Ekonomia i gospodarka autorytarna. Ujęcie normatywne i praktyka

• Authors: Krystyna Rogaczewska

Title variants

EN

Economics and Authoritarian Economy: Normative Approach and Practice

Abstracts

EN

The doctrines of authoritarianism and totalitarianism are a conglomerate of various ideological and cultural influences, they are a patchwork of many concepts. The common denominator is the approach to economy. Despite the differences in relation to other values, we find many similarities in this area. First of all, there is the subordination of economy to politics. Economics fulfils a service function towards the class, nation, or Volk. All theorists of these trends reject the operation of economic laws and the free market, they deny profit as a motive for undertaking economic activity. Nationalists, Marxists and fascists express reluctance to economic freedom, emphasizing the omnipotence of the state. In all of these systems we deal with collectivism and a rejection of individualism. The most scientifically developed is the Marxist system, while the least complex is the National Socialist one. Regardless, however, both systems have many similarities, as they are looking for an enemy in the area of economics. They may be Jews, imperialists, liberals, or some other forces that threaten the integrity of the community. Thus, economic values are not an analytical category that would allow the identification of a given trend. If we recognize that we identify a given doctrinal trend through politics, economy and broadly understood culture, then in the case of fascism, National Socialism, nationalism and Marxism, economy is not a tool that allows for identifying a given doctrine.

PL

Doktryny autorytaryzmu i totalitaryzmu stanowią konglomerat różnych wpływów ideologicznych i kulturowych, są zlepkiem wielu koncepcji. Elementem stanowiącym wspólny mianownik jest podejście do kwestii gospodarowania. Mimo różnic w odniesieniu do innych wartości – w obszarze ekonomii odnajdujemy wiele podobieństw. Przede wszystkim po stronie zbieżności występuje podporządkowanie ekonomii polityce. Ekonomia pełni funkcję służebną wobec klasy, narodu czy Volku. Teoretycy wspomnianych nurtów odrzucają działanie praw ekonomicznych, wolny rynek, negują zysk jako motyw podejmowania aktywności gospodarczej. Nacjonaliści, marksiści czy faszyści wyrażają niechęć do wolności gospodarowania, kładąc nacisk na omnipotencję państwa. We wszystkich tych systemach mamy do czynienia z kolektywizmem i odrzuceniem indywidualizmu. Najbardziej naukowo rozbudowany jest system marksistowski, natomiast najmniej – narodowo-socjalistyczny. Obydwa systemy wykazują jednak wiele podobieństw, gdyż poszukują wroga w obszarze gospodarowania. Wrogiem mogą być Żydzi, imperialiści, liberałowie czy inne siły, które zagrażają integralności wspólnoty. Zatem wartości ekonomiczne nie są kategorią analityczną, która pozwoliłaby na identyfikację danego nurtu. Jeśli uznamy, że dany nurt doktrynalny identyfikujemy poprzez politykę, ekonomię i szeroko pojętą kulturę, to ekonomia w przypadku faszyzmu, narodowego socjalizmu, nacjonalizmu i marksizmu nie jest narzędziem pozwalającym na wyodrębnienie doktryny.

Keywords

EN

authoritarianism; totalitarianism; economy; theory; housekeeping; doctrines

PL

autorytaryzm; totalitaryzm; ekonomia; teoria; doktryny

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Historia i Polityka
• Year: 2023
• Issue: 43 (50)
• Pages: 55-74

