Najstarsi mieszkańcy współczesnej wsi a globalne zmiany społeczno-kulturowe (na przykładzie gminy Wręczyca Wielka). Studium socjolingwistyczne

• Authors: Tomasz Jelonek

Title variants

EN

The Oldest Inhabitants of a Contemporary Village and Global Social and Cultural Changes (by the Example of Wręczyca Wielka Municipality): A Sociolinguistic Study

Abstracts

PL

Głównym celem artykułu jest próba ukazania wpływu globalnych zmian społeczno-kulturowych na język i językowe postrzeganie świata przez najstarszych mieszkańców współczesnej wsi. Materiał badawczy stanowią nieoficjalne wypowiedzi informatorów powyżej sześćdziesiątego piątego roku życia, zgromadzone podczas badań terenowych w latach 2011–2020 w gminie Wręczyca Wielka na północy województwa śląskiego w powiecie kłobuckim. W pierwszej części artykułu scharakteryzowano pokrótce tradycyjną społeczność wiejską. Przybliżono także szeroko pojęte przemiany, które dokonały się na polskich wsiach po roku 1945. W drugiej części – na podstawie wypowiedzi informatorów – omówiono wpływ wspomnianych przemian na język i językowe postrzeganie świata przez najstarszych mieszkańców gminy Wręczyca Wielka.

EN

The main purpose of this article is to show the influence of globalization-related social and cultural changes on the language and linguistic perception of the world presented by the oldest inhabitants of a contemporary village. The research material contains the informal utterances of respondents aged 65+, which were collected during geographical research from 2011 to 2020 in the area of Wręczyca Wielka municipality near Klobuck in the north of Silesia Province. The first part of the article is a short description of the traditional rural community. Next, the author describes the changes which have been seen in Polish villages since 1945. In the second part, on the basis of the respondents’ utterances, the author shows the influence of the aforementioned changes on the language and linguistic perception of the world of the oldest inhabitants of Wręczyca Wielka municipality.

Keywords

EN

sociolinguistics; linguistic perception of the world; globalization; village inhabitants; contemporary village

PL

socjolingwistyka; językowe postrzeganie świata; globalizacja; mieszkańcy; wsi; współczesna wieś

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Slavia Meridionalis
• Year: 2021
• Volume: 21

Dates

published

2021

Contributors

author

Tomasz Jelonek

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie [Jagiellonian University in Kraków], Kraków [Cracow]

