Olsztyńskie „Dzikie Pola”. Rabunek i dewastacja wsi na Warmii i Mazurach przez wojska sowieckie w latach 1945–1948

• Authors: Radosław Gross

Title variants

EN

Olsztyn’s ‘Wild Fields’. Plunder and Devastation of Villages in Warmia and Mazury by Soviet Troops in 1945–1948

Abstracts

EN

This article presents the process of destruction of villages in Warmia and Mazury after World War II, plundered and devastated by Soviet troops. Basing on a thorough analysis of the Polish civil administration and the Provincial Office of Public Security files, the author describes the plunders of Soviet soldiers that contributed to a significant depletion of the agricultural property of Warmia and Mazury. This seriously hampered the post-war settlement, reconstruction and development of these areas, where agriculture was the primary economic branch.

PL

W artykule przedstawiono proces niszczenia wsi na Warmii i Mazurach po II wojnie światowej w wyniku rabunków i dewastacji dokonywanych przez wojska sowieckie. Na podstawie analizy akt polskiej administracji cywilnej, a także Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego opisano działania wojsk sowieckich prowadzące do znaczącego uszczuplenia majątku rolnego Warmii i Mazur, co w poważnym stopniu utrudniło powojenne osadnictwo, odbudowę i zagospodarowanie tych obszarów, na których rolnictwo było podstawową gałęzią gospodarczą.

Keywords

PL

wojska sowieckie; rabunek; dewastacja; wieś; Warmia i Mazury

EN

Soviet troops; plunder; devastation; villages; Warmia and Mazury

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Dzieje Najnowsze
• Year: 2022
• Volume: 54
• Issue: 3
• Pages: 109-130

