Przekraczanie granic dialektu – przypadek śląski. Analiza funkcjonalna

• Authors: Zbigniew Greń

Title variants

EN

Crossing the Boundaries of Dialect – the Case of Silesia: A Functional Analysis

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono wyniki analizy funkcjonalnej tekstów śląskich, wykorzystywanych w komunikacji internetowej. Korpus materiałowy pochodzi z portali i stron internetowych związanych z terenem Górnego Śląska, Śląska Opolskiego i Śląska Cieszyńskiego (łącznie z czeską częścią). W przypadku wykorzystania kodu śląskiego jako głównego środka komunikacji realizowane są wszystkie funkcje komunikacyjne. Teksty w kodzie śląskim szczególnie często realizują funkcję metatekstową i funkcję przedstawieniową. W wypadku niektórych funkcji sięga się po stylizację językową. W funkcji środków stylistycznych w tekstach śląskich wykorzystywane są przede wszystkim środki leksykalne z innych kodów: ogólnopolskiego, czeskiego, angielskiego, niemieckiego, w tym również leksemy o wyraźnym nacechowaniu slangowym w kodach wyjściowych. Funkcje komunikacyjne tych środków stylistycznych to przede wszystkim funkcja poetycka i funkcja ekspresywna.

EN

The article presents the results of a functional analysis of Silesian texts used in internet communication. The linguistic corpus consists of texts from portals and websites related to Upper Silesia, Opole Silesia and Cieszyn Silesia (including the Czech part). If the Silesian isolect is used as the main means of communication, all communication functions can be performed. Texts in the Silesian code particularly often fulfill metatextual and representational functions. For some functions, language stylization is used. As stylistic means in Silesian texts, lexical  means from other codes are primarily used, i.e. from standard Polish, Czech, English, and German; lexemes with a clear slang character are included in the output codes. The communicative functions of these stylistic means are primarily poetic and expressive.

Keywords

EN

Internet language; stylization; Silesian dialects; Silesia; functional analysis in linguistics

PL

język Internetu; stylizacja; dialekty śląskie; Śląsk; analiza funkcjonalna w językoznawstwie

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Slavia Meridionalis
• Year: 2021
• Volume: 21

Dates

published

2021

Contributors

author

Zbigniew Greń

• Uniwersytet Warszawski [University of Warsaw], Warszawa [Warsaw]

