O dźwiękach muzycznych, które żyją – ujęcie gramatyki kognitywnej

• Authors: Barbara Taraszka-Drożdż

Title variants

EN

On musical sounds that are alive – the cognitive grammar approach

Abstracts

EN

The article constitutes an element of a series of publications devoted to linguistic strategies that are used to describe musical auditory sensations. The object of the present analysis is one of the types of figurative expressions that are used in Polish in reference to musical sounds – expressions that typically designate the human being, animal or, more generally, a living being. The paper aims to give an account of the conceptual structures motivating these expressions. As the analysis shows, there are two schematic categorising relationships underlying them. At a highly schematic level, these relationships are represented by two patterns – one metaphorical and one metaphorical and metonymic. Their instantiations are categorising relationships that represent correspondences between elements of knowledge from the domain of music and the domain of living beings.

PL

Artykuł wpisuje się w cykl publikacji poświęconych językowym strategiom stosowanym do opisu muzycznych wrażeń słuchowych. Przedmiotem analizy przedstawionej w artykule jest jeden z typów figuratywnych wyrażeń językowych używanych w języku polskim do opisu brzmień muzycznych – wyrażeń, które typowo odnoszą się do człowieka, zwierzęcia czy też, bardziej ogólnie, do istoty żywej. Celem badania jest opis pojęciowych struktur motywujących te wyrażenia. Analiza wskazuje, iż u podstaw tych wyrażeń leżą schematyczne relacje kategoryzujące, które na wysokim poziomie abstrakcji są reprezentowane przez dwa wzorce: metaforyczny oraz metaforyczno-metonimiczny. Ich konkretyzacjami są relacje kategoryzujące, które reprezentują odpowiedniości między elementami wiedzy pochodzącymi z domeny muzyki oraz istot żywych.

Keywords

PL

metafora; metonimia; muzyczne wrażenia słuchowe; rozszerzenie semantyczne; struktury schematyczne

EN

metaphor; metonymy; musical auditory sensations; schematic structures; semantic extension

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Linguistica Copernicana
• Year: 2023
• Volume: 20
• Pages: 179-194

Dates

published

2023

Contributors

author

Barbara Taraszka-Drożdż

• Uniwersytet Śląski

• https://orcid.org/0000000349449813

References

• Biłas-Pleszak E., 2005, Język a muzyka. Lingwistyczne aspekty związków intersemiotycznych, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Chęćka-Gotkowicz A., 2012, Ucho i umysł: szkice o doświadczaniu muzyki, Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria.
• Dąbkowski G., 2008, Jak opisujemy muzykę. Zbiór szkiców, Warszawa: Takt.
• Faure A., 2010, Des sons aux mots, comment parle-t-on du timbre musical?, Paris: Édilivre.
• Górska E., 2018, From music to language and back, LaMiCuS 2, s. 82–100.
• Goossens L., 1995, Metaphtonymy: The Interaction of Metaphor and Metonymy in Figurative Expressions for Linguistic Action, w: L. Goossens, P. Pauwels, B. Rudzka-Ostyn, A.-M. Simon-Vandenbergen, J. Vanparys (red.), By Word of Mouth. Metaphor, Metonymy and Linguistic Action in a Cognitive Perspective, Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, s. 159–174.
• Jorasz U., 1998, Wykłady z psychoakustyki, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Langacker R., 1987, Foundations of Cognitive Grammar, Stanford, CA: Stanford University Press.
• Langacker R., 2003, Model dynamiczny oparty na uzusie językowym, w: E. Dąbrowska, W. Kubiński (red.), Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, Kraków: Universitas, s. 30–117.
• Langacker R., 2009, Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie, Kraków: Universitas.
• Langacker R., 2017, Ten lectures on the basics of Cognitive Grammar, Leiden: Brill.
• Majdak M., Igras M., 2014, Metafory głosu- analiza akustyczna, Prace Filologiczne LXVI, s. 179–199.
• Ozimek E., 2018, Dźwięk i jego percepcja, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Pisarkowa K., 1963, Pomocnicze elementy języka muzykologii, Język Polski 3, s. 113–128.
• Prochwicz A., 2013, Jak mówimy o śpiewaniu? Metafory synestezyjne jako element językowego obrazu śpiewu ludzkiego w polszczyźnie, Linguarum Silva 2, s. 55–69.
• Schreiber E., 2012, Muzyka i metafora. Koncepcje kompozytorskie Pierre’a Schaeffera, Raymonda M. Schafera i Gerarda Griseya, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Taraszka- Drożdż B., 2014a, Schémas d’extension métaphorique. À partir de l’analyse des contenus et des organisations conceptuels de certaines unités lexicales se référant à la lumière, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Taraszka-Drożdż B., 2014b, Encyclopaedic knowledge in an account of metaphorical extension, w: G. Drożdż, A. Łyda (red.), Extension and its Limits, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, s. 126–142. Taraszka-Drożdż B., 2016, Zmysłowe wymiary dźwięku w terminologii muzycznej, w: G. Gwóźdź, P. Mamet (red.), Dyskursy specjalistyczne 2. Rejestry, gatunki, tłumaczenia, Częstochowa: Wydawnictwo im. S. Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, s. 171–187.
• Taraszka-Drożdż B., 2017a, Rozszerzenia semantyczne nazw dźwięków wydawanych przez istotę żywą w opisie muzycznych wrażeń słuchowych, Acta Neophilologica XIX (1), s. 43–54. DOI: http://dx.doi.org/10.31648/an.667.
• Taraszka-Drożdż B., 2017b, Angielskie zapożyczenia onomatopeiczne używane do opisu dźwięków wydawanych przez instrumenty perkusyjne, Prace Językoznawcze XIX (4), s. 133–146.
• Taraszka-Drożdż B., 2017c, Słowa o onomatopeicznych rdzeniach w terminologii perkusyjnej, w: G. Gwóźdź, A. Skwara (red.), Dyskursy specjalistyczne 3. Rejestry, gatunki, tłumaczenia, Częstochowa: Wydawnictwo im. S. Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, s. 131–146.
• Taraszka-Drożdż B., 2019, Kartofle i ziemniaki w muzyce, czyli o twórczym wykorzystaniu potencjału językowego z perspektywy semantyki encyklopedycznej, Język Polski XCIX (4), s. 59–72. DOI: http://dx.doi.org/10.31286/JP99.4.5.
• Taraszka-Drożdż B., 2022, Pojęciowe podstawy kulinarnych konceptualizacji w polskim dyskursie o muzyce, Prace Językoznawcze X XIV/4, s. 45–62. https://doi.org/10.31648/pj.8167.
• Taylor J. R., 2007, Gramatyka kognitywna, Kraków: Universitas.
• Zawisławska M., 2019, Metaphor and Senses: The Synamet Corpus: A Polish Resource for Synesthetic Metaphors, Berlin: Peter Lang. DOI: 10.3726/b15778.
• Zbikowski L., 2008, Metaphor and music, w: R. Gibbs (red.), The Cambridge Handbook of Metaphor and Thought, Cambridge: Cambridge University Press, s. 502- 523. DOI: http://dx.doi.org/10.1017/CBO9780511816802.030.

Identifiers

DOI

10.12775/LinCop.2023.011

Biblioteka Nauki

29431723