„Abendland”, „cywilizacja łacińska” i „cywilizacja śmierci”. Cywilizacjonizm i prawicowe wizje upadku w Polsce, Niemczech i Austrii

• Authors: Jos Stübner

Title variants

DE

„Abendland“, „Lateinische Zivilisation“ oder „Zivilisation des Todes“. Zivilisationismus und rechte Untergangsvorstellungen in Polen, Deutschland und Österreich

EN

“Abendland”, “Latin Civilization” and “Civilization of Death”: Civilizationism and Right-Wing Notions of Doom in Poland, Germany and Austria

Abstracts

DE

Seit einigen Jahren lässt sich bei der europäischen extremen Rechten ein Trend zum „Zivilisationismus“ beobachten. Zivilisation scheint ein transnationaler Oberbegriff zu sein, der verschiedene Themen wie rassistische, antimuslimische und migrationsfeindliche Haltungen sowie die Verteidigung einer heteronormativ-patriarchalen Moral- und Geschlechterordnung umfasst. Während sich die deutschsprachige Rechte auf das Konzept „Abendland“ bezieht, sind in Polen die Begriffe „lateinische Zivilisation“ und „Zivilisation des Todes“ beliebt. Der Artikel untersucht die ideologischen Wurzeln, Quellen und Semantiken rechtsextremer Zivilisationsvorstellungen in Polen, Deutschland und Österreich. Darauf aufbauend wird gezeigt, wie die Idee des zivilisatorischen Niedergangs als Element einer metapolitischen rechtsextremen Strategie innerhalb einzelner nationaler Diskurse funktioniert und in welcher Weise das Konzept Teil eines transnationalen Ideentransfers ist. Schließlich wird diskutiert, inwieweit das Konzept der (westlichen) Zivilisation als gemeinsames rechtsextremes Paradigma in verschiedenen Ländern dienen kann. Während Versuche konkreter Zusammenarbeit rechter Akteure aus verschiedenen Ländern und gemeinsamer politischer Praktiken leicht an ihre Grenzen stoßen, besteht der transnationale und verschränkte Aspekt des Zivilisationsbegriffs vor allem in einem Ideentransfer, einem gemeinsamen Wahrnehmungshorizont und einer sich gegenseitig ergänzenden affirmativen, aber ambivalenten Ost-West-Vorstellung.

PL

W ostatnich latach w poglądach europejskiej skrajnej prawicy można było zaobserwować trend w kierunku „cywilizacjonizmu”. Pojęcie cywilizacji wydaje się stanowić całościowy i zbiorowy termin (umbrella term) międzynarodowy, odnoszący się do różnych kwestii, takich jak postawy rasistowskie, antymuzułmańskie i antyimigracyjne, jak również jest tożsamy z obroną heteronormatywno-patriarchalnego systemu moralnego i porządku gender. Podczas gdy niemieckojęzyczna prawica posługuje się pojęciem Abendland („Zachód”), w Polsce popularnymi terminami są „cywilizacja łacińska” i „cywilizacja śmierci”. Artykuł analizuje ideologiczne korzenie, źródła i semantykę skrajnie prawicowych idei cywilizacyjnych w Polsce, Niemczech i Austrii. Na tej podstawie można pokazać, w jaki sposób idea cywilizacyjnego upadku funkcjonuje jako element metapolitycznej strategii skrajnej prawicy w ramach odrębnych dyskursów narodowych, a także jak koncepcja ta działa jako część transnarodowego transferu idei. Wreszcie artykuł omawia kwestię, w jakim stopniu koncepcja (zachodniej) cywilizacji może służyć jako wspólny paradygmat prawicy w różnych krajach. O ile próby konkretnej współpracy prawicowych aktorów z różnych krajów i wspólnych praktyk politycznych dość szybko się wyczerpują, o tyle transnarodowy i splątany aspekt cywilizacjonizmu polega przede wszystkim na transferze idei, wspólnym horyzoncie percepcji oraz wzajemnie uzupełniającej się – afirmującej, ale i ambiwalentnej – wyobraźni świata Wschodu i Zachodu.

