Aresztowania i deportacje do obozów koncentracyjnych z ziem wcielonych do Rzeszy w kwietniu i maju 1940 r. Próba oszacowania skali Intelligenzaktion

• Authors: Marcin Przegiętka

Title variants

EN

Arrests and Deportations to Concentration Camps from the Territories Incorporated into the Third Reich in April and May 1940. An Attempt to Estimate the Scale of the Intelligenzaktion

Abstracts

EN

The article’s subject is the arrests and deportations to concentration camps in the Reich carried out by the Gestapo in April and May 1940 on Polish territory incorporated into the Reich. An attempt has been made to determine the overall size of the Intelligenzaktion based on data concerning the scale of arrests in individual Reich districts, provinces, and regions, confronted with the number of transports to concentration camps in Dachau, Ravensbrück, and Sachsenhausen.

PL

Przedmiotem artykułu są aresztowania i deportacje do obozów koncentracyjnych w Rzeszy przeprowadzone przez Gestapo w kwietniu i maju 1940 r. na ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy. Na podstawie danych dotyczących skali aresztowań w poszczególnych okręgach Rzeszy, prowincjach i rejencjach, skonfrontowanych z liczebnością transportów do obozów koncentracyjnych Dachau, Ravensbrück i Sachsenhausen, podjęto próbę ustalenia ogólnych rozmiarów Intelligenzaktion.

Keywords

EN

German occupation; territories incorporated into the Third Reich; Gestapo; repressions against Polish intelligentsia; Intelligenzaktion

PL

okupacja niemiecka; ziemie wcielone do Rzeszy; Gestapo; represje wobec inteligencji polskiej; Intelligenzaktion

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Dzieje Najnowsze
• Year: 2022
• Volume: 54
• Issue: 1
• Pages: 85-102

