Violence and Sex and Violence Again: The Sexual Revolution in the Films of the Yugoslav Black Wave

• Authors: Patrycjusz Pająk

Title variants

PL

Przemoc i seks, i znów przemoc. Rewolucja seksualna w filmach jugosłowiańskiej czarnej fali

Abstracts

PL

Rewolucja seksualna, traktowana jako jeden z głównych wyróżników rewolucji ’68, zostawiła wyraźny ślad w czterech serbskich filmach należących do jugosłowiańskiej czarnej fali. Młode lata (Rani radovi, 1969) Želimira Žilnika, Plastikowy Jezus (Plastični Isus, 1971) Lazara Stojanovcia, WR – tajemnice organizmu (WR – misterije organizma, 1971) Dušana Makavejeva oraz Młody i zdrowy jak róża (Mlad i zdrav kao ruža, 1971) Jovana Jovanovicia podejmują kluczowy dla przebiegu tej rewolucji problem relacji między przemocą a seksualnością. Wolność seksualną rewolucjoniści roku 1968 uznawali za podstawowy przejaw wolności indywidualnej, o którą walczyli, stawiając opór przemocy wypływającej z aktualnej polityki i tradycji kulturowej. Reżyserzy wymienionych filmów ironicznie obrazują, jak realizacja rewolucyjnego postulatu, by seks zastąpił przemoc w roli siły kształtującej życie społeczne, prowadzi do efektu paradoksalnego – do ujawnienia się organicznego, zakorzenionego w ludzkiej naturze, uwikłania seksualności w przemoc.

EN

The sexual revolution, regarded as one of the main hallmarks of the 1968 revolution, left a distinct mark in four Serbian films of the Yugoslav Black Wave: Early Works (Rani radovi, 1969) by Želimir Žilnik, Plastic Jesus (Plastični Isus, 1971) by Lazar Stojanović, W.R.: Mysteries of the Organism (WR – misterije organizma, 1971) by Dušan Makavejev and Young and Healthy As a Rose (Mlad i zdrav kao ruža, 1971) by Jovan Jovanović. These films tackle the issue of the relationship between violence and sexuality, which was crucial for the course of the revolution. Sexual freedom was recognised by the revolutionaries of 1968 as a fundamental manifestation of the individual freedom for which they fought, resisting the violence resulting from the current political and cultural tradition. The directors of these films ironically illustrate how the implementation of the revolutionary demand that sex replace violence as a force shaping social life leads to a paradoxical effect: the revelation of sexuality’s organic entanglement in violence, rooted in human nature.

Keywords

EN

sexual revolution; 1968 revolution; sex; violence; Yugoslav film; Serbian film; Yugoslav Black Wave

PL

rewolucja seksualna; rewolucja ’68; seks; przemoc; film jugosłowiański; jugosłowiańska czarna fala; film serbski

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Slavia Meridionalis
• Year: 2022
• Volume: 22

Dates

published

2022

Contributors

author

Patrycjusz Pająk

• Uniwersytet Warszawski [University of Warsaw], Warszawa [Warsaw]