Dates

published

2023

Contributors

author

Krystyna Rogaczewska

• Uniwersytet Wrocławski, Instytut Politologii

• https://orcid.org/000000028962528X

References

• Bernhard, L. (1925). System Mussoliniego. Poznań: Wielkopolska Księgarnia Nakładowa Karola Rzepeckiego.
• Czapliński, W., Galos, A., Korta, W. (1981). Historia Niemiec. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
• Doboszyński, A. (1993). W pół drogi. Warszawa: Wydawnictwo Prolog.
• Doboszyński, A. (2004). Gospodarka narodowa. Wrocław: Wydawnictwo NORTOM.
• Historyczne przemówienie na posiedzeniu Narodowej Rady Korporacyjnej. (1933). Polonia–Italia. Organ Izby Handlowej, 10–12.
• Hitler, A. (1992). Mein Kampf. Krosno: Wydawnictwo „Scripta Manent”.
• Howorka, M. (2008). Walka o Wielką Polskę. W: W stronę autorytaryzmu. Nacjonalizm integralny Związku Młodych Narodowców. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
• Marks, K., Engels, F. (1977). Kapitał. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
• Mises, L. (2005). Planowany chaos. Lublin–Chicago–Warszawa: Instytut Liberalno-Konserwatyny Fijorr Publishing Co.
• Mussolini, B. (1935). Doktryna faszyzmu. Lwów: Filomaty.
• Nasilowski, M. (1981). Ekonomia polityczna socjalizmu. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Nowicki, J. (1988). Teoria ekonomii II Rzeczypospolitej. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Pączewski, L. (1927). Italia odrodzona. Polonia–Italia. Organ Izby Handlowej, 3.
• Pączewski, L. (1933). Korporacjonizm. Polonia–Italia. Organ Izby Handlowej, 1–2.
• Piasecki, B. (1936). Wytyczne myśli gospodarczej. Ruch Młodych, 2.
• Piestrzyński, R. (2008). Naród w państwie. W: W stronę autorytaryzmu. Nacjonalizm integralny Związku Młodych Narodowców. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
• Połomski, F. (1982). Teoria „krwi i ziemi” (Blut und Boden). W: H. Olszewski (red.). Studia z dziejów myśli politycznej w Niemczech XIX i XX wieku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
• Reutt, M. (1936). Robotnik – świadomym członkiem narodu. Falanga, 1.
• Rogaczewska, K. (2013). Polskie koncepcje autorytaryzmu w XX wieku w perspektywie teoretycznej na przykładzie Związku Młodych Narodowców. W: A. Dawidowicz, Ł. Lewkowicz, E. Maj, A. Szwed (red.). Europejskie inspiracje myśli politycznej w Polsce od IX do XX wieku. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Roszkowski, A. (1932). Korporacjonizm katolicki. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
• Rybarski, R. (1922). Wartość, kapitał, dochód. Warszawa: Gebethner i Wolff.
• Rybarski, R. (1922). Marka polska i złoty polski. Warszawa: Nakładem Księgarni Perzyński, Niklewicz i S-ka.
• Rybarski, R. (1924). System ekonomii politycznej, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego IPPTN.
• Rybarski, R. (1930). System ekonomii politycznej, t. 2. Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego IPPTN.
• Rybarski, R. (1934). Podstawy narodowego programu gospodarczego. Warszawa: Dom Książki Polskiej.
• Rybarski, R. (1937). Program gospodarczy. Warszawa: Myśl Narodowa.
• Rybarski, R. (1939a). Idee przewodnie gospodarstwa Polski. Warszawa: Druk F. Wyszyński i S-ka.
• Rybarski, R. (1939b). System ekonomii politycznej, t. 3. Warszawa: Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego IPPTN.
• Rybarski, R. (2007). Państwo monopoliczne. Krzeszowice: Dom Wydawniczy Ostoja.
• Ryszka, F. (1985). Państwo stanu wyjątkowego. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Wydawnictwo Ossolineum.
• Spychalski, G. B. (1999). Zarys historii myśli ekonomicznej. Warszawa–Łódź: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Stankiewicz, W. (2000). Historia myśli ekonomicznej. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Sztandera, A. (1999). Rybarski kontra Doboszyński. Myśl Polska, 23–24.
• Zasady programu narodowo-radykalnego. (1939). Warszawa.
• Zdzitowiecki, J. (1937). Faszyzm i włoski system podatkowy. Poznań: Nakład Gebethnera i Wolffa.

Identifiers

DOI

10.12775/HiP.2023.004

Biblioteka Nauki

28411096