• https://orcid.org/0000000228512505

References

• Balhar, J. (2017). Slezská nářeční skupina. W P. Karlík, M. Nekula, & J. Pleskalová (Red.), CzechEncy – Nový encyklopedický slovník češtiny. Pobrano 16 lutego 2021, z https://www. czechency.org/slovnik/SLEZSKÁ NÁŘEČNÍ SKUPINA
• Bugajski, M. (2006). Język w komunikowaniu. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Cemborowski, B. (2017). Moda językowa na gwary wielkopolskie wśród użytkowników portalu społecznościowego Facebook. W D. K. Rembiszewska (Red.), Dynamika rozwoju gwar słowiańskich w XXI wieku (ss. 195–206). Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk.
• Czesak, A. (2015). Współczesne teksty śląskie na tle procesów językotwórczych i standaryzacyjnych współczesnej Słowiańszczyzny. Księgarnia Akademicka.
• Filipkowska, A. (2014). Mowa śląska w Internecie. Linguarum Silva, 3, 151–159.
• Greń, Z. (1997). Gwara cieszyńska najmłodszej generacji: Stopień znajomości i sposób wykorzystania leksyki gwarowej. W H. Popowska-Taborska (Red.), Leksyka słowiańska na warsztacie językoznawcy (ss. 75–89). Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Greń, Z. (2007). Po śląsku w Internecie: Problemy standaryzacji żywiołowej. W Z. Rudnik-Karwatowa (Red.), Z polskich studiów slawistycznych: Seria 11. Językoznawstwo (ss. 61–68). Komitet Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk.
• Greń, Z. (2008). Śląska lokalność w Internecie. W J. Kurczewska (Red.), Oblicza lokalności: Ku nowym formom życia lokalnego (ss. 431–441). Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
• Greń, Z. (2009). Problematyka językowa w górnośląskich i zaolziańskich dyskusjach internetowych. W J. Mindak-Zawadzka & I. Doliński (Red.), Językowy świat Słowian: Zjawiska, interpretacje, znaki zapytania: Księga jubileuszowa na 70-lecie Profesora Włodzimierza Pianki (ss. 75–100). Uniwersytet Warszawski, Wydział Polonistyki, Instytut Slawistyki Zachodniej i Południowej.
• Greń, Z. (2012). Językowo-kulturowa opozycja miasto – wieś na Śląsku Cieszyńskim. W M. Święcicka (Red.), Przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie: Miasto (ss. 335–348). Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Greń, Z. (2014). Tożsamość śląska – etniczna czy regionalna? W E. Golachowska & A. Zielińska (Red.), Narracja i pamięć: Konstrukcje i destrukcje tożsamości: T. 3. Narracja i pamięć (ss. 251–267). Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Greń, Z. (2018). Miejsce śląskoznawstwa w badaniach polonistycznych. W J. Tambor (Red.), Polonistyka na początku wieku: Diagnozy, koncepcje, perspektywy: T. 4. Pogranicza, mniejszości, regiony, etnolingwistyka (ss. 28–40). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Greń, Z. (2019). Gwary Śląska Cieszyńskiego w Internecie. Prace Filologiczne, 2019(74), 401–410. https://doi.org/10.32798/pf.477
• Greń, Z. (w druku). Stylizacja śląska w tekstach internetowych: Analiza funkcjonalna. W D. Stolac & A. Vlastelić (Red.), Generacija Interneta (ss. 1–14). Sveučilište u Rijeci.
• Jakobson, R. (1960). Linguistics and poetics. W T. A. Sebeok, Style in language (ss. 350–377). The Technology Press of Massachusetts Institute of Technology and John Wiley & Sons.
• Jaroszewicz, H. (2019a). Krytyka prób emancypacji śląszczyzny: Płaszczyzna prawno-ustrojowa, społeczno-polityczna i personalna. Acta Universitatis Wratislaviensis, 3890: Slavica Wratislaviensia, 169, 137–166. https://doi.org/10.19195/0137-1150.169.11
• Jaroszewicz, H. (2019b). Rozwój języka Górnoślązaków w XXI w.: Szkic socjolingwistyczny. Zeszyty Łużyckie, 53, 25–42.
• Jaroszewicz, H. (2020a). Czy można mówić o istnieniu śląskiego języka literackiego? Współczesny uzus gramatyczno-ortograficzny literackiej odmiany etnolektu śląskiego. W I. Bogoczová (Red.), Area Slavica 3: Jazyk na hranici – hranice v jazyku (ss. 175–184). Ostravská Univerzita, Filozofická fakulta.
• Jaroszewicz, H. (2020b). Współczesny rozwój etnolektu śląskiego na tle językowych procesów emancypacyjnych w Europie. Acta Universitatis Wratislaviensis, 3928: Slavica Wratislaviensia, 171, 101–109. https://doi.org/10.19195/0137-1150.171.9
• Korepta, E. (2005). Zagadnienie tożsamości regionalnej w literaturze Śląska Cieszyńskiego. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Kornacka-Grzonka, M. (2017a). Lokalne media internetowe – transgraniczne czy przygraniczne? Przypadek Cieszyna. Pogranicze: Polish Borderlands Studies, 5(3), 185–200. https://doi.org /10.25167/ppbs383