• https://orcid.org/0000000313136890

References

• Allyn, S. (2016). Make love, not war: The sexual revolution: An unfettered history. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315539768
• Bataille, G. (2007). Erotyzm (M. Ochab, Trans.). Słowo/obraz terytoria.
• Beard, D. Š. (2019). Soft socialism, hard realism: Partisan song, parody, and intertextual listening in Yugoslav Black Wave film (1968–1972). Twentieth-Century Music, 16(1), 95–121. https://doi.org/10.1017/S1478572219000112
• Buden, B., & Žilnik, Ž. (2013). Uvod u prošlost. Centar za nove medije_kuda.org.
• Cavallo, D. (1999). Fiction of the past: The sixties in American history. St. Martin’s Press.
• DeCuir, G., Jr. (2011). Jugoslovenski crni talas: Polemički film od 1963. do 1972. u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji (G. Baškot, Trans.). Filmski centar Srbije.
• Ečim, L., & Lóránd, Z. (2020, March 22). Seksualna revolucija u Jugoslaviji bila je dio patrijarhalnog sustava. VoxFeminae.net. Retrieved January 1, 2022, from https://voxfeminae.net/pravednost/zsofia-lorand-seksualna-revolucija-u-jugoslaviji-bila-je-dio-patrijarhalnog-sustava/
• Engels, F. (1906). Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa: W związku z badaniami Lewisa H. Morgana (J. Warska, Trans.). “Bibljoteka Naukowa”, Wyd. St. Kucharskiego.
• Foucault, M. (1995). Historia seksualności (B. Banasiak, T. Komendant, & K. Matuszewski, Trans.). Czytelnik.
• Freud, S. (1982). Wstęp do psychoanalizy (S.Kempnerówna & W. Zaniewicki, Trans.; 3rd ed., Rev. ed.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Freud, S. (1992). Fetyszyzm. In C. de Brosses, O kulcie fetyszów (M. Skrzypek, Trans.; pp. 131–136). Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.
• Frye, N. (2012). Anatomia krytyki (M. Bokiniec, Trans.). Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Giddens, A. (1992). The transformation of intimacy: Sexuality, love and eroticism in modern societies. Stanford University Press.
• Gillen, G. (2008). Cud miłości: Krótka historia rewolucji seksualnej. In D. Cohn-Bendit & R. Dammann (Eds.), Maj ’68: Rewolta (S. Lisiecka & Z. Jaskuła, Trans.; pp. 95–115). Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Gorki, M. (1956). Włodzimierz Iljicz Lenin. In M. Gorki, Pisma: Vol. 9. Artamonow i synowie. Sylwetki. Opowiadania i szkice 1925–1932 (J. Brzęczkowski et al., Trans.; pp. 293–335). Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Horvath, S. (2016). The radicality of love. Polity Press.
• Janković, Z. (2008). Nikad pokoran: Marble ass Želimira Žilnika. In D. Ognjanović & I. Velisavljević (Eds.), Novi kadrovi: Skrajnute vrednosti srpskog filma. Clio.
• Jovanović, N. (2011). Breaking the wave: A commentary on ‘Black Wave polemics: Rhetoric as aesthetic’ by Greg DeCuir, Jr. Studies in Eastern European Cinema, 2(2), 161–171. https://doi.org/10.1386/seec.2.2.161_1
• Kanzleiter, B. (2008). Yugoslavia. In M. Klimke & J. Scharloth (Eds.), 1968 in Europe: A history of protest and activism, 1956–1977 (pp. 219–228). Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1057/9780230611900_19
• Kanzleiter, B. (2011). 1968 in Yugoslavia: Student revolt between East and West. In M. Klimke, J. Pecelder, & J. Scharloth (Eds.), Between Prague Spring and French May: Opposition and revolt in Europe, 1960–1980 (pp. 84–100). Berghahn Books.
• King, C. R. (2007). Arming desire: The sexual force of guns in the United States. In C. F. Springwood (Ed.), Open fire: Understanding global gun cultures (pp. 87–97). Berg.
• Klasić, H. (2012). Jugoslavija i svijet 1968. Naklada Ljevak.
• Klejsa, K. (2008). Filmowe oblicza kontestacji: Kino Stanów Zjednoczonych i Europy Zachodniej wobec przełomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Wydawnictwo Trio.
• Kohn, A. A. (2004). Shooters: Myths and realities of America’s gun cultures. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195150513.001.0001
• Kołakowski, L. (2009). Główne nurty marksizmu: Vol. 1. Powstanie. Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kuvačić, I. (1979). Middle class ideology. In M. Marković & G. Petrović (Eds.), Praxis: Yugoslav essays in the philosophy and methodology of the social sciences (J. Coddington, D. Rouge et al., Trans.; pp. 333–356). D. Reidel Publishing Company. https://doi.org/10.1007/978-94-009-9355-6_21
• Lazarević Radak, S. (2016). Film i politički kontekst: O jugoslavenskom i srpskom filmu. Mali Nemo.