EN

In recent years one could observe a trend towards “civilizationism” within the European far-right. Civilization seems to be a transnational umbrella concept covering different subjects, such as racist, anti-Muslim, anti-migration stances as well as the defense of a heteronormative-patriarchal moral and gender order. While German-speaking right-wing actors usually refer to the concept of “Abendland” (Occident), in Poland “Latin Civilization” and “Civilization of Death” are popular terms. The article explores the ideological roots, sources and semantics of far-right civilizational ideas in Poland, Germany, and Austria. On the basis of such an approach it is possible to show how the idea of civilizational decline functions as an element of a metapolitical far-right strategy within separate national discourses and how the concept is part of a transnational transfer of ideas. The paper will also discuss to what extent the concept of (Western) civilization can serve as a common rightwing paradigm across different countries. While attempts at concrete collaboration by right-wing actors from different countries and their joint political practices reach their limits rather quickly, the transnational and entangled aspect of civilizationism consists primarily in a transfer of ideas, a common horizon of perception, and a mutually complementary, affirming yet ambivalent, East-West imagination.

Keywords

PL

cywilizacjonizm; nacjonalizm; faszyzm; skrajna prawica; rasizm; antyfeminizm; historia w przestrzeni publicznej; antygenderyzm

EN

civilizationism; nationalism; fascism; far-right; racism; anti-feminism; public history; anti-genderism

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Studia Litteraria et Historica
• Year: 2021
• Issue: 10

