Za kulisami „akcji zaolziańskiej” – finansowo-organizacyjne kłopoty DOK V Kraków w przededniu wybuchu wojny

• Authors: Iwona Latkowska

Title variants

EN

Behind the Scenes of the “Zaolzie Operation”: Financial and Organizational Problems of Corps District Command No. V Cracow on the Eve of the Outbreak of War

Abstracts

EN

The last years before the war in 1939 were spent on rearming the army, building fortifications and continuing the balance policy, in which, however, there was no place for Czechoslovakia, treated as a temporary entity. The controversial decisions of Józef Beck to incorporate Zaolzie into Poland were used for propaganda purposes and met with applause from the public, but they were strongly criticized in the international arena, and they did not find full support among some of the military. The events of 1938 were an introduction to World War II, and although diplomacy was the most important in Polish-Czechoslovak relations of that period, and the military aspect actually played a secondary role, nevertheless – besides the events of May 1926 – it was the largest military operation in peacetime conditions. Although this operation was carried out without even partial mobilization and at the lowest possible cost, its effects were severely felt in the area where it was played.

PL

Ostatnie lata przed wojną w 1939 r. upływały na dozbrajaniu armii, budowaniu umocnień i kontynuowaniu polityki równowagi, w której jednak nie było miejsca dla Czechosłowacji, traktowanej jako przejściowy twór. Kontrowersyjne decyzje Józefa Becka o włączeniu Zaolzia do Polski zostały wykorzystane propagandowo i spotkały się z aplauzem społeczeństwa, jednak na arenie międzynarodowej mocno je skrytykowano, pełnego poparcia nie znalazły również wśród niektórych wojskowych. Wydarzenia z 1938 r. stanowiły wstęp do II wojny światowej i chociaż pierwszoplanowa w stosunkach polsko-czechosłowackich tego okresu była dyplomacja, a aspekt wojskowy w rzeczywistości odegrał drugorzędną rolę, to jednak była to, obok wydarzeń z maja 1926 r., największa operacja wojskowa w warunkach pokojowych. Chociaż operacja ta została przeprowadzona bez chociażby częściowej mobilizacji i przy jak najmniejszych kosztach, to jej skutki były poważnie odczuwalne na terenie, na którym ją przeprowadzono.

Keywords

PL

Dowództwo Okręgu Korpusu V Kraków; Zaolzie; aneksja; wojsko; II RP; bezpieczeństwo

EN

Corps District Command No. V Cracow; Zaolzie; anexation; the Second Polish Republic; safety

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Historia i Polityka
• Year: 2023
• Issue: 43 (50)
• Pages: 95-115

