Polish Translations of “The Life of Adam and Eve” as a Research Problem: An Analysis of Translation Strategies

• Authors: Wojciech Stelmach

Title variants

PL

Przekłady Słowa o Adamie i Ewie na język polski jako problem badawczy. Analiza strategii tłumaczenia

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje wyniki badań translatologicznych nad przekładami staro-cerkiewno-słowiańskiego apokryfu Słowo o Adamie i Ewie na współczesny język polski, których autorkami są Teresa Dąbek-Wirgowa i Agata Kawecka. Oba teksty zostały zbadane niezależnie od siebie, ponieważ nie tworzą serii przekładowej. Przekłady zestawiono ze źródłami (bułgarskim oraz staro-cerkiewno-słowiańskim), co umożliwiło dokładne prześledzenie sposobu pracy tłumaczek z podstawami tłumaczenia. W artykule na wybranych przykładach zostały omówione typy transformacji przekładowych wykorzystane przez tłumaczki, a ponadto przedstawiono charakterystykę dominant obecnych w przekładach. Wskazano także nieliczne błędy, w tym przede wszystkim te, które zmieniają sens tłumaczonego tekstu. W podsumowaniu przedstawiono ogólne wnioski dotyczące pracy tłumaczek oraz perspektywy badawcze obejmujące dalsze badania nad antologiami literatury dawnej jako przekładami oraz nad warsztatem tłumaczy tej literatury.

EN

This paper presents the results of translatological research into Teresa Dąbek-Wirgowa and Agata Kawecka’s translations of the Old Church Slavonic apocrypha “The Life of Adam and Eve” into modern Polish. The two texts were examined independently of each other, since they do not form a translation series. The translations were compared with the Bulgarian and Old Church Slavonic sources, which made it possible to follow closely how the translators applied the fundamental techniques of translation. Using selected examples, the article discusses the types of translation transformations used, and characterises the dominant elements presented in the translations. Some errors are also pointed out, especially those that change the meaning of the translated text. The final part of the paper contains general conclusions about the translators’ work and indicates possible directions of future research, including further research into anthologies of ancient literature as translations and into the skills exhibited by translators of such literature.

Keywords

EN

translation; Old Bulgarian language; Modern Bulgarian language; Polish language; Agata Kawecka; Teresa Dąbek-Wirgowa; “The life of Adam and Eve”

PL

przekład; język starobułgarski; język nowobułgarski; język polski; Teresa Dąbek-Wirgowa; Słowo o Adamie i Ewie; Agata Kawecka

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Slavia Meridionalis
• Year: 2023
• Volume: 23

Dates

published

2023

Contributors

author

Wojciech Stelmach

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu [Adam Mickiewicz University in Poznań], Poznań