Dates

published

2021

Contributors

author

Jos Stübner

• Warsaw

References

• Aborcja i eutanazja, czyli czym jest jest cywilizacja śmierci. (2019, August 10). PolskieRadio24.pl. https://www.polskieradio24.pl/130/7518/Artykul/2353198,Aborcja-i-eutanazja-czyli-czym-jest-jest-cywilizacja-smierci
• AK Fe.In. (2019). Frauen*rechte und Frauen*hass: Antifeminismus und die Ethnisierung von Gewalt. Verbrecher Verlag.
• Audretsch, A. (2020). Deutschland: Neue alte Großmachtfantasien. In C. Gatzka & A. Audretsch (Eds.), Schleichend an die Macht: Wie die Neue Rechte Geschichte instrumentalisiert, um Deutungshoheit über unsere Zukunft zu erlangen (pp. 31–37). Dietz-Verlag.
• Bar-On, T. (2011). Transnationalism and the French Nouvelle Droite. Patterns of Prejudice, 45(3), 199–223. https://doi.org/10.1080/0031322X.2011.585013
• Bartoszewicz, M. G. (2017, November 14). Zachód i reszta? Teologia Polityczna Co Tydzień, 2017(45(85)). https://teologiapolityczna.pl/monika-gabriela-bartoszewicz-zachod-i-reszta
• Bartoszewicz, M. G. (2018). Festung Europa. Ośrodek Myśli Politycznej.
• Bault, O. (2015, August 20). Piąta kolumna islamizmu. Do Rzeczy. https://dorzeczy.pl/swiat/6975/Piata-kolumna-islamizmu.html
• Behrens, K., Diehl, E., Henßler, V., Metzger, F., Sanders, E., & Schwarz, P. (2020). Europa und die Rechte. magazine, 2020(7), 1–7.
• Behrens, K., Henßler, V., Jentsch, U., Metzger, F., & Sanders, E. (2018). Rechte Perspektiven auf Religion. magazine, 2018(2), 1–7.
• Berger, D. (2019, April 15). Viel wird nicht übrig bleiben von Notre Dame. Der Kollaps unter den Flammen steht symbolisch für Frankreich und das ganze Abendland [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/DrDavidBerger/status/1117851759387369472?s=20
• Brubaker, R. (2017). Between nationalism and civilizationism: The European populist moment in comparative perspective. Ethnic and Racial Studies, 40(8), 1191–1226. https://doi.org/10.1080/01419870.2017.1294700
• Bruns, J., & Strobl, N. (2020). Eine schrecklich nette Familie: Zum Verhältnis der Identitären und der Neuen Rechten. In F. Burschel (Ed.), Das faschistische Jahrhundert: Neurechte Diskurse zu Abendland, Identität, Europa und Neoliberalismus (pp. 229–251). Verbrecher Verlag.
• Buchanan, P. J. (2001). The death of the West: How dying populations and immigrant invasions imperil our country and civilization. St. Martin’s Press.
• Cała, A. (2012). Żyd – wróg odwieczny? Antysemityzm w Polsce i jego źródła. Wydawnictwo Nisza.
• Chodakiewicz, M. J. (2019). O cywilizacji śmierci: Jak zatrzymać antykulturę totalitarnych mniejszości. 3S Media Sp. z o.o.
• Chrzczonowicz, M. (2019, August 20). Jędraszewski na homofobicznych ołtarzach. Gądecki: Jest jak Popiełuszko.
• Kaczyński: Z serca dziękuję. OKO.press. https://oko.press/wynosza-jedraszewskiego-na-homofobiczne-oltarze/
• Chrzczonowicz, M. (2020, December 29). 66 proc. Polaków za prawem do aborcji: Rekordowy wynik w sondażu Ipsos dla OKO.press. OKO.press. https://oko.press/66-proc-za-prawem-do-aborcji/
• Corrêa de Oliveira, P. (2002). Revolution and counter-revolution. The American Society for the Defense of Tradition, Family and Property (TFP). (Original work published 1959).
• Czerniecki, J. (2017). Po co nam cywilizacja? Teologia Polityczna Co Tydzień, 2017(45(85)). https://teologiapolityczna.pl/po-co-nam-cywilizacje-tpct-85
• Dauksza, J., Gielewska, A., Szczygieł, K., Cerniauskas, S., Kranceviciute, M., Lenkauskaite, L., Diko, L., Madlenak, T., Bacic, M., Kund, O., Roonemaa, H., & Nagy, M. S. (2020, December 30). The golden lion roars from Cracow. VSQUARE. https://vsquare.org/the-golden-lion-roars-from-cracow/
• de Orellana, P., & Michelsen, N. (2019). Reactionary internationalism: The philosophy of the New Right. Review of International Studies, 45(5), 1–20. https://doi.org/10.1017/S0260210519000159