• Kornacka-Grzonka, M. (2017b). Lokalne portale internetowe – przyszłość komunikowania medialnego na poziomie lokalnym. Studia Politicae Universitatis Silesiensis, 18, 275–293.
• Kucharzyk, R. (2016a). Cechy dialektalne w pseudonimach internetowych. Onomastica, 60, 201–213. https://doi.org/10.17651/ONOMAST.60.14
• Kucharzyk, R. (2016b). Elementy gwarowe w antroponimach (na materiale z forów internetowych). Prace Językoznawcze, 18(4), 119–132.
• Kucharzyk, R. (2016c). Miejsce dialektyzmów w języku potocznym (na przykładzie forów internetowych). Język Polski, 2016(3), 15–26.
• Kucharzyk, R. (2017). Frazeologizmy gwarowe w komunikacji internetowej. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis: Studia Linguistica, 12, 170–179.
• Kurcz, Z. (2008). Naród śląski w świetle ideologii przodowników i w świadomości uczestników wyobrażonej wspólnoty. W A. Sakson (Red.), Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy – między polskością a niemieckością (ss. 59–80). Instytut Zachodni.
• Kurek, H. (2017). Funkcja gwary w tekście. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 64, 137–146.
• Łuc, I. (2018). Komercyjna waloryzacja gwary śląskiej w reklamowej narracji. Białostockie Archiwum Językowe, 2018(18), 139–161. https://doi.org/10.15290/baj.2018.18.10
• Mętrak, M. (2014). Zachodniosłowiański internet mniejszościowy – medium masowe czy hobby pasjonatów? Zeszyty Łużyckie, 48, 329–344.
• Mętrak, M. (2016) Gwara? Godka? Język? Śląska tożsamość językowa w mediach elektronicznych. W M. Kresa (Red.), Młodzi o języku regionów (ss. 97–109). Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Miłoszewska, A. (2012). Trzeci język. Kultura Popularna, 2012(3), 62–69.
• Momot, A. (2016). Gwara śląska jako tworzywo językowe tłumaczeń literatury światowej. Socjolingwistyka, 30, 61–72. https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.30.5
• Momot, A. (2017). Dialekt śląski na Facebooku. W D. K. Rembiszewska (Red.), Dynamika rozwoju gwar słowiańskich w XXI wieku (ss. 207–219). Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy).
• Pietraszek, E. (1995). Kraj trzech nacji. W B. Bazielich (Red.), Śląsk – etniczno-kulturowa wspólnota i różnorodność (ss. 31–51). Uniwersytet Wrocławski.
• Polański, K. (Red.). (1995). Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Przywara, M. (2015). Literatura Śląska Cieszyńskiego po 1989 roku. Ostravská univerzita.
• Siuciak, M. (2012). Czy w najbliższym czasie powstanie język śląski? Poznańskie Studia Polonistyczne: Seria Językoznawcza, 19(2), 31–44. https://doi.org/10.14746/pspsj.2012.19.2.3
• Sławiński, J. (Red.). (1976). Słownik terminów literackich. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Szmeja, M. (2008). Analiza treści historycznych przekazywanych wewnątrz grup na Śląsku. Dyskusje internetowe na forum „Gazety Wyborczej”. W A. Sakson (Red.), Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy – między polskością a niemieckością (ss. 81–95). Instytut Zachodni.
• Tambor, J. (2006). Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Tambor, J. (2011). Opinia merytoryczna na temat poselskiego projektu ustawy o zmianie Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także niektórych innych ustaw. Biuro Analiz Sejmowych. http://orka.sejm.gov.pl/IEKSBAS.nsf/0/C12578 06003D0075C12578A100265B0B/$file/i334_11A.htm
• Tambor, J. (2015). Stylizacja – pomysł na reaktywację Śląszczyzny. Poznańskie Studia Slawistyczne, 2015(8), 215–228. https://doi.org/10.14746/pss.2015.8.14
• Wanatowicz, M. W. (2004). Od indyferentnej ludności do śląskiej narodowości? Postawy narodowe ludności autochtonicznej Górnego Śląska w latach 1945–2003 w świadomości społecznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Wyderka, B. (2004). Język, dialekt czy kreol? W L. M. Nijakowski (Red.), Nadciągają Ślązacy: Czy istnieje narodowość śląska? (ss. 187–215). Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
• Wyderka, B. (2016). Gwara w twórczości nowej fali prozaików śląskich: Wojciech Kuczok i Szczepan Twardoch. Stylistyka, 25, 409–428. https://doi.org/10.25167/Stylistyka.25.2016.25
• Wyderka, B. (2018). O standaryzacji języka śląskiego. Kwartalnik Opolski, 2018(1), 3–18.
• Zieniukowa, J. (2009). Zmiany w statusie języka kaszubskiego od połowy XX wieku do początku XXI wieku. Etnolingwistyka, 21, 259–269.

Identifiers

DOI

10.11649/sm.2421

Biblioteka Nauki

32387991