• https://orcid.org/000000034841140X

References

• Adamczyk, M. (2005). Vita Adae et Evae (Apokalipsa Mojżesza?) w apokryficznych wersjach starobułgarskiej i staropolskiej. In M. Walczak-Mikołajczakowa & B. Zieliński (Eds.), Z małą ojczyzną w sercu: Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Zdancewiczowi (pp. 165–174). Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Balcerzan, E. (1998). Literatura z literatury (strategie tłumaczy). Śląsk.
• Dąbek-Wirgowa, T. (1980). Historia literatury bułgarskiej: Zarys. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Dąbek-Wirgowa, T. (Ed. & Trans.). (1983). Siedem niebios i ziemia: Antologia dawnej prozy bułgarskiej. Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Deskur, A. (2016). Zachowanie pozajęzykowej chronologii wydarzeń w strukturze składniowej (na podstawie staropolskich apokryfów). Kwartalnik Językoznawczy, 2016(3(27)), 1–13.
• Dinekov, P., Kuev, K., & Petkanova, D. (Eds.). (1978). Khristomatiia po starobŭlgarska literatura. Nauka i izkustvo.
• Dinekow, P. (1977). O bułgarskiej literaturze, folklorze i związkach z Polską (J. Magnuszewski, Ed.; T. Dąbek-Wirgowa, Trans.). Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Ivanov, Ĭ. (1970.). Bogomilski knigi i legendy. Nauka i izkustvo.
• Izydorczyk, Z. (2021). The Gospel of Nicodemus in medieval European vernaculars: Textual sources and translatorial strategies. In A. Deskur, D. Rojszczak-Robińska, & W. Stelmach (Eds.), Źródła staropolskich apokryfów: Pytania, problemy, perspektywy (pp. 11–76). Wydawnictwo “Poznańskie Studia Polonistyczne”.
• Jakubowski, W. (Ed. & Trans.). (1972). Żywot protopopa Awwakuma przez niego samego nakreślony i wybór innych pism. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Jakubowski, W., & Łużny, R. (Eds.). (1971). Literatura staroruska, wiek XI–XVII: Antologia: Teksty. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kawecka, A., Petrov, I., & Skowronek, M. (2010a). Z problematyki przekładu starej literatury kręgu Slavia Orthodoxa na język polski (Cz. 2). Acta Universitatis Lodziensis: Folia Litteraria Rossica, 2010(3), 175–188. https://doi.org/10.18778/1427-9681.03.15
• Kawecka, A., Petrov, I., & Skowronek, M. (2010b). Aneks: Materiały do bibliografii przekładów starej literatury kręgu Slavia Orthodoxa na język polski. Acta Universitatis Lodziensis: Folia Litteraria Rossica, 2010(3), 189–193. https://doi.org/10.18778/1427-9681.03.16
• Kawecka, A., Petrov, I. N., & Skowronek, M. (2009). Z problematyki przekładu starej literatury kręgu Slavia Orthodoxa na język polski (Cz. 1) + Aneks – Materiały do bibliografii powojennych przekładów starej literatury kręgu Slavia Orthodoxa na język polski. In M. Kuczyńska, W. Stępniak-Minczewa, & J. Stradomski (Eds.), Krakowsko-Wileńskie Studia Slawistyczne (Vol. 4, pp. 247–273). Wydawnictwo “Scriptum” Tomasz Sekunda.
• Kawecka, A., Petrov, I. N., & Skowronek, M. (2011a). Z problematyki przekładu starej literatury kręgu Slavia Orthodoxa na język polski (Cz. 3) + Aneks – Materiały do bibliografii przekładów starej literatury kręgu Slavia Orthodoxa na język polski (ks. protoijerej Stanisław Strach, przekłady w rubryce Język naszej liturgii, “Przegląd Prawosławny”, 1996–2010). Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, 46, 73–90.
• Kawecka, A., Petrov, I. N., & Skowronek, M. (2011b). Z problematyki przekładu starej literatury kręgu Slavia Orthodoxa na język polski (Cz. 4) + Aneks – Materiały do bibliografii powojennych przekładów starej literatury kręgu Slavia Orthodoxa na język polski. In M. Kuczyńska, W. Stępniak-Minczewa, & J. Stradomski (Eds.), Krakowsko-Wileńskie Studia Slawistyczne (Vol. 6, pp. 309–325). Wydawnictwo “Scriptum” Tomasz Sekunda.
