Kultura wysoka na służbie, czyli o mitologizmach we współczesnych stylach i odmianach polszczyzny

• Authors: Magdalena Puda-Blokesz

Title variants

EN

High Culture on Duty or Mythology-Based Expressions in Contemporary Styles and Varieties of Polish

Abstracts

PL

Celem niniejszego opracowania jest próba pokazania stylistycznego i odmianowego zasięgu mitologizmów (o grecko-rzymskiej proweniencji), do których można zaliczyć motywowane mitologicznie jednostki języka o różnym statusie formalnym (jedno- i wielowyrazowe) i semantycznym (o znaczeniu prymarnym i wtórnym). Jednostki te ze względu na swe konwencjonalne źródło przynależą przede wszystkim do książkowej odmiany polszczyzny. Dodatkowo, stały się one także podstawą wielu terminów naukowych. W nieznacznym stopniu zasilają też inne, warunkowane współczesnymi zmianami kulturowo-cywilizacyjnymi i komunikacyjnymi gatunki mowy, style i odmiany polszczyzny, realizujące się choćby w języku dziennikarzy, czynnych internautów, osób publicznych, producentów czy właścicieli obiektów usługowo-handlowych. Mitologizmy używane są zatem w tekstach o różnej stylistyce. Pełnią w nich funkcje nie tylko denotacyjno-konotacyjne, lecz także m.in. aksjologiczne i ekspresywne. 

EN

The purpose of this article is to outline the stylistic and varietal extent of mythology-based expressions (of Graeco-Roman provenance), which include mythologically motivated linguistic units with varying formal (single words and polywords) and semantic (primary and secondary meanings) status. Due to their conventional origin, these units primarily belong to the literary variety of Polish. Additionally, they form the basis of numerous academic terms. To a much lesser degree, they also serve as fodder for other speech genres, styles and varieties of Polish that are conditioned by present-day cultural, civilizational and communicative changes, realized, for instance, in the language of journalists, internet users, public figures, manufacturers or owners of commercial and service facilities. The expressions in question are used in texts that differ stylistically, where they perform not only denotative-connotative but also axiological and expressive functions.

Keywords

EN

mythology-based expressions; Polish language; high culture; popular culture; styles and varieties of Polish

PL

mitologizmy; język polski; kultura wysoka; kultura popularna; style i odmiany polszczyzny

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Slavia Meridionalis
• Year: 2021
• Volume: 21

Dates

published

2021

Contributors

author

Magdalena Puda-Blokesz

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie [Pedagogical University of Krakow], Kraków [Cracow]

• https://orcid.org/000000023449506X

References

• Bibik, B., & Mizera, M. (2018). Współczesna recepcja antyku grecko-rzymskiego w Polsce. Litteraria Copernicana, 2018(4(28)), 17–32. https://doi.org/10.12775/LC.2018.044
• Chlebda, W., Mokijenko, W. M., & Szuleżkowa, S. G. (2003). Rosyjsko polski słownik skrzydlatych słów [R-PSSS]. Leksem.
• Dubisz, S. (Red.). (2008). Uniwersalny słownik języka polskiego [USJP] (T. 1–4). Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Jethon, M. (2016, lipiec 18). Państwu pierwszym opowiem o… Tygodnik Przegląd. https://www.tygodnikprzeglad.pl/panstwu-pierwszym-opowiem-o/
• Krzyżanowski, J., & Świrko, S. (Red.). (1969–1978). Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich [NKPP] (T. 1–4). Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Mikołajczak, A. W. (2005). Łacina w kulturze polskiej. Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Narodowy Korpus Języka Polskiego [NKJP]. (b.d.). http://nkjp.pl/
• Ożóg, K. (2008). Zmiany we współczesnym języku polskim i ich kulturowe uwarunkowania. W A. Dąbrowska (Red.), Język a Kultura: T. 20. Tom jubileuszowy (ss. 59–79). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Panorama Firm [PF]. (b.d.). Pobrano 14 września 2020, z https://panoramafirm.pl/hades/firmy,6.html?sort=1
• Piotrowicz, A., & Witaszek-Samborska, M. (2020). Dziedzictwo mitologiczne i biblijne w nazwach wielkopolskich firm handlowych i usługowych. W M. Puda-Blokesz & M. Ryszka-Kurczab (Red.), Dialog z Tradycją: Dziedzictwo antyczne i biblijne dziś (T. 8, ss. 105–118). Collegium Columbinum.
• Puda-Blokesz, M. (2014). Mitologizmy frazeologiczne w języku polskim: Na materiale leksykografii XX i XXI w. Collegium Columbinum.
• Puda-Blokesz, M. (2016a). Wokół problemów genezy polskich mitologizmów frazeologicznych. W G. Dziamska-Lenart & J. Liberek (Red.), Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej: Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich (ss. 69–83). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Puda-Blokesz, M. (2016b). Z życia frazeologizmu sobie (śpiewam) a muzom w przestrzeni internetowej. W B. Skowronek, E. Horyń, & A. Walecka-Rynduch (Red.), Język a media: Zjawiska językowe we współczesnych mediach (ss. 254–275). Collegium Columbinum.
• Puda-Blokesz, M. (2019a). Polskie frazy z komponentem mitologicznym (na materiale Nowej księgi przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich). W U.Kolberová & S.Mizerová (Red.), Parémie národů slovanských IX (ss. 197–210). Ostravská univerzita Ostrava, Filozofická Fakulta.
• Puda-Blokesz, M. (2019b). Współczesny potencjał frazeologizmu motywowanego mitem Feniksa. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis: Studia Linguistica, 14, 170–193. https://doi.org/10.24917/20831765.14.15
• Puda-Blokesz, M. (2020a). Hades nie zawsze funeralny – szkic o fortunności nazw podmiotów gospodarczych. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis: Studia Linguistica, 15, 179–196. https://doi.org/10.24917/20831765.15.15
• Puda-Blokesz, M. (2020b). Odwołania mitologiczne w polskiej chrematonimii funeralnej – rekonesans. Język Polski, 2020(1), 78–91. https://doi.org/10.31286/JP.100.1.6
• Puda-Blokesz, M. (2020c). Społeczność Internetu wobec tradycji antycznej, czyli o mitologizmach frazeologicznych w gatunkach prymarnie internetowych (na wybranych przykładach). Socjolingwistyka, 34, 131–143. https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.34.8
• Puda-Blokesz, M. (2021). Dziedzictwo mitologii starożytnych w polskiej chrematonimii funeralnej. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego. https://doi.org/10.24917/9788380845565
• Rutkiewicz-Hanczewska, M. (2013). Genologia onimiczna: Nazwa własna w płaszczyźnie motywacyjno-komunikatywnej. Wydawnictwo Poznańskie.
• Safarewicz, J. (1972). Wpływ łaciński na system gramatyczny polszczyzny. W J. Zaleski (Red.), Symbolae polonicae in honorem Stanislai Jodłowski (ss. 145–150). Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Sobol, E. (Red.) (1996). Słownik wyrazów obcych [SWO]. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Tyrpa, A. (2016). Polska literatura piękna źródłem reproduktów w powieściach Małgorzaty Musierowicz. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis: Studia Linguistica, 11, 119–136.
• Walczak, B. (2001). Kontakty polszczyzny z językami niesłowiańskimi. W J. Bartmiński (Red.), Współczesny język polski (ss. 527–538). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wilkoń, A. (2000). Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Identifiers

DOI

10.11649/sm.2389

Biblioteka Nauki

32387990