Postjugosłowiańskie interpretacje orientalizmu Ivo Andricia: niejednoznaczność osmańskiego dziedzictwa w Bośni i Hercegowinie

• Authors: Alenka Bartulović
• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

Conflicting understandings of the Ottoman and Bosnian past, which has been pragmatically reinterpreted through the nationalising gaze in the 1990s in the former Yugoslav space, tend to encompass different reinterpretations of the most prominent Bosnian (historical) figures. The Nobel Laureate Ivo Andrić stands out as one of the most politically (ab)used writers in Bosnian history. The dissolution of Yugoslavia deeply affected the reception of Andrić and his works. While both Serbs and, to a lesser extent, Croats claimed exclusive ownership of Andrić’s qualities, many Bosniaks made attempts to write him out of history, claiming that Andrić was a strong proponent of orientalism. The article traces a unique Andrić’s brand of orientalism, which is skilfully woven not only into Andrić’s literary works, but is also prominent in his only scientific work, a doctoral dissertation entitled The Development of Spiritual Life in Bosnia Under the Influenceof Turkish Rule. Hence, the article offers a short discursive analysis of Andrić’s dissertation, with special focus on his depiction of Ottoman influence on Bosnian social, cultural, and political life. An analysis indicates the early stages of Andrić’s thinking about the Ottoman legacy, developed in dialogue with the Habsburg or Austro-Hungarian orientalism and ideas of the new or still emerging Kingdom of Serbs, Croats, and Slovenians (Yugoslav state). Andrić’s reactions to his own dissertation suggest that, we cannot speak of an unchanging and coherent orientalist perspective, but rather of a highly ambivalent understanding of Islam and the Ottoman legacy. Current (mis)understandings of Andrić’s reading of Ottoman legacy among a circle of Bosniak intellectuals are also exposed, with the aim to explore the position of Andrić in the process of nation-building in post-war BH.

PL

W sprzecznych wyobrażeniach o przeszłości bośniacko-osmańskiej, w latach dziewięćdziesiątych XX wieku reinterpretowanej pragmatycznie przez pryzmat nacjonalizmu w krajach byłej Jugosławii, najsłynniejsze postacie w historii Bośni zazwyczaj przedstawiane są w bardzo różny sposób. W tym kontekście laureat Nagrody Nobla Ivo Andrić wyróżnia się jako jeden z najczęściej przywoływanych (i krytykowanych) pisarzy bośniackich. Rozpad republiki Jugosławii miał ogromny wpływ na ocenę Andricia i jego dzieł. Do twórczości Andricia rościli sobie prawa przede wszystkim Serbowie, a w mniejszym stopniu także i Chorwaci. Boszniacy natomiast starali się wręcz wymazać pisarza z kart historii, klasyfikując go jako zagorzałego zwolennika orientalizmu.Artykuł przedstawia prezentowany przez Andricia wariant orientalizmu, umiejętnie wkomponowany w jego twórczość literacką, widoczny także w jedynym napisanym przez niego dziele naukowym – pracy doktorskiej zatytułowanej Rozwój życia duchowego Bośni w czasach panowania tureckiego. W artykule znajduje się krótka analiza dyskursywna tej pracy; szczególny nacisk położono na omówienie sposobu, w jaki Andrić prezentował wpływy osmańskie widoczne w życiu społecznym, kulturalnym i politycznym Bośni. Analiza wykazuje, że poglądy Andricia na osmańską spuściznę początkowo ewoluowały jako dialog z orientalizmem habsburskim i austro-węgierskim, a także z ideologią formującego się Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (państwa jugosłowiańskiego). Napisane przez samego Andricia komentarze do pracy doktorskiej sugerują, że nie mamy tu do czynienia ze spójną i niezmienną perspektywą orientalistyczną, a raczej z wysoce wieloznacznym rozumieniem islamu i dziedzictwa osmańskiego. Artykuł ukazuje też, jak poglądy Andricia na osmańskie dziedzictwo są (błędnie) interpretowane w środowisku boszniackich intelektualistów oraz analizuje rolę Andricia w procesie tworzenia świadomości narodowej w powojennej Bośni i Hercegowinie.

Keywords

EN

Ivo Andrić; orientalism; Bosnia-Herzegovina; legacy

PL

Ivo Andrić; orientalizm; Bośnia; Hercegowina; dziedzictwo

• Publisher: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
• Journal: Łódzkie Studia Etnograficzne
• Year: 2017
• Volume: 56

Dates

published

2017

online

2017-10-01

Contributors

author

Alenka Bartulović

Identifiers

DOI

10.12775/LSE.2017.56.03