). Piekło Treblinki: Reportaż literacki. Wydawnictwo „Literatura Polska”.
• Grossman, W. (2009). Życie i los (J. Czech, Tłum.). Wydawnictwo W.A.B.
• Grossman, W. (2020). Treblinka. W I. Ehrenburg & W. Grossman (Red.), Czarna księga (ss. 679–708). Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma.
• Grynberg, H. (1984a). Ludzie Żydom zgotowali ten los. W H. Grynberg, Prawda nieartystyczna (ss. 65–88). Archipelag.
• Grynberg, H. (1984b). Obsesyjny temat. W H. Grynberg, Prawda nieartystyczna (ss. 133–144). Archipelag.
• Grynberg, H. (1999). Ojczyzna. Wydawnictwo W.A.B.
• Grynberg, H. (2012). Historia polsko-żydowska. W H. Grynberg, Monolog polsko-żydowski (ss. 7–38). Wydawnictwo Czarne.
• Grzesiuk-Olszewska, I. (1995). Polska rzeźba pomnikowa w latach 1945–1995. Neriton.
• Grzesiuk-Olszewska, I. (2019). Konkurs oświęcimski: Projekty niezrealizowane. W A. Tarasiuk & A. Miczko (Red.), Pomnik: Europa Środkowo-Wschodnia 1918–2018 (ss. 44–47). Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni.
• Haupt, A. (1961, luty 11). Stacja końcowa: Śmierć. Głos Wybrzeża, 3, 5.
• Janicka, E. (2006). Hortus Judeorum: Refleksje oddechowe i pokarmowo-trawienne na marginesie pracy „Miejsce nieparzyste”. W R. Dziadkiewicz & E. Tatar (Red.), Imhibition (ss. 99–109). Muzeum Narodowe w Krakowie; Ha!art.
• Janicka, E. (2014–2015). Pamięć przyswojona: Koncepcja polskiego doświadczenia zagłady Żydów jako traumy zbiorowej w świetle rewizji kategorii świadka. Studia Litteraria et Historica, 2014–2015(3–4), 148–227. https://doi.org/10.11649/slh.2015.009
• Janicka, E., & Żukowski, T. (2016). Przemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000. Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
• Jung, K. (b.d.). Autorskie fotografie warsztatowe (studyjne) / Artist’s working photographs (studies). Krzysztof Jung. http://www.krzysztofjung.com/fotografie–photographs/fotografie
• Kącki, M. (2016, lipiec 21). Zdrajczyni: Z Rūtą Vanagaité, autorką książki Nasi o mordowaniu Żydów przez Litwinów, rozmawia Marcin Kącki. Gazeta Wyborcza: Duży Format, 20–21.
• Kertész, I. (1975). Sorstalanság. Magvető Könyvkiadó.
• Kertész, I. (2010). Los utracony (K. Pisarska, Tłum.). Wydawnictwo W.A.B.
• Kielak, A. M. (2004). Zielnik Elizy Orzeszkowej: Nieznany zabytek botaniczny przechowywany w zbiorach Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wydawnictwo Kontekst.
• Kobendza, R., & Sokołowska, B. (2012). Notes botaniczny / Botanical notebook (K. Kościuczuk, Tłum.). Fundacja Archeologia Fotografii.
• Kobro, K., & Strzemiński, W. (1993). Kompozycja przestrzeni: Obliczenia rytmu czasoprzestrzennego. Muzeum Sztuki w Łodzi. (Pierwodruk: 1931, nakładem autorów).
• Kopówka, E. (2009). Plan kamieni symbolicznych. Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince.
• Kopówka, E. (Red.). (2013a). Co wiemy o Treblince? Stan badań / What do we know about Treblinka? The current state of research. Muzeum Regionalne w Siedlcach.
• Kopówka, E. (2013b). Karny obóz pracy w Treblince. W E. Kopówka, Co wiemy o Treblince? Stan badań / What do we know about Treblinka? The current state of research (ss. 45-62.). Muzeum Regionalne w Siedlcach.
