"Ponad" – "około" – "gdzieś" – "dobry", czyli o aproksymatorach na różnych piętrach nieprzedmiotowego poziomu języka

• Authors: Katarzyna Doboszyńska-Markiewicz

Title variants

EN

"Ponad" – "około" – "gdzieś" – "dobry" (‘over’ – ‘about’ – ‘somewhere’ – ‘good’), or about the approximators on different floors of the non-objective level of language

Abstracts

EN

The article presents Polish approximators with different formal properties as an illustration of Jadwiga Wajszczuk’s theory of metatextual expression classification. These are former prepositions, pronouns, and qualitative adjectives, which have passed from the object to the non-object level of language (the process of grammaticalization), changing their grammatical and semantic features. Although in Wajszczuk’s classification approximators are classified as metapredicative operators, some of them show features of meta-operators, whereas others are classified somewhere between metatext and object vocabulary.

PL

Artykuł ukazuje polskie aproksymatory o różnych właściwościach formalnych jako ilustrację teorii klasyfikacji wyrażeń metatekstowych Jadwigi Wajszczuk. Są to dawne przyimki, zaimki i przymiotniki jakościowe, które przeszły z przedmiotowego na nieprzedmiotowy poziom języka (proces gramatykalizacji), zmieniając swoje cechy gramatyczne i znaczeniowe. Chociaż w klasyfikacji Wajszczuk aproksymatory zaliczone zostały do operatorów metapredykatywnych, część z nich wykazuje cechy metaoperatorów, a inne plasują się na pograniczu metatekstu i słownictwa przedmiotowego.

Keywords

PL

aproksymatory; operatory adnumeratywne; metatekst; discourse markers; gramatykalizacja

EN

approximators; adnumerative operators; metatext; discourse markers; grammaticalization

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Linguistica Copernicana
• Year: 2023
• Volume: 19
• Pages: 71-87

Dates

published

2023

Contributors

author

Katarzyna Doboszyńska-Markiewicz

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Językoznawstwa

• https://orcid.org/0000000161424390

References

• Bogusławski A., 1966, Semantyczne pojęcie liczebnika i jego morfologia w języku rosyjskim, Wrocław: Ossolineum.
• Bogusławski A., 1977, Problems of the Thematic-Rhematic Structure of Sentences, Warszawa: PWN.
• Bogusławski A., 2009, Myśli o gwiazdce i o regule, Warszawa: BEL Studio.
• Bogusławski A., 2010, ‘Więcej’ wśród aspektów prymitywu ‘wie, że’, Linguistica Copernicana 1, s. 23–79.
• Danielewiczowa M., 2007, Przymiotniki nieprzymiotniki (O pewnym niezwykłym typie wyrażeń w języku polskim), Zbornik Maticesrpske za slavistiku 71–72, s. 223–235.
• Danielewiczowa M., 2012, W głąb specjalizacji znaczeń. Przysłówkowe metapredykaty atestacyjne, Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
• Dobaczewski A., 2018, Powtórzenie jako zjawisko tekstowe i systemowe. Repetycje, reduplikacje i quasi-tautologie w języku polskim, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Doboszyńska-Markiewicz K. (2012), Aproksymator około, czyli o problemach z dopełniaczem i dokładnym przybliżeniem, LingVaria 1, s. 49–58.
• Doboszyńska-Markiewicz K., 2013, Operatory adnumeratywne w języku polskim. Dystrybucja i znaczenia, Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
• Doboszyńska-Markiewicz K., 2020, Operatory adnumeratywne typu marny, dobry, bity – próba charakterystyki formalno-semantycznej, Poradnik Językowy 9, s. 59–74.
• Duszkin M., 2010, Wykładniki przybliżoności adnumeratywnej w języku polskim i rosyjskim, Warszawa: SOW.
• Grochowski M., 1996, O wykładnikach aproksymacji: liczebniki niewłaściwe a operatory przyliczebnikowe, w: H. Wróbel (red.), Studia z leksykologii i gramatyki języków słowiańskich, Kraków: IJP PAN, s. 31–37.
• Grochowski M. (red.), 1997, Wyrażenia funkcyjne. Studium leksykograficzne, Kraków: IJP PAN.
• Grochowski M., 1998, „Około“ als Vertreter der Klasse der adnumerativen Operatoren, w: M. Grochowski, G. Hentschel (red.), Funktionswörter im Polnischen, Oldenburg, s. 99–120.
• Grochowski M., 2011, Operator adnumeratywny „z górą”, Poradnik Językowy 1, s. 53–61.
• Grzegorczykowa R., 1995, Funkcje modalne niektórych zaimków nieokreślonych we współczesnej polszczyźnie, w: M. Grochowski (red.), Wyrażenia funkcyjne w systemie i tekście, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, s. 143–149.
• Grochowski M., Kisiel A., Żabowska M., 2014, Słownik gniazdowy partykuł polskich, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
• Ifrah G., 1990, Dzieje liczby, czyli historia wielkiego wynalazku, tłum. S. Hartman, Wrocław: Ossolineum.
• Heine B., Kaltenboeck G., Kuteva T., Long H., 2021, The rise of discourse markers, Cambridge: Cambridge University Press.
• Lehmann Ch., 2005, Theory and method in grammaticalization, w: G. Diewald (red.), Grammatikalisierung. Special issue of Zeitschrift für Germanistische Linguistik 32, s. 152–187.
• Ożóg K., 1990, Leksykon metatekstowy współczesnej polszczyzny mówionej: wybrane zagadnienia, Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Sax D., 2017, Kilkanaście – czyli właściwie ile? O granicach w semantyce osobliwego liczebnika nieokreślonego, w: M. Danielewiczowa, K. Doboszyńska-Markiewicz, A. Wójcicka (red.), Nieokreśloność i granice [Seria Prace Językoznawcze IFP UKSW, t. 9], s. 183–203.
• Schiffrin D., 1987, Discourse markers, Cambridge: Cambridge University Press.
• Traugott E., 2018, Modeling language change with constructional networks, w: S. Pons Bordería, Ó. Loureda Lamas (red.), Beyond Grammaticalization and Discourse Markers [Studies in Pragmatics 18], Leiden: Brill, s. 17–50.
• Wajszczuk J., 1997, System znaczeń w obszarze spójników polskich. Wprowadzenie do opisu, Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
• Wajszczuk J., 2005, O metatekście, Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej UW.
• Wierzbicka A., 1967, O języku dla wszystkich, Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Wierzbicka A., 1971, Metatekst w tekście, w: M. R. Mayenowa (red.), O spójności tekstu, Wrocław: Ossolineum, s. 105–121.
• Wierzbicka A., 1987, The semantics of quantitative particles in Polish and in English, w: A. Bogusławski, B. Bojar (red.), Od kodu do kodu, Warszawa: Wydawnictwa UW.
• Wierzbicka-Piotrowska E., 2011, Polskie zaimki nieokreślone. Wybrane zagadnienia semantyczne, syntaktyczne i pragmatyczne, Warszawa: Wydawnictwa UW.

Identifiers

DOI

10.12775/LinCop.2022.006

Biblioteka Nauki

29431832