• Demantowsky, M. (2018). What is public history? In M. Demantowsky (Ed.), Public history and school: International perspectives (pp. 3–40). De Gruyter Oldenbourg.
• Deutscher Bundestag. Stenografischer Bericht. 223. Sitzung. Berlin, Mittwoch, den 21. April 2021. (2021).
• Dokumentieren gegen Rechts. (2020, February 27). Ein Thread über David Engels (Teil I). Dokumentieren gegen Rechts. https://bkramer.noblogs.org/ein-thread-ueber-david-engels-teil-i/
• Dreher, R. (2018). Opcja Benedykta: Jak przetrwać czas neopogaństwa. Wydawnictwo AA.
• Dyskusja online „Współczesne oblicza totalitaryzmów“ z cyklu „Polska na froncie sporów cywilizacyjnych“ – 30 listopada 2020. (2020, November 30). Instytut Pamięci Narodowej. https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/125432,- Dyskusja-online-Wspolczesne-oblicza-totalitaryzmow-z-cyklu-Polska-na-froncie-spo.html
• Engels, D. (2019a, June 12). Abendland oder Europäische Union. The European. https://www.theeuropean.de/david-engels/15947-untergang-des-abendlandes
• Engels, D. (2019b). Renovatio Europae – hesperialistyczna przyszłość dla Europy? In D. Engels (Ed.), Renovatio Europae: O hesperialistyczną reformę Europy (pp. 15–23). Instytut Zachodni.
• Europawahlprogramm. Programm der Alternative für Deutschland für die Wahl zum 9. Europäischen Parlament 2019. (n.d.). Alternative für Deutschland. https://www.afd.de/europawahlprogramm/
• Faber, R. (1979). Abendland: Ein „politischer Kampfbegriff“. Gerstenberg Verlag.
• Ferfecki, W. (2016, September 3). Polscy narodowcy współpracują z Niemcami. Rzeczpospolita. https://www.rp.pl/Polityka/309019880-Polscy-narodowcy-wspolpracujaz-Niemcami.html
• Fischer, S. (2021, April 6). Neue starke Allianz oder „schallendes Piepen“? nd – Journalismus von links. https://www.neues-deutschland.de/artikel/1150316.neue-rechte-allianz-in-europa-neue-starke-allianz-oder-schallendes-piepen.html?sstr=salvini
• Forecki, P. (2018). Po Jedwabnem: Anatomia pamięci funkcjonalnej. Wydawnictwo IBL PAN.
• Forlenza, R. (2017). The politics of the Abendland: Christian Democracy and the idea of Europe after the Second World War. Contemporary European History, 26(2), 261–286. https://doi.org/10.1017/S0960777317000091
• Gauland: „Ich bin vielleicht so etwas wie ein Kulturchrist“. (2016, May 24). Der Tagesspiegel. https://www.tagesspiegel.de/politik/afd-vom-katholikentag-ausgeladen-gauland-ich-bin-vielleicht-so-etwas-wie-ein-kulturchrist/13634258.html
• Goetz, J. (2018). „Aber wir haben die wahre Natur der Geschlechter erkannt ...“.: Geschlechterpolitiken, Antifeminismus und Homofeindlichkeit im Denken der ,Identitären‘. In J. Goetz, J. M. Sedlacek, & A. Winkler (Eds.), Untergangster des Abendlandes: Ideologie und Rezeption der rechtsextremen ‚Identitäteren‘ (pp. 253–284). Marta Press.
• Goetz, J. (2021). „The Great Replacement“: Reproduction and population policies of the far right, taking the Identitarians as an example. DiGeSt Journal of Diversity and Gender Studies, 8(1), 60–74. https://doi.org/10.21825/digest.v8i1.16944
• Graff, A. (2014). Report from the gender trenches: War against „genderism“ in Poland. European Journal of Women’s Studies, 21(4), 431–442. https://doi.org/10.1177/1350506814546091
• Graff, A. (2020, November 5). Coś w Polsce pękło, coś się wylało: Jak młodzi zerwali Wielki Kompromis z Kościołem. OKO.press. https://oko.press/jak-mlodzi-zerwali-wielki-kompromis-z-kosciolem-graff/
• Greniuch, T. (2011, November 29). Właściwa wizja zjednoczonej Europy. Niezależna Gazeta Obywatelska. https://ngopole.pl/2011/11/29/wlasciwa-wizja-zjednoczonej-europy/
• Griffin, R. (1993). The nature of fascism. Routledge.