• Kawecka, A., Petrov, I. N., & Skowronek, M. (2012). Z problematyki przekładu starej literatury kręgu Slavia Orthodoxa na język polski (Cz. 5) + Aneks – Materiały do bibliografii powojennych przekładów starej literatury kręgu Slavia Orthodoxa na język polski. Roczniki Humanistyczne Towarzystwa Naukowego KUL: Seria Słowianoznawstwo, 40(7), 193–218.
• Kierkowicz, M. (2011). Verba dicendi w Sprawie chędogiej i Rozmyślaniu przemyskim. Kwartalnik Językoznawczy, 2011(1(5)), 13–22. http://pmichal-kwartjez.home.amu.edu.pl/teksty/teksty2011_1_5/Kierkowicz.pdf
• Kleszczowa, K. (1989). Verba dicendi w historii języka polskiego: Zmiany znaczeń. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Kłos, A. (2018). Przekłady niebezpośrednie w polsko-włoskich relacjach literackich w XX wieku: Rekonesans. Przekładaniec, 2018(37), 64–86. https://doi.org/10.4467/16891864PC.18.013.9555
• Konstantinowa, E., & Gałązka, W. (Eds.). (1987). Niewidzialne skrzydła: Antologia poezji bułgarskiej (od IX wieku do 1944). Wydawnictwo Literackie.
• Koziara, S. (2009). Tradycyjne biblizmy a nowe polskie przekłady Pisma Świętego: Ujęcie filologiczno-normatywne. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Krążyńska, Z., Mika, T., & Słoboda, A. (2015). Składnia średniowiecznej polszczyzny: Pt. 1. Konteksty – metody – tendencje. Wydawnictwo Rys.
• Lis-Wielgosz, I. (2019). Problemŭt za prevodite na starobŭlgarski i starosrŭbski tekstove na polski ezik. Palaeobulgarica/Starobŭlgaristika, 43(1), 62–80.
• Lu, X. (2021). O przekładach z drugiej ręki (T. Starky, Trans.). Tekstualia, 2021(2(65)), 161–162. https://tekstualia.pl/files/496d85da/lu_xun_-_o_przekladach_z_drugiej_reki_tlum._starky_t..pdf
• Łużny, R. (Ed. & Trans.). (1988). Opowieść o niewidzialnym grodzie Kitieżu: Z legend i podań dawnej Rusi. Instytut Wydawniczy Pax.
• Miltenowa, A. (2012). Adamic tradition in Slavonic manuscripts (Vita Adae et Evae and Apocryphal Cycle about the Holy Tree). In A. A. Orlov, G. Boccaccini, & J. Zurawski (Eds.), Studia Judeoslavica: Vol. 4. New perspectives on 2 Enoch: No longer Slavonic only (pp. 325–340). Brill. https://doi.org/10.1163/9789004230149_019
• Minczew, G., & Skowronek, M. (Eds.). (2006). Apokryfy i legendy starotestamentowe Słowian Południowych. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Naumow, A. (1976). Apokryfy w systemie literatury cerkiewnosłowiańskiej. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Naumow, A. (Ed.). (1984). Dar słowa: Ze starej literatury serbskiej. Wydawnictwo Łódzkie.
• Naumow, A. (Ed.). (1985). Pasterze wiernych Słowian: Święci Cyryl i Metody. Wydawnictwo Znak.
• Naumow, A. (1996). Trudna sztuka przekładania. Orthodoxia – Przegląd Prawosławny, 1996(3(129)), 15–17.
• Skowronek, M., Lis-Wielgosz, I., Petrov, I. N., Stradomski, J., & Kawecka, A. (2021). Komentowana bibliografia polskich przekładów piśmiennictwa kręgu Slavia Orthodoxa. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Slovo za Adam i Eva [MS NBKM 433] [Manuscript]. (n.d.-a). National Library “St. St. Cyril and Methodius” (NBKM 433), Sofia.
• Slovo za Adam i Eva [MS Grujić 100] [Manuscript]. (n.d.-b). The Radoslav M. Grujić Collection in the Museum of the Serbian Orthodox Church, Belgrade.
• Sokolski, J. (2014). Historia Adama i Ewy. Oficyna Wydawnicza Atut.
• Starowieyski, M. (2015). Barwny świat apokryfów. Wydawnictwo Święty Wojciech.
• Stelmach, W. (2020). Historyja barzo cudna wobec źródeł. Wydawnictwo KUL.
• Szwat-Gyłybowa, G. (1999). Teresa Dąbek-Wirgowa. Pamiętnik Słowiański, 49, 70–72.
• Vesht. (n.d.-a). In Rechnik na bŭlgarskiia ezik. Institut za bŭlgarski ezik. Retrieved November 20, 2023, from https://ibl.bas.bg/rbe/lang/bg/%D0%B2%D0%B5%D1%89/
• Vesht. (n.d.-b). In Starobŭlgarski rechnik. Sofiĭski Universitet “Sv. Kliment Okhridski”. Retrieved November 20, 2023, from https://histdict.uni-sofia.bg/oldbgdict/oldbg_show/d_00929/
• Ziółkowska, O. (2016). Specyfika języka “Rozmyślań dominikańskich” w świetle składni i leksyki. Wydawnictwo Rys.

Identifiers

DOI

10.11649/sm.2912

Biblioteka Nauki

33321778