Agentura sowiecka w Armii Polskiej w ZSRR (wrzesień 1941 – sierpień 1942)

• Authors: Stanisław Jaczyński

Title variants

EN

Soviet Agents in the Polish Army in the USSR (September 1941 – August 1942)

Abstracts

EN

The article presents the activity of the Soviet spy network within the Polish Army organised in the USSR. The Polish Army in the USSR was penetrated not only by NKVD secret agents but also by the Executive Committee of the Communist International (Comintern) agents sent to the army. The agents were to collect information about internal relations in Polish commands and troops and about anti-Soviet feelings among soldiers. Soviet liaison officers also performed intelligence tasks.

PL

Artykuł przedstawia działalność agentury sowieckiej w Armii Polskiej organizowanej na terytorium ZSRR. Armia Polska w ZSRR była penetrowana nie tylko przez konfidentów NKWD, ale też przez skierowanych w jej szeregi agentów Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej (Kominternu). Agenci mieli za zadanie zdobywanie informacji o wewnętrznych stosunkach w polskich dowództwach i oddziałach i panujących w nich nastrojach antyradzieckich. Funkcje wywiadowcze pełnili też radzieccy oficerowie łącznikowi.

Keywords

PL

Władysław Anders; Armia Polska w ZSRR; agenci Międzynarodówki Komunistycznej; radzieccy oficerowie łącznikowi

EN

Władysław Anders; Polish Army in the USSR; Communist International agents; Soviet liaison officers

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Dzieje Najnowsze
• Year: 2023
• Volume: 55
• Issue: 1
• Pages: 53-76

Dates

published

2023

Contributors

author

Stanisław Jaczyński

• Instytut Historii Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach

• https://orcid.org/0000000299533397

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie: Dział wspomnień i relacji: Działalność grup lewicowych w obozach jenieckich na terenie Związku Radzieckiego; Dział wspomnień i relacji: Działalność lewicowa w armii Andersa; Kopie akt z Hoover Institution: Kolekcja Andersa
• Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie: Kolekcja generała Wacława Przeździeckiego
• Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie: Kolekcja Katyńska: Biuro Opieki nad Żołnierzem MON. Sprawozdanie Referatu Jeńców Wojennych Polskich w ZSRR; Kolekcja Zygmunta Berlinga; Naczelne Władze Wojskowe
• Anders W., Bez ostatniego rozdziału. Wspomnienia z lat 1939–1946, Warszawa 2007.
• Armia Polska w ZSRR 1941–1942, oprac. i wstęp W. Materski, Warszawa 1992.
• Berling Z., Wspomnienia, t. I: Z łagrów do Andersa, Warszawa 1990.
• Bohusz-Szyszko Z., Czerwony sfinks, Rzym 1946.
• Ciechanowski J., Armia Polska w Rosji w świetle dziennika szefa sztabu z 1942 roku, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1981, z. 57, s. 92–127.
• Dziennik czynności gen. Władysława Andersa 1941–1945, wstęp i oprac. B. Polak, Koszalin 1998.
• Generał broni Władysław Sikorski – generał dywizji Władysław Anders. Korespondencja 1941–1943. Wybór dokumentów, wstęp i oprac. B. Polak, Koszalin 2000.
• Katyń. Dokumenty zbrodni, t. III: Losy ocalałych. Lipiec 1940 – marzec 1943, Warszawa 2001.
• Kot S., Listy z Rosji do gen. Sikorskiego, Londyn 1955.
• Moszczyński H., Spadochroniarze z Kozielska… Tajni współpracownicy NKWD w polskim obozie w ZSRR, „Mars” 1996, nr 4, s. 191–216.
• Rudnicki K., Na polskim szlaku. Wspomnienia z lat 1939–1947, Wrocław 1990.
• Sokorski W., Tamte lata, Warszawa 1979.
• SSSR i Polsza 1941–1945. K istorii wojennogo sojuza. Dokumienty i matieriały, t. XIV (3), Moskwa 1994.
• Świadkowie przeżyć sowieckich 1939–1946, oprac. Z.S. Siemaszko, Londyn 1999.
• Wspomnienia gen. Czesława Jarnuszkiewicza o jego pobycie na Łubiance, oprac. S. Radoń, „Niepodległość” 1991, t. XXIV, s. 49–92.
• Wspomnienia gen. Czesława Jarnuszkiewicza. Od Sybiru do Łubianki, Warszawa 1996.
• 5 Kresowa Dywizja Piechoty 1941–1947. Zarys dziejów, oprac. Z. Wawer, red. A. Suchcitz, Londyn 2012.
• Bargiełowski D., Konterfekt renegata, Warszawa 2013.
• Jaczyński S., Rozpracowanie agenturalne polskich oficerów ocalałych z zagłady katyńskiej, czerwiec 1940 – sierpień 1941, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2006, nr 1, s. 49–80.
• Jaczyński S., Rozpracowanie operacyjne oficerów Wojska Polskiego w obozach specjalnych NKWD (jesień 1939 – wiosna 1940), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2003, nr 4, s. 79–98.
• Jaczyński S., Sowieckie próby rozpracowania wywiadowczego i pozyskania do współpracy oficerów polskich więzionych w obozie NKWD Kozielsk 2 (lipiec 1940 – czerwiec 1941), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2015, nr 4, s. 81–102.
• Jaczyński S., Zygmunt Berling. Między sławą a potępieniem, Warszawa 1993.
• Lebiediewa N., Operacyjno-czekistowska „obsługa” jeńców wojennych (wrzesień 1939 – maj 1940), w: Zbrodnia nieukarana. Katyń – Twer – Charków, Warszawa 1996, s. 108–122.
• Nazarewicz R., Lewicowo-demokratyczne ugrupowanie oficerów WP i jego współdziałanie z Armią Radziecką w walce z hitlerowskim okupantem, cz. I, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1971, nr 1, s. 73–95.
• Pietrzak J., Polscy uchodźcy na Bliskim Wschodzie w latach drugiej wojny światowej. Ośrodki, instytucje, organizacje, Łódź 2012.
• Pietrzak J., „Wyeliminowanie z szeregów elementu uciążliwego i niebezpiecznego”. Sprawa Obozu Dyscyplinarnego Armii Polskiej na Wschodzie w Latrun w Palestynie (1944–1945), „Dzieje Najnowsze” 2015, nr 2, s. 79–91.
• Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej. Kampanie na obczyźnie, t. II, cz. 1, Londyn 1975.
• Rutkowski T.P., Żołnierz, renegat, historyk. O biografii Kazimierza Rosen-Zawadzkiego, „Klio Polska” 2012, t. VI, s. 101–141.
• Siemaszko Z.S., Generał Anders w latach 1892–1942, Londyn–Warszawa 2012.
• Siemaszko Z.S., W sowieckim osaczeniu 1939–1943, Londyn 1991.
• Wawer Z., Armia generała Władysława Andersa w ZSRR 1941–1942, Warszawa 2012.
• Zdanowicz A., Rol NKWD w formirowanii polskoj armii W. Andersa 1941–1942 gg., „Wojenno-Istoriczeskij Żurnal” 2010, nr 9, s. 53–60.

Identifiers

DOI

10.12775/DN.2023.1.03

Biblioteka Nauki

2234857