• Kopówka, E. (2014). Obóz zagłady. W E. Kopówka, Plan kamieni symbolicznych (2. wyd., b.n.). Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince. https://muzeumtreblinka.eu/wp-content/uploads/2018/12/plan_symbolicznych_kamieni.pdf
• Kosmopolityczne organizmy. (b.d.). W Encyklopedia PWN. Pobrano 1 sierpnia 2019, z https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/kosmopolityczne–organizmy;3926165.html
• Kowalik, T. (2009). www.Polska transformacja.pl. Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA.
• Kowalska, A. (2012). Na naszym wybrukowanym macewami podwórku: Wywiad z Łukaszem Baksikiem. W Ł. Baksik, Macewy codziennego użytku / Matzevot for everyday use (ss. 17–22). Wydawnictwo Czarne.
• Krzepicki, A. J. (2017). Człowiek uciekł z Treblinek… Rozmowy z powracającym (B. Engelking & A. Skibińska, Red.). Żydowski Instytut Historyczny.
• Księga Psalmów. (2003). (A. Jankowski & L. Stachowiak, Tłum.). W Biblia Tysiąclecia. Pismo święte Starego i Nowego Testamentu. Pallotinum. https://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=925
• Kwiet, K. (2019). Forests and the final solution. W A. Klei & K. Stoll (Red.), Leerstelle(n)? Der deutsche Vernichtungskrieg –1944 und die Vergegenwärtigungen des Geschehens nach 1989 (ss. 41–70). Neofelis Verlag.
• Landau-Czajka, A. (2015). Polska to nie oni: Polska i Polacy w polskojęzycznej prasie żydowskiej II Rzeczypospolitej. Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma.
• Landsberger, F. (1957). The sacred direction in Synagogue and Church. Hebrew Union College Annual, 28, 181–203.
• Langer L. L. (2015). Świadectwa Zagłady w rumowisku pamięci (M. Szuster, Tłum.). Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma.
• Lanzmann, C. (Reż.). (1985). Shoah [Film]. Historia; Les Films Aleph; Ministère de la Culture de la Republique Française.
• Lanzmann, C. (2009). La lièvre de Patagonie: Mémoires. Gallimard.
• Lanzmann, C. (2010). Zając z Patagonii: Pamiętniki (M. Ochab, Tłum.). Wydawnictwo Czarne.
• Lanzmann, C. (2012). The Patagonian hare: A memoir (F. Wynne, Tłum.). Farrar, Straus and Giroux.
• Leśniakowska, M. (1994). U źródeł polskiej fotografiki. Dagerotyp, 1994(3), 3–12.
• Luksemburg, R. (2009). Zielnik / Herbarium (J. Schütrumpf, Wstęp; H. Werblan-Jakubiec & J. Dolatowski, Komentarz). Fundacja Róży Luksemburg; Wydawnictwo Baobab.
• Luxemburg, R. (b.d.). Foreword to the anthology: „The Polish question and the socialist movement” (1905). Marxist.org. https://www.marxists.org/archive/luxemburg/1905/misc/polish–question.htm
• Makower, H. (1987). Pamiętnik z getta warszawskiego: Październik 1940 – styczeń 1943 (N. Makower, Red.). Ossolineum.
• Małczyński, J. (2018). Krajobrazy Zagłady: Perspektywa historii środowiskowej. Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.
• Masson, S. E. (2016). Introduction. W T. C. Masson, My Kaddish: Memoir of a childhood in the Warsaw Ghetto (J. Moussaieff Masson & S. Esther Masson, Red.; ss. 1–3). CreateSpace Independent Publishing Platform.
• Masson, T. C. [Teresa Klara Alter]. (2016). My Kaddish: Memoir of a childhood in the Warsaw Ghetto (J. Moussaieff Masson & S. Esther Masson, Red.). CreateSpace Independent Publishing Platform.