• https://orcid.org/0000000247710021

References

• Grochola-Szczepanek, H. (2006). Badania fokusowe mowy mieszkańców wsi. Socjolingwistyka, 20, 19–35.
• Jelonek, T. (2017). Przemiany kulturowe wsi z perspektywy jej autochtonów (na przykładzie nieoficjalnych wypowiedzi mieszkańców Truskolas koło Częstochowy i miejscowości okolicznych). Perspektywy Kultury, 2017(16), 135–160.
• Jelonek, T. (2018). Językowo-kulturowy obraz wsi i jej mieszkańców utrwalony w mikrotoponimach. Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk.
• Karaś, H. (2010). Dialekt małopolski wczoraj i dziś. W H. Karaś (Red.), Dialekty i gwary polskie: Kompendium internetowe. http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=opis-dialektow&l2=dialekt-malopolski&l3=dialekt-malopolski-wczoraj-i-dzis
• Kąś, J. (1994). Interferencja leksykalna słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego (na przykładzie gwar orawskich). Uniwersytet Jagielloński.
• Kąś, J., & Kurek, H. (2001). Język wsi. W S. Gajda (Red.), Najnowsze dzieje języków słowiańskich: Język polski (ss. 440–459). Uniwersytet Opolski – Instytut Filologii Polskiej.
• Kurek, H. (1979). Zasady zapisu tekstów języka mówionego mieszkańców Krakowa. W B. Dunaj (Red.), Wybór tekstów języka mówionego mieszkańców Krakowa (ss. 15–16). Uniwersytet Jagielloński.
• Kurek, H. (1990). Metodologia socjolingwistycznego badania fonetyki języka mówionego środowisk wiejskich (na przykładzie kilku wsi Beskidu Niskiego). Uniwersytet Jagielloński.
• Kurek, H. (1994). Zachowania komunikacyjne mieszkańców współczesnej wsi. W S. Gajda & J. Nocoń (Red.), Kształcenie porozumiewania się: Materiały konferencji naukowej, Opole 26–28.09.1994 r. (ss. 109–114). Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Kurek, H. (1995). Przemiany językowe wsi regionu krośnieńskiego: Studium socjolingwistyczne. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Kurek, H. (2003). Przemiany leksyki gwarowej na Podkarpaciu. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.
• Kurek, H. (2004). Gwara – wartość podstawowa wiejskiego obszaru językowo-kulturowego. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 49, 247–255.
• Kurek, H. (2018a). Globalizacja a językowo-kulturowe przemiany polskiej wsi. W Z. Greń (Red.), Z polskich studiów slawistycznych: Seria 13: T. 2. Językoznawstwo: Prace na XVI Międzynarodowy Kongres Slawistów w Belgradzie 2018 (ss. 155–162). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Kurek, H. (2018b). Słownictwo gwarowe w epoce globalizacji. W R. Przybylska, M. Rak, & A. Kwaśnicka-Janowicz (Red.), Historia języka, dialektologia i onomastyka w nowych kontekstach interpretacyjnych (ss. 203–209). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kurek, H., Święcicka, M., & Peplińska, M. (Red.). (2016). Globalizacja a przemiany języków słowiańskich. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Ożóg, K. (2001). Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku: Wybrane zagadnienia. Otwarty Rozdział.
• Ożóg, K. (2008). Zmiany we współczesnym języku polskim i ich kulturowe uwarunkowania. W A. Dąbrowska (Red.), Język a Kultura: T. 20. Tom jubileuszowy (ss. 59–79). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Pelcowa, H. (1999). Przeszłość w językowym obrazie świata współczesnej wsi. W A. Pajdzińska & P. Krzyżanowski (Red.), Przeszłość w językowym obrazie świata (ss. 253–267). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Pelcowa, H. (2005). Przestrzeń jako sposób postrzegania świata przez użytkowników gwary. W J. Adamowski (Red.), Przestrzeń w języku i w kulturze: Problemy teoretyczne: Interpretacje tekstów religijnych (ss. 125–135). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Pelcowa, H. (2007). Przeszłość jako wartość (na przykładzie wypowiedzi gwarowych). W J. Mazur, A. Małyska, & K. Sobstyl (Red.), Człowiek wobec wyzwań współczesności: Upadek wartości czy walka o wartość? (ss. 116–127). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Pelcowa, H. (2009). Praca w wypowiedziach mieszkańców wsi. W W. Książek-Bryłowa, H. Duda, & M. Nowak (Red.), Język polski. Współczesność. Historia (T. 7, ss. 107–117). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Pelcowa, H. (2014). Tekst gwarowy – oral history w perspektywie etnolingwistycznej. W M. Rak & K. Sikora (Red.), Badania dialektologiczne: Stan, perspektywy, metodologia: Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst” Kraków, 27–28 września 2013 r. (ss. 113–122). Księgarnia Akademicka.
• Pelcowa, H. (2016). Tendencje globalizacyjne w języku i kulturze a koncepcja „małych ojczyzn”. W H. Kurek, M. Święcicka, & M. Peplińska (Red.), Globalizacja a przemiany języków słowiańskich (ss. 89–99). Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Ziajka, B. (2014). Językowo-kulturowy obraz świata społeczności wiejskiej utrwalony w przezwiskach i przydomkach (na przykładzie nieoficjalnych antroponimów mieszkańców Zagórza i wsi okolicznych w powiecie chrzanowskim). Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk.

Identifiers

DOI

10.11649/sm.2410

Biblioteka Nauki

32388034