U genezy Estado Novo. Przemiany polityczne i ustrojowe Portugalii w pierwszej połowie XX wieku

• Authors: Jan Skórzyński

Title variants

EN

At the Origins of the Estado Novo. Political and Systemic Changes in Portugal during the First Half of the Twentieth Century

Abstracts

EN

Between 1910 and 1933, the political system in Portugal changed three times. The monarchy, overthrown by the 5 October 1910 Revolution, gave way to a republic which in 1926 was ended by a military coup that introduced a dictatorship. The political system of the new regime was determined by the 1933 constitution, which established the New State – Estado Novo – designed by António Salazar. At the origin of the authoritarian New State lay the memory of the political chaos and social unrest of the First Republic. The radical Republican faction that ruled it most of the time did not build a stable democratic system and did not provide the country with internal security or economic development.

PL

W ciągu 23 lat XX w. w Portugalii trzy razy zmieniał się system polityczny. Monarchia obalona przez rewolucję 1910 r. ustąpiła miejsca republice, a ta z kolei uległa w 1926 r. wojskowemu zamachowi stanu, który wprowadził dyktaturę. Kształt ustrojowy nowego reżimu określiła konstytucja z 1933 r., ustanawiając Estado Novo według projektu Antónia Salazara. U genezy autorytarnego Nowego Państwa leżała pamięć o politycznym chaosie i niepokojach społecznych I Republiki. Rządzący nią przez większość czasu radykalny odłam republikanów nie zbudował stabilnego systemu demokratycznego, nie zapewnił krajowi bezpieczeństwa wewnętrznego ani rozwoju ekonomicznego.

Keywords

PL

republika; radykalizm; przemoc polityczna; Lizbona; rewolta; António Salazar; dyktatura

EN

republic; radicalism; political violence; Lisbon; revolt; António Salazar; dictatorship

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Dzieje Najnowsze
• Year: 2022
• Volume: 54
• Issue: 2
• Pages: 27-47

Dates

published

2022

Contributors

author

Jan Skórzyński

• Collegium Civitas

• https://orcid.org/0000000289079848

References

• Adinolfi G., Costa Pinto A., Salazar’s ‘New State’: The Paradoxes of Hybridization in the Fascist Era, w: Rethinking Fascism and Dictatorship in Europe, red. A. Costa Pinto, A. Kallis, London–New York 2014, s. 154–175.
• Autorytaryzmy iberyjskie – Hiszpania Franco i Portugalia Salazara, red. nauk. B. Szklarski, M. Słęcki, Warszawa 2010.
• Bankowicz M., Antonio Salazar – twórca i ideolog portugalskiego autorytaryzmu, w: M. Słęcki, B. Szklarski, Franco i Salazar. Europejscy dyktatorzy, Warszawa 2012, s. 153–171.
• Bankowicz M., Antydemokrata z przekonań. Antonio Salazar, w: idem, Demokraci i dyktatorzy. Przywódcy polityczni współczesnego świata, Kraków 1993, s. 333–348.
• Bankowicz M., Kozub-Ciembroniewicz W., Dyktatury i tyranie. Szkice o niedemokratycznej władzy, Kraków 2007.
• Bartyzel J., „Umierać, ale powoli!” O monarchistycznej i katolickiej kontrrewolucji w krajach romańskich 1815–2000, Kraków 2006.
• Birmingham D., História de Portugal. Uma perspectiva mundial, Lisboa 2007.
• Contemporary Portugal. Politics, Society and Culture, red. A. Costa Pinto, New York 2011.
• Costa Pinto A., The Blue Shirts. Portuguese Fascists and the New State, New York 2000.
• Farinha L., A Noite Sangrenta: crime e castigo. Um desfecho possível para o triénio trágico português do pós-guerra, w: Violência política no século XX. Um balanço, red. A.S. Ferreira, J. Madeira, P. Casanellas, Lisboa 2017, s. 252–261.
• Farinha L., O corpo do mito, w: Os anos de Salazar, t. I, Lisboa 2008, s. 203–206.
• História da Primeira República Portuguesa, red. F. Rosas, M.F. Rollo, Lisboa 2011.
• Łabno A., Konstytucja Portugalii z 1933 roku na tle rozwoju portugalskiego konstytucjonalizmu, w: M. Słęcki, B. Szklarski, Franco i Salazar. Europejscy dyktatorzy, Warszawa 2012, s. 211–232.
• (nie)ciągłość. Portugalia w XX wieku. Od upadku monarchii do Rewolucji Goździków. Katalog wystawy, Warszawa 2014.
• Nogueira F., Salazar. Estudo Biográfico, t. I: A mocidade e os princípios (1889–1928), Porto 2000.
• Oliveira Marques A.H. de, Historia Portugalii, t. II, tłum. W. Chabasiński, Warszawa 1987.
• Pinto A.C., A transformação politica da República: o bloco radical, w: História da Primeira República Portuguesa, red. F. Rosas, M.F. Rollo, Lisboa 2011, s. 441–462.
• Ramos R., A Ia República como objeto histórico, „Expresso”, 2 X 2010.
• Ramos R., Vasconcelos e Sousa B., Gonçalo Monteiro N., História de Portugal, Lisboa 2009.
• Reis A., O fim da Primeira República, w: História da Primeira República Portuguesa, red. F. Rosas, M.F. Rollo, Lisboa 2011, s. 569–582.
• Ribeiro de Meneses F., A paz e o Tratado de Versalhes, w: História da Primeira República Portuguesa, red. F. Rosas, M.F. Rollo, Lisboa 2011, s. 397–406.
• Rosas F., A República e a Grande Guerra, w: História da Primeira República Portuguesa, red. F. Rosas, M.F. Rollo, Lisboa 2011, s. 247–248.
• Rosas F., Lisboa revolucionária. Roteiro dos confrontos armados no século XX, Lisboa 2007.
• Rosas F., O Estado Novo (1926–1974), Lisboa 1998.
• Salazar A., Rewolucja pokojowa, tłum. Z. Grabski, Warszawa 2013.
• Serra J.B., A evolução politica (1910–1917), w: História da Primeira República Portuguesa, red. F. Rosas, M.F. Rollo, Lisboa 2011, s. 93–128.
• Simões do Paço A., Rolão Preto e os fascistas lusitanos, w: Os anos de Salazar, t. II: 1933. A Constituição do Estado Novo, Lisboa 2008, s. 62–71.
• Wielomski A., Antonio de Oliveira Salazar między chadecją a kontrrewolucją, w: A. Salazar, Rewolucja pokojowa, tłum. Z. Grabski, Warszawa 2013, s. I–XVII.
• Wielomski A., Faszyści portugalscy wobec dyktatury Antonio de Oliveiry Salazara, w: M. Słęcki, B. Szklarski, Franco i Salazar. Europejscy dyktatorzy, Warszawa 2012, s. 233–252.
• Wituch T., Historia Portugalii w XX wieku, Pułtusk 2000.

Identifiers

DOI

10.12775/DN.2022.2.02

Biblioteka Nauki

2233692