• Griffin, R. (2020). Der „Nationale Sozialismus“ des Faschismus: Mussolini sagte ein faschistisches Jahrhundert voraus: Wie falsch lag er? In F. Burschel (Ed.), Das faschistische Jahrhundert: Neurechte Diskurse zu Abendland, Identität, Europa und Neoliberalismus (pp. 25–37). Verbrecher Verlag.
• Grundsatzprogramm für Deutschland, Alternative für Deutschland, Bundesparteitag in Stuttgart, 30. April bis 1. Mai 2016. (n.d.). Alternative für Deutschland. https://www.afd.de/grundsatzprogramm/
• Hale, H. A., & Laruelle, M. (2021). A new wave of research on civilizational politics. Nationalities Papers, 2021(35), 1–12. https://doi.org/10.1017/nps.2020.83
• Haynes, J. (2019). From Huntington to Trump: Thirty years of the clash of civilizations. Lexington Books.
• Henßler, V. (2019, March 27). „Zwischen der ewigen Vergangenheit und der ewigen kommenden Zukunft“: Das instrumentelle Verhältnis der Identitären zur Geschichte. Das apabiz. https://www.apabiz.de/2019/zwischen-der-ewigen-vergangenheit-und-der-ewigen-kommenden-zukunft/
• Hermansson, P., Lawrence, D., Mulhall, J., & Murdoch, S. (2020). The international alt-right: Fascism for the 21st century? Routledge. https://doi.org/10.4324/9780429032486
• Hiszpanie zachwyceni postawą Polaków. „Wojna cywilizacji. Polska narodowa“. (2021, April 1). TVP Info. https://www.tvp.info/53090612/polska-anglia-hiszpanie-komentuja-postawe-polakow-ws-blm
• Hosenball, M. (2020, September 2). Steve Bannon’s effort to export his fiery popularism to Europe is failing. Reuters. https://www.reuters.com/article/us-usa-trump-bannon-europe-idUSKBN25T1NZ
• Huntington, S. P. (1996). The clash of civilizations and the remaking of world order. Simon & Schuster.
• Jaskułowski, K. (2019). The everyday politics of migration crisis in Poland: Between nationalism, fear and empathy. Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-030-10457-3
• Kaczor, C. (2006, January 10). Build the culture of life. Catholic Answers. https://www.catholic.com/magazine/print-edition/build-the-culture-of-life-0
• Kaya, A., & Tecmen, A. (2019). Europe versus Islam? Right-wing populist discourse and the construction of a civilizational identity. The Review of Faith & International Affairs, 17(1), 49–64. https://doi.org/10.1080/15570274.2019.1570759
• Kiełczykowska, A. (2020, October 27). Minister Przemysław Czarnek o wyroku Trybunału Konstytucyjnego: Polska jest krajem demokratycznym. Polska jest krajem wolności. Polska Times. https://polskatimes.pl/minister-przemyslaw-czarnek-o-wyroku-trybunalu-konstytucyjnego-polska-jest-krajem-demokratycznym-polska-jest-krajem-wolnosci/ar/c1-15259780
• Kmieć, M. (2017). Cywilizacje w ujęciu Feliksa Konecznego a multikulturalizm we współczesnej Europie. Civitas: Studia z Filozofii Polityki, 20, 199–224. https://doi.org/10.35757/CIV.2017.20.10
• Kołakowska, A. (2010). Wojny kultur i inne wojny. Teologia Polityczna.
• Kołakowska, A. (2016). Plaga słowików. Teologia Polityczna.
• Koneczny, F. (1974). Cywilizacja żydowska. Komitet Wydawniczy.
• Korsch, F. (2020). „Deutschland ist Abendland“: Anmerkungen zu Ideengeschichte und Wiederkehr eines Kampfbegriffs. In F. Burschel (Ed.), Das faschistische Jahrhundert: Neurechte Diskurse zu Abendland, Identität, Europa und Neoliberalismus (pp. 39–110). Verbrecher Verlag.
• Kováts, E., & Põim, M. (Eds.). (2015). Gender as symbolic glue: The position and role of conservative and far right parties in the anti-gender mobilizations in Europe. FEPS – Foundation for European Progressive Studies.
• kruk1959. (2019, February 14). Prof. Paweł Skrzydlewski – Tylko Cywilizacja łacińska! [Video]. YouTube. https://youtu.be/1z1l6zepLZU
• Krzykowska, K. (2020, August 12). Prezes IPN: to w Polsce dzięki zwycięstwu sprzed 100 lat ocalona została cywilizacja łacińska. PAP. https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C697652%2Cprezes-ipn-w-polsce-dziekizwyciestwu-sprzed-100-lat-ocalona-zostala