Dates

published

2022

Contributors

author

Marcin Przegiętka

• Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie

• https://orcid.org/0000000261855497

References

• Abramski J., Zawiercie. Studium monograficzne, Zawiercie 1994.
• Bartoszewski W., Warszawski pierścień śmierci 1939–1944. Terror hitlerowski w okupowanej stolicy, Warszawa 2008.
• Berben P., Dachau 1933–1945. The Official History, London 1975.
• Bębnik G., Proskrypcja w nowej odsłonie. Niemieckie listy gończe w przededniu i początkach II wojny światowej, Warszawa 2020.
• Bojarska B., Eksterminacja inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim (wrzesień–grudzień 1939), Poznań 1972.
• Broszat M., Nationalsozialistische Polenpolitik 1939–1945, Stuttgart 1961.
• Cieślak T., Ilu Polaków było w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 1970, t. XX, s. 289–297.
• Cieślak T., Oranienburg-Sachsenhausen. Hitlerowskie obozy koncentracyjne 1933–1945, Warszawa 1972.
• Drywa D., Säuberungsaktion na Pomorzu Gdańskim w świetle dokumentów KL Stutthof (1939–1942), Sztutowo 2015.
• Drywa D., Transporty z niemieckich więzień na terenie Pomorza Gdańskiego do obozów koncentracyjnych, w: System obozów niemieckich na Pomorzu Gdańskim i terenach sąsiednich (1939–1945), red. S. Grochowina, D. Kromp, J. Sziling, Toruń 2010, s. 65–75.
• Galiński A., Losy aresztowanych na obszarze rejencji kalisko-łódzkiej w latach 1939–1940 w świetle dokumentów Gestapo, w: Eksterminacja inteligencji Łodzi i okręgu łódzkiego 1939–1940, red. A. Galiński, M. Budziarek, Łódź 1992, s. 27–36.
• Gellately R., Allwissend und allgegenwärtig? Entstehung, Funktion und Wandel des Gestapo-Mythos, w: Die Gestapo. Mythos und Realität, red. G. Paul, K.M. Mallmann, Darmstadt 1995, s. 47–70.
• Jabłoński C., Eksterminacja inteligencji i tak zwanych warstw przywódczych na obszarze rejencji łódzkiej Kraju Warty w okresie od 1 września 1939 do maja 1940 r., w: Ausserordentliche Befriedungsaktion 1940. Akcja AB na ziemiach polskich. Materiały z sesji naukowej (6–7 listopada 1986 r.), red. Z. Mańkowski, Warszawa 1992, s. 99–106.
• Jastrzębski W., Okupacyjne losy ziem polskich wcielonych do III Rzeszy (1939–1945), Bydgoszcz 2017.
• Jastrzębski W., Sziling J., Okupacja hitlerowska na Pomorzu Gdańskim w latach 1939–1945, Gdańsk 1979.
• Jastrzębski W., Terror i zbrodnia. Eksterminacja ludności polskiej i żydowskiej w rejencji bydgoskiej w latach 1939–1945, Warszawa 1974.
• Jastrzębski W., Terror policyjno-wojskowy, w: Historia Bydgoszczy, t. II, cz. 2: 1939–1945, red. M. Biskup, Bydgoszcz 2004, s. 110–124.
• Kiedrzyńska W., Ravensbrück – kobiecy obóz koncentracyjny, Warszawa 2019.
• Klistała J., Intelligentzaktion. Wg zarządzenia RSHA Berlin D2-480/40 z 2 kwietnia 1940 r. akcja unicestwienia przez okupanta hitlerowskiego polskiej inteligencji: Zagłębia Dąbrowskiego, Górnego Śląska, Podbeskidzia, Śląska Cieszyńskiego, Zaolzia, Bielsko-Biała 2017.
• Knoll A., KL Dachau. Kalendarium transportów polskich więźniów, w: Transporty polskich więźniów w kompleksach obozowych KL Auschwitz, KL Dachau i KL Flossenbürg, Oświęcim 2020, s. 195–211.
• Konieczny A., Organizacja gestapo na ziemiach polskich włączonych do Rzeszy w latach 1939–1945, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 2008, t. XXX, s. 331–349.
• Łuczak A., Pietrowicz A., Polityczne oczyszczanie gruntu. Zagłada polskich elit w Wielkopolsce (1939–1941) / Politische Flurbereinigung. Die Vernichtung der polnischen Eliten in Groβpolen (1939–1941), tłum. K. Żuchowska, Poznań 2009.
• Łuczak C., Pod niemieckim jarzmem (Kraj Warty 1939–1945), Poznań 1996.
• Łuczak C., Polska i Polacy w drugiej wojnie światowej, Poznań 1993.
• Madajczyk C., Faszyzm i okupacje 1938–1945. Wykonywanie okupacji przez państwa Osi w Europie, t. I: Ukształtowanie się zarządów okupacyjnych, Poznań 1983.
• Madajczyk C., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, t. II, Warszawa 1970.
• Mańkowski Z., Ausserordentliche Befriedungsaktion, w: Ausserordentliche Befriedungsaktion 1940. Akcja AB na ziemiach polskich. Materiały z sesji naukowej (6–7 listopada 1986 r.), red. Z. Mańkowski, Warszawa 1992, s. 6–18.
• Matuszewski J., Okres II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej (1939–1945), w: Dzieje Gostynina i ziemi gostynińskiej, red. M. Chudzyński, Warszawa 1990, s. 525–572.
• Monkiewicz W., Eksterminacja inteligencji polskiej przez hitlerowców na Suwalszczyźnie i w okręgu białostockim w latach 1939–1945, w: Ausserordentliche Befriedungsaktion 1940. Akcja AB na ziemiach polskich. Materiały z sesji naukowej (6–7 listopada 1986 r.), red. Z. Mańkowski, Warszawa 1992, s. 151–159.
• Musioł T., Dachau 1933–1945, Opole–Katowice 1971.
• Nawrocki S., Terror policyjny w „Kraju Warty” 1939–1945, Poznań 1973.
• Omiljanowicz A., Przed wyrokiem. Rozmowy z gestapowcem, Białystok 1998.
• Owsiński M., Polscy więźniowie polityczni w obozie Stutthof 1939–1945, Toruń 2001.
• Philipp G., Kalendarium der Ereignisse im Frauen-Konzentrationslager Ravensbrück 1939–1945, Berlin 1999.
• Piper F., Geneza obozu, w: Auschwitz 1940–1945. Węzłowe zagadnienia z dziejów obozu, t. I: Założenie i organizacja obozu, red. W. Długoborski, F. Piper, Oświęcim-Brzezinka 1995, s. 29–47.
• Przegiętka M., Akcja Gestapo przeciwko polskiej inteligencji w rejencji ciechanowskiej. Aresztowani i deportowani do obozów koncentracyjnych w III Rzeszy w kwietniu 1940 roku, Warszawa 2020.
• Schulte J.E., Die Konzentrationslager 1939–1941. Fortsetzung der Expansion und Verschlechterung der Existenzbedingungen der Gefangenen, w: Heinrich Himmlers Taschenkalender 1940. Kommentierte Edition, oprac. M. Moors, M. Pfeiffer, Paderborn 2013, s. 141–154.
• Störk M., Miejsca zamieszkania i pochodzenia Polek i Polaków deportowanych do Dachau w kontekście niemieckiej polityki okupacyjnej i polityki represji, w: Transporty polskich więźniów w kompleksach obozowych KL Auschwitz, KL Dachau i KL Flossenbürg, Oświęcim 2020, s. 163–177.
• Sziling J., Germanizacja Torunia, w: Historia Torunia, red. M. Biskup, t. III, cz. 2: W czasach Polski Odrodzonej i okupacji niemieckiej (1939–1945), Toruń 2006, s. 543–621.
• Sziling J., Hitlerowcy wobec inteligencji na ziemiach polskich włączonych do Rzeszy, w: Eksterminacja inteligencji Łodzi i okręgu łódzkiego 1939–1940, red. A. Galiński, M. Budziarek, Łódź 1992, s. 5–10.
• Tuchel J., Gestapa und Reichssicherheitshauptamt. Die Berliner Zentralinstitutionen der Gestapo, w: Die Gestapo. Mythos und Realität, red. G. Paul, K.M. Mallmann, Darmstadt 1995, s. 84–100.
• W cieniu Einsatzgruppen. Volksdeutscher Selbstschutz w okupowanej Polsce 1939–1940, red. I. Mazanowska, T. Ceran, M. Przegiętka, Warszawa 2021.
• Wachsmann N., KL. Historia nazistowskich obozów koncentracyjnych, tłum. M. Antosiewicz, Warszawa 2016.
• Wildt M., Generation des Unbedingten. Das Führungskorps des Reichssicherheitshauptamtes, Hamburg 2015.

Identifiers

DOI

10.12775/DN.2022.1.04

Biblioteka Nauki

2233633