• Matyjaszek, K. (2016). Mur i okno: Gruz getta warszawskiego jako przestrzeń narracyjna Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Studia Litteraria et Historica, 2016(5), 1–33. https://doi.org/10.11649/slh.2016.004
• Matyjaszek, K. (2019). Produkcja przestrzeni żydowskiej w dawnej i współczesnej Polsce. Universitas.
• Michalczak, D. (2015, maj 15). „Nie zapomnij o mnie”, czyli Święto Polskiej Niezapominajki. Wiadomości Zbąszyń. https://zbaszyn.naszemiasto.pl/nie–zapomnij–o–mnie–czyli–swieto–polskiej–niezapominajki/ar/c8–3384481
• Miłosz, C. (1984). Traktat poetycki. W C. Miłosz, Wiersze (T. 2, ss. 6–44). Wydawnictwo Literackie. (Pierwodruk: 1957).
• Młynarczyk, J. A. (2013). Niemiecki obóz zagłady dla ludności żydowskiej w Treblince. W E. Kopówka (Red.), Co wiemy o Treblince? Stan badań (ss. 63–100). Muzeum Regionalne w Siedlcach.
• Moore, S., Meighan, I., & King, M. (Red.). (2011). Megality: Kamienne giganty (O. Żórawska, Tłum.) [Katalog wystawy]. Państwowe Muzeum Archeologiczne.
• Mortkowicz-Olczakowa, H. (2006). Czechowicz: W poszukiwaniu ukrytego miasta. Scriptores, 2006(30), 23.
• Murawska-Muthesius, K. (2002, maj 20). Oskar Hansen and the Auschwitz „Countermemorial” (1958–59). Artmargins. https://artmargins.com/oskar-hansen-and-the-auschwitz-qcountermemorialq-1958-59/
• Nirenberg, D. (2013). Anti-Judaism: The Western tradition. W. W. Norton.
• Olczak-Ronikier, J. (2002). W ogrodzie pamięci. Znak.
• Ost, D. (2005). The defeat of Solidarity: Anger and politics in postcommunist Europe. Cornell University Press. https://doi.org/10.7591/9781501729270
• Panofsky, E. (1955). „Et in Arcadia ego”: Poussin and the elegiac tradition. W E. Panofsky, Meaning in the visual arts: Papers in and on art history (ss. 295–320). Doubleday Anchor Books.
• Panofsky, E. (1971). „Et in Arcadia ego”: Poussin i tradycja elegijna (A. Morawińska, Tłum.). W E. Panofsky, Studia z historii sztuki (J. Białostocki, Red.; ss. 324–342). Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Perechodnik, C. (2004). Spowiedź: Dzieje rodziny żydowskiej podczas okupacji hitlerowskiej w Polsce (D. Engel, Red.). Ośrodek KARTA.
• Pierściński, P. (b.d.). Pisanie krajobrazów [Rękopis].
• Pierściński, P. (2004). Czas krajobrazu: Antologia tekstów z lat 1975–2004. Muzeum Historii Fotografii.
• Pierściński, P. (2005). Pagór. Biblioteka Świętokrzyska.
• Pietrasik, A. (2010). Traversing monumentality: Successive designs for the Auschwitz Monument. W E. Toniak (Red.), Moore and Auschwitz (b.n.). Adam Mickiewicz Institute.
• Pomian, K. (1987). Collectionneurs, amateurs et curieux: Paris, Venise: XVIe-XVIIIe siècle. Gallimard.
• Pomian, K. (2012). Zbieracze i osobliwości: Paryż – Wenecja XVI–XVIII wiek (A. Pieńkos, Tłum.). Wydawnictwo W.A.B.
• Pratt, M. L. (1992). Imperial eyes: Travel writing and transculturation. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203163672
• Psalmy. (1883). (I. Cylkow, Tłum.). Drukarnia Alexandra Ginsa. http://bibliepolskie.pl/_pliki/cylkow/cpliki/5105743945116880921686007193241592687559.php
• Radecka, K. (Reż.). (2011). Treblinka [DVD]. Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku.
• Radecka, K. (2013). Upamiętnienie zrealizowane w Treblince. W E. Kopówka (Red.), Co wiemy o Treblince? Stan badań (ss. 307–314). Muzeum Regionalne w Siedlcach.
