Z dziejów poetyckiej recepcji rycin do Tryumfów Petrarki: Mikołaj Rej, Maciej Stryjkowski, Stanisław Witkowski

• Authors: Radosław Grześkowiak

Title variants

EN

From the History of the Poetic Reception of Engravings to Petrarch’s Triumphs: Mikołaj Rej, Maciej Stryjkowski, Stanisław Witkowski

Abstracts

EN

The article deals with the poetic reception of six woodcuts made by Hans Brosamer for Petrarch’s Triumphs which were at the disposal of the printer Maciej Wirzbięta. Mikołaj Rej wrote a cycle of epigrams devoted to them that was included in the second edition of Źwierzyniec of 1574. In his epigrams, he made use of the scenes depicted in the woodcuts to formulate general moral advice. One of the engravings of the series, displaying the Triumph of Fame, was the subject of epigrams also by Maciej Stryjkowski (1574) and Stanisław Witkowski (1609). Both authors presented a successful interpretation of the engraving and its individual elements. The same graphic inspiration makes it possible for us to compare the sensitivity and technique of three Old-Polish poets.

PL

Artykuł dotyczy poetyckiej recepcji poświęconych Tryumfom Petrarki sześciu drzeworytów autorstwa Hansa Brosamera, którymi dysponował drukarz Maciej Wirzbięta. Mikołaj Rej napisał na ich temat cykl epigramatów włączony do drugiego wydania Źwierzyńca z 1574 r. Sceny ukazane na drzeworytach wykorzystał do sformułowania we fraszkach ogólnych zaleceń moralnych. Na należącą do cyklu grafikę z tryumfem Sławy epigramaty napisali też Maciej Stryjkowski (1574) i Stanisław Witkowski (1609). Obaj autorzy przedstawili udaną interpretację ryciny i jej poszczególnych elementów. Wspólna graficzna inspiracja pozwala porównać wrażliwość i warsztat trzech staropolskich poetów.

Keywords

EN

Engraving poems; Petrarch’s Triumphs; Hans Brosamer; Mikołaj Rej; Maciej Stryjkowski; Stanisław Witkowski

PL

wiersze na ryciny; Tryumfy Petrarki; Hans Brosamer; Mikołaj Rej; Maciej Stryjkowski; Stanisław Witkowski

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Odrodzenie i Reformacja w Polsce
• Year: 2021
• Volume: 64
• Pages: 7-33

