Reflections of the Anti-Occidentalism Idea in Serbian Cultural Texts of the 20th Century

• Authors: Dorota Gil

Title variants

PL

Refleksy antyokcydentalizmu w serbskich tekstach kultury XX wieku

Abstracts

PL

Artykuł wskazuje na najbardziej reprezentatywne teksty kultury oraz opinie intelektualistów serbskich XX wieku, które ukształtowały (częściowo na wcześniejszych podstawach) nurt antyokcydentalny. Szczególną uwagę poświęcono okresowi międzywojennemu i opiniom utrwalającym antytezę Serbia – (Slavia) – Europa, a wyrastającym głównie ze zaktualizowanej wówczas rosyjskiej myśli słowianofilskiej. Jej podstawowy (w wersji mesjanistyczno-misjonistycznej) topos Europy – „zgniłego Zachodu” został w tym stadium rozwojowym skompilowany z konceptami serbskich organicystów. Wyraziste antyeuropejskie i szerzej antyokcydentalne refleksy znaleźć można w wielu ówczesnych próbach redefinicji tradycji rodzimej, ale także w nowszych, aktualizujących je opiniach reprezentantów serbskiego świata intelektualnego z końca lat 90. XX wieku. W wielu z omawianych ujęć tradycja ta postrzegana jest jako „nieeuropejska” bądź stanowiąca syntezę wątków kulturowych Wschodu i Zachodu, czy też emanację idei wszechsłowiańskiej.

EN

The article presents the most representative texts of culture and opinions of Serbian intellectuals of the 20th century, which formed the trend of anti-Occidentalism (partly based on earlier foundations). It focuses on the mid-war period and the opinions that strengthen the antithesis Serbia – (Slavia) – Europe, rooted mostly in a modernized (at the time) version of the Russian Slavophile thought. It juxtaposes a basic topos of Europe (in the messianic and missionary version) as “the rotten West” with the concepts of Serbian organicists. Clear anti-European and anti-Western reflections can be found in many contemporary attempts to redefine the native tradition and also in more modern, updated opinions of Serbian intellectuals active at the end of the 1990s. In many opinions under discussion this tradition is seen as “un-European”, as being a synthesis of cultural motifs of the East and the West or as the emanation of the Pan-Slavonic idea.

Keywords

EN

Europe/the West; Serbian anti-Occidentalism; Slavophilia; the Pan-Slavonic idea

PL

Europa/Zachód; serbski antyokcydentalizm; słowianofilstwo; idea wszechsłowiańska

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Slavia Meridionalis
• Year: 2022
• Volume: 22

Dates

published

2022

Contributors

author

Dorota Gil

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie [Jagiellonian University in Kraków], Kraków [Cracow]

• https://orcid.org/0000000222315308

References

• Bobrownicka, M. (1995). Antyteza słowiańsko-europejska: Z problemów stereotypu. In M. Bobrownicka, Narkotyk mitu: Szkice o świadomości narodowej i kulturowej Słowian zachodnich i południowych (pp. 33–44). Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych “Universitas”.
• Ćirlić, D. J., & Čolović, I. (2002, November 28). Muzeum nacjonalizmu. Gazeta Wyborcza / Gazeta Środkowoeuropejska, 14–15.
• Čolović, I. (2001). Polityka symboli: Eseje o antropologii politycznej (M. Petryńska, Trans.). Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych “Universitas”.
• Czapik-Lityńska, B. (2005). Ko(s)miczny geniusz, czyli “ja-głupi Słowianin”. In B. Czapik-Lityńska, Chorwacka i serbska awangarda literacka w perspektywie badań porównawczych (pp. 94–101). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Djordjević, M. (Ed.). (2003). Srpska konzervativna misao. Helsinški odbor za ljudska prava u Srbiji.
• Djurić, M. (1914). Vidovdanska etika. Retrieved November 20, 2019, from http://pl.scribd.com/doc/5486852/Милош-Ђурић-Видовданска-етика
• Djurić, M. (1928). Pred slovenskim vidicima: Prilozi filosofiji slovenske lukture. Sveslovenska knjižara.
• Gil, D. (2005). Prawosławie. Historia. Naród: Miejsce kultury duchowej w serbskiej tradycji i współczesności. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Gil, D. (2010). Kultura kao sinonim zla: Manihejska paradigma filozofije zla i fantazmati zla u refleksiji slovenskih pravoslavnih mislilaca. In T. Bečanović (Ed.), Njegoševi dani III. Zbornik radova (pp. 89–100). Univerzitet Crne Gore; Filozofski fakultet Nikšić.
• Gil, D. (2018). Oświecenie (Serbia). In G. Szwat-Gyłybowa, D. Gil, & L. Miodyński (Eds.), Leksykon idei wędrownych na słowiańskich Bałkanach XVIII–XXI wiek: Vol. 1. Oświecenie, religia, racjonalizm (pp. 62–73). Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk; Fundacja Slawistyczna. https://hdl.handle.net/20.500.12528/588
• Gil, D. (2019). Srbi u XVIII veku prema katolicizmu i protestantizmu – mehanizmi i strategije asimilacije novih kulturnih elemenata. In M. Fin & H. Steenwijk (Eds.), Gerasim Zelić e il suo tempo (pp. 19–28). Firenze University Press. https://doi.org/10.36253/978-88-6453-979-9.03
• Gil, D. (2020). Pomiędzy “integralnym jugoslawizmem” a “chrześcijańskim nacjonalizmem” – projekcje wspólnoty w obrębie serbskiej ideosfery po 1918 roku. Kultura Słowian: Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU, 16, 257–271. https://doi.org/10.4467/25439561KSR.20.013.13302
• Janić, Dj. J. (2009). Politika kao teodulija: Politička misao vladike Nikolaja. Hrišćanska misao.
• Jevtić, A. (1996). Najgori od svih mogućih ratova. In R. M. Mladenović & J. Ćulibrk (Eds.), Jagnje božje i zvijer iz bezdana: Filosofija rata (pp. 321–325). Svetigora.
• Nenadović, Lj. (1922). Pisma iz Nemačke. Srpska književna zadruga. (Original work published 1852, 1855).
• Palavestra, P. (1977). Dogma i utopija Dimitrija Mitrinovića. Slovo ljubve.
• Popov, N. (1994). Serbski dramat: Od faszystowskiego populizmu do Miloševicia (M. Księżak, Trans.). Niezależna Oficyna Wydawnicza.
• Popović, J. (1974). Pravoslavna Crkva i ekumenizam. Izdanje manastira Hilandara.
• Popović, J. (1993). Svetosavlje kao filosofija života. Manastir Ćelije. (Original work published 1954).
• Prpa, B. (2018). Srpski intelektualci i Jugoslavija 1918–1929. Clio.
• Przebinda, G. (1998). Od Czaadajewa do Bierdiajewa: Spór o Boga i człowieka w myśli rosyjskiej (1832–1922). Polska Akademia Umiejętności.
• Radulović, M. (1989). Modernizam i srpska idealistička filosofija. Institut za književnost i umetnost.
• Spengler, O. (1918–1922). Der Untergang des Abendlandes: Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte (Vols. 1–2). Beck.
• Velimirović, N. (1996). Reči srpskom narodu kroz tamnički prozor. Svetigora. (Original work published 1985).
• Velmar-Janković, V. (2002). Pogled s Kalemegdana: Ogled o beogradskom čoveku. Dereta – Biblioteka grada Beograda. (Original work published 1938).
• Walicki, A. (2002). W kręgu konserwatywnej utopii: Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Identifiers

DOI

10.11649/sm.2720

Biblioteka Nauki

33296551