• Rajchman, J. (2011). Ocalałem z Treblinki: Wspomnienia z lat 1942–1943 (B. Szwarcman-Czarnota, Tłum.). Czytelnik.
• Reszka, P. P. (2019). Płuczki: Poszukiwacze żydowskiego złota. Agora.
• Risset, J. (1991). Introduction. W Dante, La divine comédie: L’enfer (ss. 7–16). Flammarion.
• Ro’i, Y. (2010). Black book. W YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe. https://yivoencyclopedia.org/article.aspx/Black_Book
• Rose, R. S. (2006). Krytyczny słownik mitów i symboli nazizmu (Z. Jakubowska & A. Rurarz, Tłum.; R. Argullol, Wprowadzenie). Wydawnictwo Sic!
• Rusiniak, M. (2008). Obóz zagłady Treblinka II w pamięci społecznej (1943–1989). Neriton.
• Sauer, C. (2014). Morfologia krajobrazu (M. Górna, Tłum.). W B. Frydryczak & D. Angutek (Red.), Krajobrazy: Antologia tekstów (ss. 21–34). Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
• Schama, S. (1995). Landscape and memory. Alfred A. Knopf.
• Schieb, B., Voigt, M., & Weinstein, F. (2006). Aufzeichnungen aus dem Versteck: Erlebnisse eines polnischen Juden 1939–1946. Lukas Verlag.
• Schultze-Naumburg, P. (1905). Die Entstellung unseres Landes. Gebauer-Schwetschke.
• Seidman, H. (1998). Du fond de l’abîme: Journal du ghetto de Varsovie. Plon.
• Sereny, G. (2002). W stronę ciemności: Rozmowy z komendantem Treblinki (J. K. Milencki, Tłum.). Cyklady.
• Sitkowska, M. (Red.). (2001). Krzysztof Jung (1951–1998). Muzeum im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni.
• Spector, S. (1990). „Aktion 1005”: Effacing the murder of millions. Holocaust and Genocide Studies, 5(2), 157–173. https://doi.org/10.1093/hgs/5.2.157
• Sprawozdanie ze Zjazdu Delegatów Polskich Towarzystw Fotograficznych w Warszawie. (1937). Przegląd Fotograficzny, 1937(11), 205–207.
• Stow, K. (2006). Jewish dogs: An image and its interpreters: Continuity in Catholic–Jewish encounters. Stanford
• University Press. https://doi.org/10.11126/stanford/9780804752817.001.0001
• Sturdy Colls, C. (2012). O tym, co minęło, lecz nie zostało zapomniane: Badania archeologiczne na terenie byłego obozu Zagłady w Treblince (E. Felska & J. Giebułtowski, Tłum.). Zagłada Żydów: Studia i Materiały, 2012(8), 83–118. https://doi.org/10.32927/ZZSiM.628
• Sturdy Colls, C. (2013). Ocena archeologiczna na terenie byłego obozu zagłady w Treblince. W E. Kopówka (Red.), Co wiemy o Treblince? Stan badań (ss. 207–215). Muzeum Regionalne w Siedlcach.
• Sturdy Colls, C. (2015). Badania archeologiczne w Obozie Zagłady i Karnym Obozie Pracy w Treblince (P. Tołwiński, Tłum.). W E. Kopówka (Red.), Treblinka: Historia i pamięć (ss. 78–85). Muzeum Regionalne w Siedlcach.
• Subbotko, D. (2011, październik 13). Żyję dla przeszłości: Z Henrykiem Grynbergiem rozmawia Donata
• Subbotko. Gazeta Wyborcza: Duży Format, 16–18.
• Sulej, K. (2011, listopad 3). Chodziłam po ludziach i pytałam o Piekło: Z Ewą Andrzejewską rozmawia Karolina Sulej. Gazeta Wyborcza: Duży Format, 10–11.