Dates

published

2022

Contributors

author

Radosław Gross

• Instytut Historii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

• https://orcid.org/0000000341905415

References

• Archiwum Akt Nowych: Komitet Centralny Polskiej Partii Robotniczej; Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych; Ministerstwo Ziem Odzyskanych
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku: Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Olsztynie
• Archiwum Państwowe w Olsztynie: Komitet Wojewódzki Polskiej Partii Robotniczej w Olsztynie; Urząd Pełnomocnika Rządu RP na Okręg Mazurski w Olsztynie; Urząd Wojewódzki w Olsztynie; Wojewódzki Urząd Ziemski w Olsztynie; Zarząd Państwowych Nieruchomości Ziemskich w Olsztynie
• Armia radziecka w Polsce 1944–1956. Dokumenty i materiały, oprac. M.L. Krogulski, Warszawa 2003.
• Madajczyk P., Dokumenty o konfliktach Armii Czerwonej z władzami i ludnością polską na ziemiach zachodnich, „Teki Archiwalne” 1997, seria nowa, t. II (XXIV), s. 145–165.
• Okręg Mazurski w raportach Jakuba Prawina. Wybór dokumentów. 1945 rok, przygotował do druku T. Baryła, Olsztyn 1996.
• Przesiedlenie ludności polskiej z Kresów Wschodnich do Polski 1944–1947, wybór, oprac. i red. dokumentów S. Ciesielski, Warszawa 1999.
• Rolnictwo i polityka rolna na Warmii i Mazurach (1945–1956). Wybór źródeł, zebrał i oprac. R. Gross, Olsztyn 2017.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 29 V 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 1946, nr 28, poz. 177.
• Spis zakładów przemysłowych 1945 r., GUS, Warszawa 1947.
• Statistisches Handbuch für die Provinz Ostpreussen, Schlossberg (Ostpr.)–Leipzig 1938.
• W stronę Odry i Bałtyku. Wybór źródeł (1795–1950), red. W. Wrzesiński, t. IV: Od Poczdamu do Zgorzelca (1945–1950), wybór i oprac. T. Marczak, Wrocław–Warszawa 1991.
• Warmiacy i Mazurzy w PRL. Wybór dokumentów. Rok 1945, przygotował do druku T. Baryła, Olsztyn 1994.
• Постановление Государственного Комитета Обороны СССР об определении западной государственной границы Польши и действии польской администрации на всей освобожденной территории Польши, 20 II 1945 r., „Русский Архив” 1994, t. XIV, dok. 55, s. 410–411.
• Соглашение между советским военным командованием и Временным Правительством Польской Республики об использовании оборудования германских предприятий и другого трофейного имущества, находящегося на территории Польши, 26 III 1945 r., „Русский Архив” 1994, t. XIV, dok. 64, s. 426–427.
• Armia Czerwona/Radziecka w Polsce w latach 1944–1993. Studia i szkice, red. K. Filip, M. Golon, Borne Sulinowo–Bydgoszcz–Gdańsk 2014.
• Baziur G., Armia Czerwona na Pomorzu Gdańskim 1945–1947, Warszawa 2003.
• Bednarski M.D., Wpływ pobytu wojsk sowieckich na zagospodarowanie Ziem Zachodnich i Północnych w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej, w: Ruch ludowy wobec Ziem Odzyskanych, red. nauk. M. Ordyłowski, Zielona Góra 2005, s. 173–180.
• Gieszczyński W., Armia Sowiecka na Warmii i Mazurach w latach 1945–1948. Szkic do monografii, „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego” 2013, nr 27, s. 59–75.
• Gieszczyński W., Majątki ziemskie na Warmii i Mazurach pod sowiecką administracją wojskową (1945–1948), w: Między historią polityczną a społeczną. Księga Jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Skrzypkowi w siedemdziesięciolecie urodzin, red. J. Gołota, Pułtusk i in. 2014, s. 287–303.
• Gliniecki T., Operacja wschodniopruska Armii Czerwonej (1944–1945), w: Wielkie wojny w Prusach XIII–XX wiek, red. W. Gieszczyński, N. Kasparek, J. Maroń, wyd. nowe, Dąbrówno–Olsztyn 2021, s. 463–530.
• Golon M., Majątki ziemskie na Ziemiach Odzyskanych pod radziecką administracją wojskową w latach 1945–1950, w: Władze komunistyczne wobec Ziem Odzyskanych po II wojnie światowej. Materiały z konferencji, red. S. Łach, Słupsk 1997, s. 279–299.
• Golon M., Polityka radzieckich władz wojskowych i policyjnych na Pomorzu nadwiślańskim w latach 1945–1947, Toruń 2001.
• Golon M., Północna Grupa Wojsk Armii Radzieckiej w Polsce w latach 1947–1956: okupant w roli sojusznika, „Czasy Nowożytne” 1999, nr 6, s. 37–115.
• Gross R., Okręg Mazurski w świetle materiałów Wojewódzkiego Urzędu Ziemskiego w Olsztynie (marzec – maj 1945 roku), „Echa Przeszłości” 2016, nr 17, s. 187–210.
• Gross R., Przemiany gospodarcze wsi na Warmii i Mazurach w latach 1945–1956, Olsztyn 2019.
• Łach S., Społeczno-gospodarcze aspekty stacjonowania Armii Czerwonej na Ziemiach Odzyskanych po II wojnie światowej, w: Władze komunistyczne wobec Ziem Odzyskanych po II wojnie światowej. Materiały z konferencji, red. S. Łach, Słupsk 1997, s. 255–278.
• Łaniec D., Województwo olsztyńskie w latach 1945–1948. Studia z odbudowy pozarolniczych działów gospodarki, Olsztyn 1978.
• Musiał B., Wojna Stalina 1939–1945. Terror, grabież, demontaże, Poznań 2012.
• Techman R., Armia radziecka w gospodarce morskiej Pomorza Zachodniego w latach 1945–1956, Poznań 2003.
• Tilgner D.J., Przemysł rolny i żywnościowy Pomorza Wschodniego, w: Stan i potrzeby gospodarcze Pomorza Wschodniego. Referaty, dyskusja i rezolucje konferencji naukowej Instytutu Bałtyckiego w Bydgoszczy 12–13 XII 1946, Gdańsk–Bydgoszcz–Szczecin 1947, s. 48–64.
• Wróblewski W., Przebieg operacji wschodniopruskiej, w: Działania militarne w Prusach Wschodnich, red. nauk. W. Wróblewski, Warszawa 1998, s. 309–324.
• Кретинин Г.В., Военные комендатуры 3-го Белорусского Фронта в Восточной Пруссии (октябрь 1944 – май 1945 года), „Вестник Балтийского Федерального Университета им. И. Канта” 2011, t. XII, s. 67–75.

Identifiers

DOI

10.12775/DN.2022.3.06

Biblioteka Nauki

2233748