Język w procesie kształtowania nowych regionów w Polsce

• Authors: Mirosława Sagan-Bielawa

Title variants

EN

Language in the Creation Process of the New Regions of Poland

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy ewolucji tożsamości regionalnej, jaka dokonała się w wyniku administracyjnej regionalizacji sprzed 20 lat. Celem artykułu jest pokazanie roli języka w tych zmianach. Nazwy 16 województw utworzonych w Polsce w 1999 roku nawiązują do historycznych nazw geograficznych, a same terminy województwo i region traktowane są jako synonimy. Użycie nazw typu Małopolska, Podkarpacie, Pomorze Zachodnie jako wariantywnych nazw województw (zamiast określeń województwo: małopolskie, podkarpackie, zachodniopomorskie itp.), tworzenie nowych nazw mieszkańców (np. Zachodniopomorzanie, Małopolanie, Ślązacy, Lubuszanie), a także abstrakcyjnych nazw cech (np. „małopolskość”, „podkarpackość”) powodują, że zaciera się różnica między podziałem administracyjnym a tradycyjnymi regionami. Mieszanie się nazewnictwa administracyjnego i geograficznego sprzyja również powstawaniu przekonania o istnieniu podziałów gwarowych i dialektalnych odpowiadających granicom województw.

EN

The article concerns the influence of state reform on the evolution of regional identity. The aim of the article is to describe the role of language in these changes. In 1999, sixteen large regions (voivodeships) were established; it is significant that the contemporary names of these voivodeships refer to historical choronyms. The boundaries between administrative divisions and traditional ethnographic regions are indistinct due to the use of variant names like Małopolska, Podkarpacie, Pomorze Zachodnie instead of the formal names województwo małopolskie, podkarpackie, zachodniopomorskie etc., as well as the creation of new names of inhabitants (e.g. Zachodniopomorzanie, Małopolanie, Ślązacy, Lubuszanie) and nomina-abstracta (e.g. “małopolskość”, “podkarpackość”). The meaning of the Polish word region (‘area’, ‘territory’, also ‘private homeland’) became synonymous with województwo (‘voivodeship’, ‘province’). Furthermore, the blurred distinction between geographical and administrative names gives rise to the misconception that dialectal differentiation in Poland is related to the boundaries of voivodeships.

Keywords

EN

regional identity; Polish language; choronyms; ethnonyms; names of voivodeships; regionalism; local dialect

PL

tożsamość regionalna; język polski; choronimy; etnonimy; nazwy województw; regionalizm; gwara

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Slavia Meridionalis
• Year: 2021
• Volume: 21

Dates

published

2021

Contributors

author

Mirosława Sagan-Bielawa

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie [Jagiellonian University in Kraków], Kraków [Cracow]

• https://orcid.org/0000000329409259

References

• Chojnicki, Z. & Czyż, T. (1993). Region i regionalizacja w geografii. W K. Handke (Red.), Region, regionalizm – pojęcia i rzeczywistość: Zbiór studiów (ss. 13–36). Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Gąsior-Niemiec, A. (2004). Pole, habitus i imago regionis: Propozycja alternatywnego podejścia do analizy regionu. Studia Regionalne i Lokalne, 4(18), 13–36.
• Gorzelak, G. (1993). Regionalizm i regionalizacja w Polsce na tle europejskim. W G. Gorzelak & B. Jałowiecki (Red.), Czy Polska będzie państwem regionalnym? (ss. 45–70). Uniwersytet Warszawski, Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego.
• Gwara podkarpacka: Znasz te słowa? Używasz ich? Top 10. (2020). Korso24.pl: Podkarpacie. https://www.korso24.pl/wiadomosci/3939,gwara-podkarpacka-znasz-te-slowa-uzywasz -ich-top-10
• Jałowiecki, B. (1993). Kwestia regionalna. W G. Gorzelak & B. Jałowiecki (Red.), Czy Polska będzie państwem regionalnym? (ss. 11–43). Uniwersytet Warszawski, Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego.
• Lubaś, W. (2013). Studia socjolingwistyczne. Uniwersytet Opolski.
• Narodowy Korpus Języka Polskiego [NKJP]. (b.d.). http://nkjp.uni.lodz.pl/
• Okręg Małopolski ZHR. (2019, lipiec 24). Harc Press Photo 2019. https://www.facebook.com/ malopolski.zhr/posts/2796414443715812
• Pelcowa, H. (2016). Gwara – dziedzictwo ciągle żywe czy już zapomniane. Język Polski, 2016(3), 5–14.
• Poniedziałek, J. (2010). Kształtowanie się regionu na Warmii i Mazurach. Studia Regionalne i Lokalne, 4(42), 23–42.
• Poniedziałek, J. (2015). Wybrane koncepcje regionu w socjologii polskiej. Sprawy Narodowościowe, 2015(46), 85–106. https://doi.org/10.11649/sn.2015.036
• Regulamin konkursu „Małopolska Marzanna” – dziewiąta edycja. (2019). Małopolska. https:// www.malopolska.pl/_userfiles/uploads/kultura%20i%20dziedzictwo/Regulamin%20 konkursu%20Ma%C5%82opolska%20Marzanna%202019.pdf
• Rzetelska-Feleszko, E. (1993). Rola nazewnictwa w tworzeniu poczucia regionalnego. W K. Handke (Red.), Region, regionalizm – pojęcia i rzeczywistość: Zbiór studiów (ss. 151–160). Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Sagan-Bielawa, M. (2017a). Gdzie jest Śląsk? Językowo-kulturowy obraz województwa śląskiego i jego sąsiadów. W L. Przymuszała & D. Świtała-Trybek (Red.), Kulturowo-językowy obraz Śląska (ss. 13–23). Uniwersytet Opolski.
• Sagan-Bielawa, M. (2017b). Nazwy województw wśród nazw własnych – funkcja, struktura, wariantywność. Język Polski, 2017(2), 72–84.
• Skubalanka, T. (1991). Wprowadzenie do gramatyki stylistycznej języka polskiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Skudrzyk, A., & Urban, K. (2010). Małe ojczyzny: Świadomość językowo-kulturowa społeczności lokalnych. Oficyna Wydawnicza Wacław Walasek.
• Szul, R. (2012). Refleksje na temat ewolucji idei i praktyki regionalizmu w Europie. W A. Pawłowska & Z. Rykiel (Red.), Region i regionalizm w socjologii i politologii (ss. 31–46). Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Urbańczyk, S. (1984). Zarys dialektologii polskiej (7. wyd.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Zaborowski, Ł. (2013). Podział kraju na województwa: Próba obiektywizacji. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Zrozum Podlaskie. (2020). Podlaskie. https://podlaskie.eu/turystyka/zrozum-podlaskie
• Żyłowska, K. (2019). Gwara podkarpacka jest wciąż żywa! Co więcej – ma się naprawdę dobrze! Polszczyzna.pl. https://polszczyzna.pl/gwara-podkarpacka/

Identifiers

DOI

10.11649/sm.2419

Biblioteka Nauki

32387992