• Syreński, S. (2017a). O Żydziech rzecz krótka. W S. Syreński, Zielnik Syreniusza: Druk czcionką współczesną (M. Łuczaj, Red.; T. 5, ss. 1536–1539). Krośnieńska Oficyna Wydawnicza.
• Syreński, S. (2017b). Zielnik Syreniusza: Druk czcionką współczesną (M. Łuczaj, Red.). Krośnieńska Oficyna Wydawnicza.
• Szabó, I. (Reż.). (1999). Sunshine [Film]. Filmfonds Wien; Hungarian Motion Picture Fund; InterCom; ISL Film; Kinowelt Filmproduktion; Movie Network, The (TMN); Österreichischer Rundfunk (ORF); Serendipity Point Films; Téléfilm Canada; TV2.
• Szuchta, R. (2013). Edukacja w miejscu pamięci. W E. Kopówka (Red.), Co wiemy o Treblince? Stan badań (ss. 29–43). Muzeum Regionalne w Siedlcach.
• Taborska, H. (2002). Rozstrzelane kamienie. Polityka, 2002(30(2360)), 65–67.
• Taborska, H. (2003). Art in places of death: Polish signs of memory in the Nazi death camps. Kultura Współczesna, (4(38)), 38–62.
• Tokarska-Bakir, J. (2008). Legendy o krwi: Antropologia przesądu. Wydawnictwo W.A.B.
• Wajda, A. (1996). [Bez tytułu]. W Z. Gołubiew (Red.), To lubię. Muzeum Narodowe w Krakowie.
• Weinstein, E. (2008). 17 dni w Treblince (R. Zubkowicz, Tłum.). Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łosickiej.
• Wiatr, E., Engelking, B., & Skibińska, A. (Red.). (2013). Archiwum Ringelbluma. T. 13. Ostatnim etapem przesiedlenia jest śmierć: Pomiechówek, Chełmno nad Nerem, Treblinka. Żydowski Instytut Historyczny.
• Wiernik, J. (2003). Rok w Treblince / A year in Treblinka. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
• Willenberg, S. (2004). Bunt w Treblince (A. Żbikowski, Red.). Więź.
• Wóycicka, Z. (2009). Chrześcijański pomnik żydowskiej martyrologii? Niezrealizowany projekt upamiętnienia terenu byłego obozu Zagłady w Treblince z 1947 roku. W Z. Wóycicka, Przerwana żałoba: Polskie spory wokół pamięci nazistowskich obozów koncentracyjnych i zagłady 1944–1950 (ss. 333–361). TRIO.
• Zagajewski, A. (1988). Oglądając „Shoah” w pokoju hotelowym w Ameryce. Zeszyty Literackie, 1988(21), 50–51.
• Zaleski, M. (2000). „Ludzie ludziom”…? „Ludzie Żydom”…? Świadectwo literatury? W A. Brodzka-Wald, D. Krawczyńska, & J. Leociak (Red.), Literatura polska wobec Zagłady (ss. 89–103). Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma.
• Zaremska, H. (2011). Żydzi w średniowiecznej Polsce: Gmina krakowska. Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk.
• Zawadka, A. P. (2015). Upamiętnianie Treblinki. W E. Kopówka (Red.), Treblinka: Historia i pamięć (ss. 32–56). Muzeum Regionalne w Siedlcach.
• Ząbecki, F. (1977). Wspomnienia dawne i nowe. Instytut Wydawniczy PAX.
• Zemon Davis, N. (2012). Metamorfozy: Maria Sibylla Merian (B. Hlebowicz, Tłum.). W N. Zemon Davis, Kobiety na marginesach: Trzy siedemnastowieczne życiorysy (ss. 147–209). Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ziesing, H. (2004). A flowery paradise in Auschwitz: The garden of the Kommandant of Auschwitz Rudolf Höß. Centropa: A Journal of Central European Architecture and Related Arts, 4(2), 141–148.
• Ziontek, A. (Red.). (2016). Żydzi Kosowa Lackiego. Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury.

Identifiers

DOI

10.11649/slh.2266

Biblioteka Nauki

28407456