• Kumar, K. (2014). The return of civilization - and of Arnold Toynbee? Comparative Studies in Society and History, 56(4), 815–843. https://doi.org/10.1017/S0010417514000413
• Lehmann, A. (2021, January 27). Abp Gądecki komentuje śmierć Polaka w Wielkiej Brytanii: „Barbarzyńska cywilizacja śmierci“. Wyborcza.pl. https://poznan.wyborcza.pl/poznan/7,36001,26726164,abp-gadecki-komentuje-smierc-polaka-w-wielkiej-brytanii-barbarzynska.html
• Leszczyński, A. (2017, August 18). Prezes IPN o obronie „cywilizacji łacińskiej“ w 1920 roku: Katolicko-narodowo-antysemickie rojenia. OKO.press. https://oko.press/prezes-ipn-o-obronie-cywilizacji-lacinskiej-1920-r-katolicko-narodowo-antysemickie-rojenia/
• Leszczyński, A. (2018, April 27). Szydło o sprawie Alfiego Evansa: „Zwycięstwo cywilizacji śmierci“. To nadużycie spuścizny Jana Pawła II. OKO.press. https://oko.press/szydlo-sprawie-alfie-evansa-zwyciestwo-cywilizacji-smierci-to-naduzycie-spuscizny-jana-pawla-ii/
• Leszczyński, A. (2020, November 3). Doradca Czarnka: „Protestujący nie są Polakami“: Sprawdzamy, kim jest prof. Skrzydlewski. OKO.press. https://oko.press/doradca-czarnka-protestujacy-nie-sa-polakami-sprawdzamy-kim-jest-prof-skrzydlewski/
• Lipiński, A. (2019). Banalny antykomunizm i podział postkomunistyczny: Mechanizmy konstruowania pamięci zbiorowej w polskim dyskursie politycznym. Studia Polityczne, 47(2), 51–74. https://doi.org/10.35757/STP.2019.47.2.3
• Lisicki, P. (2015). Dżihad i samozagłada Zachodu. Fabryka Słów.
• Lobo, S. (2019, April 17). Netzreaktionen auf Notre-Dame: Von rechts bis zum Rechtschaffenheitsreflex. DER SPIEGEL. https://www.spiegel.de/netzwelt/web/notre-dame-in-paris-verschwoerungstheorien-und-rechtschaffenheitsreflexe-a-1263295.html
• Łukaszewski, J. (2021, April 4). Kaczyński: nasza cywilizacja jest atakowana, czasy będą ekscytujące. Wyborcza.pl. https://wyborcza.pl/7,75398,26949112,kaczynski-nasza-cywilizacja-jest-atakowana-czasy-beda-ekscytujace.html
• Maciejewski, J. (2021, January 30). Pseudonaukowe pojęcia i kolejne „płcie kulturowe“, czyli słowo o lewackiej nowomowie. wPolityce.pl. https://wpolityce.pl/polityka/537113-siostry-osoby-z-macicami-oto-kolejne-pietro-szalenstwa
• Mazurkiewicz, P. (2005–2006). Jan Paweł II i zderzenie cywilizacji. Teologia Polityczna, 3, 91–99.
• Memches, F. (2019, January 8). Cywilizacje nie są sobie równe: Polskę już raz zabiła wielokulturowość. Tygodnik TVP. https://tygodnik.tvp.pl/41206949/cywilizacje-nie-sa-sobie-rowne-polske-juz-raz-zabila-wielokulturowosc
• Ministerstwo edukacji rozpocznie przegląd treści podręczników szkolnych. (2021, February 17). Onet. https://www.onet.pl/informacje/onetwiadomosci/ministerstwo-edukacji-rozpocznie-przeglad-tresci-podrecznikow-szkolnych/mrywdkp,79cfc278
• Mühlberger, A. (2009, June 5). Im Namen des Christentums auf Wählerfang. Tagesschau. https://www.tagesschau.de/ausland/euoesterreich100.html
• Murray, D. (2017). The strange death of Europe: Immigration, identity, Islam. Bloomsbury.
• Murray, D. (2019). The madness of crowds: Gender, race and identity. Bloomsbury.
• Nagle, A. (2017). Kill all normies: The online culture wars from Tumblr and 4chan to the alt-right and Trump. Zero Books.
• Napiórkowski, M. (2017). Polityka pamięciowych analogii. Res Publica Nowa, 2017(3), 6–16.
• Nigdy Wiecej. (2016, February 6). Festerling Warschau 06.02.2016 [Video]. YouTube. https://youtu.be/Whdpxk6ApqM
• Nowak, M. (2011). The Polish Christian right and the idea of the West. In B. Törnquist-Plewa & K. Stala (Eds.), Cultural transformations after communism: Central and Eastern Europe in focus (pp. 109–146). Nordic Academic Press.