• Levi, P. (2009). Raspad Jugoslavije na filmu: Estetika i ideologija u jugoslovenskom i postjugoslovenskm filmu (A. Grbić & S. Glišić, Trans.). Biblioteka XX vek.
• Levi Martin, J. (1996). Structuring the sexual revolution. Theory and Society, 25(1), 105–151. https://doi.org/10.1007/BF00140760
• Lóránd, Z. (2015). ‘A politically non-dangerous revolution is not a revolution’: Critical readings of the concept of sexual revolution by Yugoslav feminists in the 1970s. European Review of History / Revue europe´enne d’histoire, 22(1), 120–137. https://doi.org/10.1080/13507486.2014.983432
• Lóránd, Z. (2018). The feminist challenge to the socialist state in Yugoslavia. Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-319-78223-2
• Marcuse, H. (1998). Eros i cywilizacja (H. Jankowska & A. Pawelski, Trans.). Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.
• Marks, K. (1979). Listy z Deutsch-Französische Jahrbücher. In K. Marks, Pisma wybrane: Człowiek i socjalizm (pp. 14–29). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Moss, K. (2002). Jugoslovenski transseksualni heroji: Virdžina i Marble ass (T. Nikolić, Trans.). Reč, 67(13), 327–346.
• Oldstone-Moore, C. (2016). Of beards and men: The revealing history of facial hair. The University of Chicago Press.
• Perić, V. (2009). Život i smrt porno bande kao narativizacija potrage za porno(dis)topijom. Zbornik radova Fakulteta dramskih umetnosti, 2009(16), 53–66.
• Popov, N. (2008). Društveni sukobi – izazov sociologiji: “Beogradski jun” 1968. Službeni glasnik.
• Radosavljević, V. (2019). Sjaj crnog: Prilog za bolje razumevanje jednog razdoblja srpske kinematografije. Filmski centar Srbije.
• Reich, W. (1996). Funkcja orgazmu (N. Szymańska, Trans.). Jacek Santorski & Co. Reich, W. (2013). The sexual revolution: Toward a self-regulating character structure (T. Pol, Trans.). Farrar, Strauss and Giroux.
• Schmidbauer, W. (2008). Aktualność przeszłości: Rany “niemieckiej winy”. In D.Cohn-Bendit & R. Dammann (Eds.), Maj ’68: Rewolta (S. Lisiecka & Z. Jaskuła, Trans.; pp. 95–115). Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Simic, I. (2018). Soviet influences on postwar Yugoslav gender policies. Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-319-94382-4
• Tirnanić, B. (2006). Crni talas ili prilozi za paralelnu istoriju nekadašnjeg jugoslovenskog filma: Feljton. Filmski centar Srbije.
• Vuković, V. (2018). Violated sex: Rape, nation and representation of female characters in Yugoslav New Film and Black Wave cinema. Studies in Eastern European Cinema, 9(2), 132–147. https://doi.org/10.1080/2040350X.2018.1435204
• Williams, L. (2008). Screening sex. Duke University Press. https://doi.org/10.1215/9780822388630
• Žižek, S. (2008). Przemoc: Sześć spojrzeń z ukosa (A. Górny, Trans.). Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.
• Chiaureli, M. (Director). (1946). Kliatva [Film]. Tbilisskaia kinostudiia.
• Đorđević, M. (Director). (2009). Život i smrt porno bande [Film]. Film House Baš Čelik.
• Gotovac, T., & Stojanović, L. (Directors). (1971). Zdrav podmladak [Film]. Fakultet dramskih umetnosti.
• Hladnik, B. (Director). (1971). Maškarada [Film]. Viba film; Kinematografi Zagreb.
• Jovanović, J. (Director). (1971). Mlad i zdrav kako ruža [Film]. Dunav film.
• Kozomara, L., & Mihić, G. (Directors). (1969). Vrane [Film]. Avala film.
• Makavejev, D. (Director). (1965). Čovek nije tica [Film]. Avala film.
• Makavejev, D. (Director). (1967). Ljubavni slučaj ili tragedija službenice PTT [Film]. Avala film.
• Makavejev, D. (Director). (1971). WR – misterije organizma [Film]. Neoplanta film; Telepool.
• Makavejev, D. (Director). (1974). Sweet movie [Film]. V. M. Productions; Mojack Film Ltée; & Maran Film.
• Miloš, M. (Director). (2012). Klip [Film]. Film House Baš Čelik.
• Pavlović, Ž. (Director). (1967). Buđenje pacova [Film]. Centar film.
• Rosenberg, S. (Director). (1967). Cool Hand Luke [Film]. Jalem Productions.
• Schlesinger, J. (Director). (1969). Midnight cowboy [Film]. Florin Productions; Jerome Hellman Productions.
• Stojanović, L. (Director). (1971). Plastični Isus [Film]. Fakultet dramskih umetnosti; Centar film.
• Vadim, R. (Director). (1968). Barbarella [Film]. Dino de Laurentiis Cinematografica & Marianne Productions.
• Zafranović, L. (Director). (1967). Poslje podne (puška) [Film]. Filmski autorski studio Kino saveza Hrvatske.
• Žilnik, Ž. (Director). (1969). Rani radovi [Film]. Neoplanta film; Avala film.
• Žilnik, Ž. (Director). (1995). Marble Ass [Film]. Radio B 92.

Identifiers

DOI

10.11649/sm.2764

Biblioteka Nauki

33304057