Dates

published

2023

Contributors

author

Iwona Latkowska

• https://orcid.org/0000000342842583

References

• Archiwum Akt Nowych, Sztab Główny w Warszawie, sygn. 1190/330.
• Archiwum Akt Nowych, Sztab Główny w Warszawie, sygn. 1190/358.
• Wojskowe Biuro Historyczne (Centralne Archiwum Wojskowe), Samodzielny Referat Informacyjny Dowództwa Okręgu Korpusu V, sygn. I.371.5/A.117.
• Wojskowe Biuro Historyczne (Centralne Archiwum Wojskowe), Samodzielny Referat Informacyjny Dowództwa Okręgu Korpusu, sygn. I.371.5/A.121.
• Wojskowe Biuro Historyczne (Centralne Archiwum Wojskowe), Dywizje i Brygady Kawalerii, sygn. I.314.17.12.
• Badziak, K., Matwiejew, G., Samuś, P. (1997). Powstanie na Zaolziu w 1938 r. – polska akcja specjalna w świetle dokumentów Oddziału II Sztabu Głównego WP. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Adiutor.
• Batowski, H. (1989). Europa zmierza ku przepaści. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Beck, J. (2014). Ostatni raport. BMW: Liber Electronicus.
• Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 4 lipca 1936 r. o ustanowieniu Inspektora Obrony Powietrznej Państwa. Dz.U. z 1936 r. Nr 52, poz. 368 (uchylony w 1951 r.).
• Deszczyński, M. (2003). Ostatni egzamin. Wojsko polskie wobec kryzysu czechosłowackiego 1938–1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
• Długajczyk, E. (1993). Tajny front na granicy cieszyńskiej. Wywiad i dywersja w latach 1919–1939. Kraków: Wydawnictwo Śląsk.
• Januszewska-Jurkiewicz, J. (2001). Zaolzie w polityce rządu i opinii społeczeństwa polskiego (1925–1937). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Kamiński, M. K., Zacharias, M. J. (1987). Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza.
• Kołakowski, P. (2007). Czeskie działania sabotażowo-dywersyjne przeciwko Polsce jesienią 1938 r. Słupskie Studia Historyczne, 13, 337–437.
• Kołakowski, P. (2009). Między Pragą a Warszawą. Polsko-czechosłowackie stosunki wojskowo-polityczne 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona.
• Kornat, M., Wołos, M. (2020). Józef Beck. Biografia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Kowalski, R. (2004). Działania lotnictwa polskiego nad Śląskiem Cieszyńskim jesienią 1938 roku w świetle dokumentów, relacji i badań terenowych. Pamiętnik Cieszyński, 19, 133–154.
• Kowalski, R. (red.). (2004). Od Zaolzia pod Jaworzynę – rewindykacje graniczne jesienią 1938 roku: materiały z seminarium naukowego zorganizowanego w 60. rocznicę powrotu Zaolzia i Jaworzyny do Polski. Prace Komisji Historii Wojskowości. Nowy Targ: Polskie Towarzystwo Historyczne.
• Kupliński, J. (1989). Wojskowe aspekty rewindykacji Zaolzia w 1938 r. Wojskowy Przegląd Historyczny, 3, 61–80.
• Kupliński, J. (1990). Wojskowe aspekty rewindykacji Zaolzia w 1938 r. cz. 2. Wojskowy Przegląd Historyczny, 3–4, 36–51.
• Laprus, M. (1979). Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
• Majchrowski, J. M. (red.). (1994). Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.
• Majka, J. (2018). 10 Brygada Kawalerii na Śląsku Cieszyńskim w 1938 roku. Rzeszów: Libra.
• Marcoń, W. (2010). Unifikacja Zaolzia w ramach województwa śląskiego z II Rzecząpospolitą. Dzieje Najnowsze, 12(3), 3–14.
• Margielewicz, M. (2012). Obrona Narodowa w województwie śląskim w latach 1937–1939. Wieki Stare i Nowe, 4(9), 222–241.
• Narbut-Łuczyński, A. J. (1966). U kresu wędrówki. Wspomnienia. Londyn: Gryf Publications Ltd.
• Nowak, K. (2015). Przemysł. W: I. Panic (red.). Śląsk Cieszyński w latach 1918–1945 (ss. 125–137). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie.
• Pindel, K. (1998). Śląsk w systemie obronnym II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Bellona.
• Polak, A. (2002). Teoria grup operacyjnych w polskiej sztuce wojennej okresu międzywojennego na przykładzie działań wojennych grupy operacyjnej „Bielsko” we wrześniu 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1937 r. o przygotowaniu w czasie pokoju obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej Państwa. Dz.U. z 1937 r. Nr 10, poz. 73. Pobrane z: http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19370100073.
• Stachiewicz, W. (1998). Wierności dochować żołnierskiej. Przygotowania wojenne w Polsce 1935–1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm.
• Stanisławska, S. (1967). Polska a Monachium. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Steblik, W. (1989). Armia „Kraków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.
• Ustawa z dnia 15 marca 1934 r. o obronie przeciwlotniczej i przeciwgazowej. Dz.U. z 1934 r. Nr 80, poz. 742 (uchylona w 1951 r.). Pobrane z: http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19340800742.
• Wiechowski, J. (1990). Spór o Zaolzie 1918–1920 i 1938. Warszawa: Tor Books.
• Wyszczelski, L. (2022). Zaolzie 1919, 1938. Warszawa: Bellona.
• Zieliński, J. (1988). Generał Jan Jagmin-Sadowski – obrońca Śląska 1895–1977. Katowice: Muzeum Śląskie.

Identifiers

DOI

10.12775/HiP.2023.006

Biblioteka Nauki

28411110