• Olejarczyk, P. (2019, August 8). IPN odnosi się do wykładu prof. Chodakiewicza, na którym obrażał osoby homoseksualne. Onet. https://wiadomosci.onet.pl/trojmiasto/kontrowersyjny-wyklad-prof-chodakiewicza-ipn-wreszcie-zabiera-glos/wpp0r9m
• Osęka, P. (2020, November 18). Co kryje Powszechna Encyklopedia Filozofii, na której tłumaczenie Czarnek dał prawie dwa miliony? Wyborcza.pl. https://wyborcza.pl/7,75968,26518988,co-kryje-powszechna-encyklopedia-filozofii-na-ktorej-tlumaczenie.html
• Pacewicz, K. (2019, September 24). Spora większość Polaków chce związków partnerskich: To reakcja na szczucie na LGBT? Wyborcza.pl. https://wyborcza.pl/7,75398,25227626,spora-wiekszosc-polakow-chce-zwiazkow-partnerskich-to-reakcja.html
• Pawlicki, M. (2020, August 4). Bitwa Warszawska wciąż trwa: Dwie ideologie, które nie znoszą sprzeciwu, próbują zniszczyć naszą cywilizację. wPolityce.pl. https://wpolityce.pl/polityka/512068-bitwa-warszawska-wciaz-trwa
• Petrović, P. (2020, November 28). Świat tańczy nad przepaścią: Prof. Roszkowski o „Buncie barbarzyńców“. TVP Info. https://www.tvp.info/51078518/wybitny-historyk-prof-roszkowski-kontynuuje-pojedynek-z-lewicowymi-ideologiami
• Piekarski, R. (2017). Konecznego cywilizacje sakralne oraz apologia cywilizacji łacińskiej. Teologia Polityczna Co Tydzień, 2017(45(85)). https://teologiapolityczna.pl/prof-romuald-piekarski-konecznego-cywilizacjesakralne-oraz-apologia-cywilizacji-lacinskiej
• Polska Jutra. Deklaracja Ideowa Obozu Narodowo-Radykalnego. (n.d.). ONR. https://www.onr.com.pl/deklaracja-ideowa/
• Pöpping, D. (2002). Abendland: Christliche Akademiker und die Utopie der Antimoderne 1900–1945. Metropol.
• Powstanie Straż Narodowa. Będzie bronić kościołów. (2020, October 26). Do Rzeczy. https://dorzeczy.pl/kraj/158597/powstanie-straz-narodowa-bedzie-bronic-kosciolow.html
• Prof. Andrzej Nowak: We współpracy z innymi ruchami europejskimi możliwa jest kulturalna rekonkwista. (2019, June 12). Wnet.fm. https://wnet.fm/2019/06/12/prof-andrzej-nowak-we-wspolpracy-z-innymi-ruchami-europejskimi-mozliwa-jest-kulturalna-rekonkwista/
• Prof. David Engels: Twierdza Polska. (2020, July 10). Tygodnik Solidarność. https://www.tysol.pl/a50639-Tylko -u-nas-Prof-David-Engels-Twierdza-Polska
• „Promujemy solidarność“. Morawiecki, Orban i Salvini spotkali się w Budapeszcie. (2021, April 1). TVN24. https://tvn24.pl/swiat/mateusz-morawiecki-viktor-orban-i-matteo-salvini-w-budapeszcie-konferencja-prasowa-relacja-5057797
• Radio Maryja. (2020, November 10). Polski Punkt Widzenia 10.11.2020 [TV Trwam] [Video]. YouTube. https://youtu.be/9WrZynaGBYk
• Rétyi, A. von. (2016). George Soros: Multimiliarder, jego globalna sieć i koniec takiego świata, jaki znamy (E. Lubelska, Trans.). Biały Kruk.
• Rosenbrock, H. (2012). Die antifeministische Männerrechtsbewegung: Denkweisen, Netzwerke und Online-Mobilisierung (2nd ed.). Heinrich-Böll-Stiftung.
• Roszkowski, W. (2019). Roztrzaskane lustro: Upadek cywilizacji zachodniej. Biały Kruk.
• Roszkowski, W. (2020). Bunt barbarzyńców: 105 pytań o przyszłość naszej cywilizacji. Biały Kruk.
• Roy, O. (2019). Is Europe Christian? (C. Schoch, Trans.). Oxford University Press
• Rozwadowski, D. (2018). Marksizm kulturowy: 50 lat walki z cywilizacją Zachodu. Prohibita.
• Salzborn, S. (2011). Extremismus und Geschichtspolitik. Jahrbuch für Politik und Geschichte, 2, 13–25.
• Salzborn, S. (2016). Renaissance of the New Right in Germany? A discussion of New Right elements in German Right-wing extremism today. German Politics and Society, 34(2), 36–63. https://doi.org/10.3167/gps.2016.340203
• Sanders, E., Achtelik, K., & Jentsch, U. (2018). Kulturkampf und Gewissen: Medizinethische Strategien der „Lebensschutz“-Bewegung. Verbrecher Verlag.
• Sarrazin, T. (2010). Deutschland schafft sich ab: Wie wir unser Land aufs Spiel setzen. DVA.