Dates

published

2021

Contributors

author

Radosław Grześkowiak

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000261609982

References

• Bielski M., Kronika wszytkiego świata, Kraków 1551
• Bielski M., Kronika, to jest Historyja świata, Kraków 1564
• [Grzegorz z Żarnowca], Postylla albo Wykłady Ewanijelij niedzielnych i na święta przez cały rok..., [cz. 1], [Kraków 1580/1581]
• [Grzegorz z Żarnowca], Postylle część wtóra, od Trójce Świętej aż do Adwentu..., [Kraków 1580/1581]
• Gwagnin A., Sarmatiae Europeae descriptio, Cracoviae 1578
• [Obietnice, figury i proroctwa o Panie naszym, Jezusie Krystusie, Kraków b.d.]
• Rej M., Wizerunk własny żywota człowieka poczciwego, Kraków 1560
• Rej M., Źwierciadło albo Kształt, w którym każdy stan snadnie się może swym sprawam jako we źwierciedle przypatrzyć, Kraków 1567/1568
• Rej M., Źwierzyniec, w którym rozmaitych stanów ludzi, źwirząt i ptaków kształty, przypadki i obyczaje są właśnie wypisane, Kraków 1574
• Stryjkowski M., Goniec Cnoty do prawych ślachciców…, Kraków 1574
• Stryjkowski M., Kronika polska, litewska, żmodzka i wszystkiej Rusi Kijowskiej…, Królewiec 1582
• Vigilantii Gregorii Samboritani, Elegiae et epigrammata quaedam, [Cracoviae, po 1567]
• Vigilantii Gregorii Samboritani, Polymnia, Cracoviae 1564
• Wirzbięta M., Tablica albo Konterfet Cebesa, tłum. M. Wirzbięta, Kraków 1581
• Witkowski S., Złota wolność koronna…, Kraków 1609
• Charney S., Artistic Representations of Petrarch’s ‘Triumphus Famae’, w: Petrarch’s ‘Triumphs’. Allegory and Spectacle, ed. K. Eisenbichler, A. A. Iannucci, foreword by A. A. Iannucci, Toronto 1990, s. 223–233
• Chojecka E., O tematach i formach antykizujących w grafice polskiej XVI wieku, „Biuletyn Historii Sztuki”, 32, 1970, 1, s. 19–37
• Donati L., Un capitolo iconografico sui „Trionfi” del Petrarca, „Gutenberg-Jahrbuch”, 24, 1949, s. 118‒125
• Drzeworyty w różnych dziełach polskich używane przez drukarzy krakowskich w XVI, XVII i XVIII wieku, a zachowane dotąd w zbiorze prywatnym D.E. F[riedleina] w Krakowie, [Kraków 1847]
• Gotzkowsky B., Die Buchholzschnitte Hans Brosamers in Werken Martin Luthers und anderen religiösen Drucken des 16. Jahrhunderts. Ein bibliographisches Verzeinis ihrer Verwendungen, Baden-Baden 2009
• Gotzkowsky B., Die Buchholzschnitte Hans Brosamers zu den Frankfurter »Volksbuch«-Ausgaben und ihre Wiederverwendungen, Baden-Baden 2002
• Gotzkowsky B., Zur Überlieferungsgeschichte der Holzschnitte Hans Brosamers in den Frankfurter »Melusine«-Drucken des 16. Jahrhunderts, w: Zeichensprachen des literarischen Buchs in der frühen Neuzeit. Die »Melusine« des Thüring von Ringoltingen, hrsg. U. Rautenberg, H.-J. Künast, M. Habermann, H. Stein-Kecks, Berlin‒Boston 2013, s. 377‒394
• Gruchała J. S., Mikołaj Rej i „czarna sztuka”, w: Mikołaj Rej z Nagłowic. W pięćsetną rocznicę urodzin, red. W. Kowalski, Kielce 2005, s. 93–104
• Grześkowiak R., Poetycka recepcja rycin do „Tryumfów” Petrarki (druga połowa XVII i XVIII wiek), „Ruch Literacki”, 60, 2019, 5, s. 493–510
• Guastella G., Word of Mouth. ‘Fama’ and Its Personifications in Art and Literature from Ancient Rome to the Middle Ages, Oxford 2017
• Karpiński A., Z ikonograficznej i literackiej recepcji „Triumfów” Petrarki w Polsce w XVI i XVII w., w: Petrarka a jedność kultury europejskiej. Materiały międzynarodowego zjazdu, Warszawa, 27–29 V 2004 / Petrarca e l’unità della cultura europea. Atti del convegno internazionale, red. M. Febbo, P. Salwa, Warszawa 2005, s. 421–432
• Kawecka-Gryczowa A., Wirzbięta Maciej, w: Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 1: Małopolska, cz. 1: Wiek XV–XVI, red. A. Kawecka-Gryczowa, Wrocław 1983, s. 358–370
• Kühnel-Kunze I., Hans Brosamer und der Meister HB mit dem Greifenkopf. Ein weiterer Beitrag zur Brosamer-Forschung, „Zeitschrift für Kunstwissenschaft”, 14, 1960, s. 57–80
• Muczkowski J., Zbiór odcisków drzeworytów w różnych dziełach polskich w XVI i XVII wieku odbitych, a teraz w Bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego zachowanych, Kraków 1849
• The New Hollstein German Engravings and Woodcuts 1400–1700: Hans and Martin Brosamer, cz. 1–3, comp. M. Knauer, ed. H.-M. Kaulbach, Ouderkerk aan den Ijssel 2015
• Nyholm E., A Comparison of the Petrarchan Configuration of the ‘Trionfi’ and Their Interpretation in Renaissance Art, w: Petrarch’s ‘Triumphs’. Allegory and Spectacle, ed. K. Eisenbichler, A. A. Iannucci, foreword by A. A. Iannucci, Toronto 1990, s. 235‒255
• Pelc J., Słowo i obraz. Na pograniczu literatury i sztuk plastycznych, Kraków 2002
• Pokorska M., Amor triumfujący i Amor spętany w alegorycznych rycinach północnego manieryzmu, „Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie”, 41, 1996, s. 239–247
• Pokorska-Primus M., Tradycja „Tryumfów” Francesca Petrarki w grafice szkół północnych XVI wieku, „Folia Historiae Artium. Seria Nowa”, 5/6, 1999/2000, s. 93‒101
• Polonia typographica saeculi sedecimi. Zbiór podobizn zasobu drukarskiego tłoczni polskich XVI stulecia, z. 10: Maciej Wirzbięta. Kraków 1555/7–1605: tabl. 476–520, [oprac. A. Kawecka-Gryczowa], Wrocław 1975; z. 11: Maciej i Paweł Wirzbiętowie. Kraków 1555/7–1609: tablice 521–570, [oprac. A. Kawecka-Gryczowa], Wrocław 1981
• Reichenstein M., Mikołaja Reja „Zwierciadło” z roku 1567 pod względem ikonograficznym, Lwów 1935
• Reichenstein M., Trzy drzeworyty w „Zwierciedle” Reja, wydanym u Macieja Wirzbięty w r. 1567, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie”, 12, 1932, 2, s. 70–71
• Röttinger H., Beiträge zur Geschichte des sächsischen Holzschnittes (Cranach, Brosamer, der Meister MS, Jakob Lucius aus Krondstadt), Strasburg 1921
• Shorr D. C., The Identification of the Captives in Petrarch’s Triumph of Fame, „Die Graphischen Künste. N.F.”, 2, 1936/1937, s. 41–44
• Shorr D. C., Some Notes on the Iconography of Petrarch’s Triumph of Fame, „The Art Bulletin”, 20, 1938, 1, s. 100‒107
• Stankiewicz E., Maciej Wirzbięta – wydawca Reja, w: Mikołaj Rej. W czterechsetlecie śmierci, red. T. Bieńkowski, J. Pelc, K. Pisarkowa, Wrocław 1971, s. 257–268
• Strack D., Petrarcas ‘Trionfi’ in deutschen und niederländischen Bildzeugnissen des 16. Jahrhunderts, w: Francesco Petrarca in Deutschland. Seine Wirkung in Literatur, Kunst und Musik, hrsg. A. Aurnhammer, Tübingen 2006, s. 131‒158

Identifiers

DOI

10.12775/OiRwP.2020.01

Biblioteka Nauki

2212022