• Saryusz-Wolska, M., Stach, S., & Stoll, K. (2018). Verordnete Geschichte: Nationalistische Narrative in Polen. Osteuropa, 68(3–5), 447–464.
• Schmid, B. (2020, October 1). Reinrassig im Osten. jungle.world. https://jungle.world/artikel/2020/40/reinrassig-im-osten
• Siarkowska, A. (2016. March 22). Islam zabija Europę… Nasz Dziennik.pl. https://naszdziennik.pl/swiat/154431,islam-zabija-europe.html
• Skrzydlewski, P. (2003). Czy zmierzch cywilizacji Zachodu? In P. Jaroszyński, P. Tarasiewicz, P. Skrzydlewski, & P. Gondek (Eds.), Przyszłość cywilizacji Zachodu: Materiały z sympozjum zorganizowanego przez Katedrę Filozofii Kultury KUL (pp. 175–197). Oficyna Hieronima.
• Skrzydlewski, P. (2017). Koneczny przeciwko utopii. Teologia Polityczna Co Tydzień, 2017(45(85)). https://teologiapolityczna.pl/pawel-skrzydlewski-koneczny-przeciwko-utopii-1
• Skrzydlewski, P. (2018). Civilization in The Universal Encyclopedia of Philosophie. Studia Gilsoniana, 7(4), 665–687. https://doi.org/10.26385/SG.070432
• Srodecki, P. (2015). Antemurale Christianitatis: Zur Genese der Bollwerksrhetorik im östlichen Mitteleuropa an
• der Schwelle vom Mittelalter zur Frühen Neuzeit. Matthiesen.
• Stewart, B. (2020). The rise of far-right civilizationism. Critical Sociology, 46(7–8), 1207–1220. https://doi.org/10.1177/0896920519894051
• Stübner, J. (2020). Nationalismus, Antikommunismus und polnisch-katholische „Normalität“: Zur geschichtspolitischen Funktionalisierung der Schlacht bei Warschau 1920. Zeitschrift für Geschichtswissenschaft, 68(11), 922–943.
• Szczęśniak, A. (2019, April 15). Pożar katedry Notre Dame. Straż: prawdopodobnie wypadek. Polska prawica: na pewno laicyzacja. OKO.press. https://oko.press/pozar-katedry-notre-dame-straz-prawdopodobnie-wypadek-polska-prawica-na-pewno-laicyzacja/
• Tazbir, J. (1987). Polskie przedmurze chrześcijańskiej Europy: Mity a rzeczywistość historyczna. Wydawnictwo Interpress.
• Urazińska, A. (2019, September 16). „Stop ideologii LGBT. Stop cywilizacji śmierci“ – pisze na Facebooku wojewoda łódzki i kandydat PiS do Sejmu. Wyborcza.pl. https://lodz.wyborcza.pl/lodz/7,35136,25198427,stop-ideologii-lgbt-stop-cywilizacji-smierci-pisze-na.html
• Valencia-García, L. D. (2020). Far-right revisionism and the end of history. In L. D. Valencia-García (Ed.), Farright revisionism and the end of history: Alt/histories (pp. 3–26). Routledge.
• Weidel, A. (2019, April 16). Brand in Notre Dame ist Tragödie für das gesamte christliche Abendland. Alternative für Deutschland. https://www.afd.de/alice-weidel-brand-in-notre-dame-ist-tragoedie-fuer-das-gesamte-christliche-abendland/
• Weiß, V. (2017). Die autoritäre Revolte: Die Neue Rechte und der Untergang des Abendlandes. Klett-Cotta.
• Weißmann, K. (2017). Kulturbruch ’68: Die linke Revolte und ihre Folgen. JF Edition.
• Wiceminister ujawnia, kiedy i gdzie stanie łuk triumfalny Bitwy Warszawskiej. (2019, November 27). Do Rzeczy. https://www.dorzeczy.pl/obserwator-mediow/121700/wiceminister-ujawnia-kiedy-i-gdzie-stanie-luk-triumfalny-bitwy-warszawskiej.html
• Wiejak, A. (2019, November 27). Cywilizacja miłości duchowym wyzwaniem naszych czasów. Metafizyczny wymiar walki widać dzisiaj bardziej niż kiedykolwiek w dziejach. wPolityce.pl. https://wpolityce.pl/spoleczenstwo/474889-cywilizacja-milosci-duchowym-wyzwaniem-naszych-czasow
• Winnicki, R. (2019, April 15). Płonąca #notradame to symbol gasnącej Europy [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/RobertWinnicki/status/1117883427116597248?s=20
• Wolff-Powęska, A. (2018). Trommler der Revolution. Jungkonservative und Polens Rechte. Osteuropa, 68(3–5), 57–76.
• Zderzenie kulturowe w UE. Czy Polska ma szansę? Konferencja, 15–16.10.2020. (n.d.). https://zderzeniekulturowe.pl/

Identifiers

DOI

10.11649/slh.2571

Biblioteka Nauki

28407500