Muzyczne imaginarium Erazma z Rotterdamu

• Authors: Tomasz Jeż

Title variants

EN

Erasmus of Rotterdam’s Musical Imagery

Abstracts

EN

The article is devoted to the ideas about music reconstructed on the basis of Erasmus of Rotterdam’s writings. The humanist’s musical imagery includes mainly reflections on the role of the art of sound in education, religious formation, liturgy, and social life. The attention he paid to this form of human activity was related to a programme of moral renewal (renascentia) derived from ancient and patristic traditions. In this approach, however, the pragmatic functions of music are also a key element of his humanistic narrative, later exploited and developed in the writings of the sixteenth-century Church reformers.

PL

Przedmiotem artykułu są wyobrażenia na temat muzyki rekonstruowane na podstawie piśmiennictwa Erazma z Rotterdamu. Muzyczne imaginarium tego humanisty obejmuje przede wszystkim refleksje nad rolą sztuki dźwięku w edukacji, formacji religijnej, liturgii i życiu społecznym. Uwaga, którą poświęca tej formie ludzkiej aktywności, wiąże się z wywodzonym z tradycji antycznej i patrystycznej programem odnowy moralnej (renascentia). Pragmatyczne funkcje muzyki są w tym ujęciu jednak także kluczowym elementem jego narratywu humanistycznego, eksploatowanego później i rozwijanego w piśmiennictwie szesnastowiecznych reformatorów Kościoła.

Keywords

EN

Erasmus of Rotterdam; humanism; renaissance; writings; music; theology

PL

Erazm z Rotterdamu; humanizm; renesans; piśmiennictwo; muzyka; teologia

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Odrodzenie i Reformacja w Polsce
• Year: 2023
• Volume: 67
• Pages: 7-31

Dates

published

2023

Contributors

author

Tomasz Jeż

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000274193672

References

• Źródła
• Arnobii Aphri vetusti pariter ac laudatissimi scriptoris in omneis Psalmos commentarij, iuxta pij atque eruditi. D. Erasmi Roterodami in autorem præfatio ad Adrianum VI. Pon. Max., Coloniam 1532, München, Bayerische Staatsbibliothek, sygn. P.lat. 65
• CT = Concilium Tridentinum: Diariorum, actorum, epistularum, tractatuum, nova collectio, edidit Societas Goerresiana, vol. 8, 9, Freiburg 1919, 1924
• Erasmus Roterodamensis
• CW = Collected Works of Erasmus, vol. 5, 63, 64, 69, Toronto et al. 1986, 1998, 2005, 1999
• LB = Desiderii Erasmi Roterodami opera omnia emendatiora et auctiora, ad optimas editiones praecipue quas ipse Erasmus postremo curavit summa fide exacta, doctorumque virorum notis illustrata, vol. 1, 4, 5, 7, Lugduni Batavorum 1703, 1704, 1704, 1706
• OA = Opera omnia Desiderii Erasmi Roterodami: recognita et adnotatione critica instructa notisque illustrata, ordinis 4, t. 1, ordinis 5, t. 1, 3, 6, Amsterdam et al. 1974, 1977, 1986, 2008
• • The Correspondence of Erasmus: Letters 594 to 841, 1517 to 1518, transl. by R. A. B. Mynors, D. F. S. Thomson, annot. by P. G. Bietenholz, Toronto et al. 1979 (CW, vol. 5)
• • Colloquia familiaria (LB, vol. 1)
• • Convivium poeticum (LB, vol. 1)
• • Commentarius in psalmum 2 ‘Quare fremuerunt gentes?’ (LB, vol. 5)
• • De pueris statim ac liberaliter instituendis (LB, vol. 1)
• • Enarratio psalmi XXXIII ‘Benedicam Domino in omni tempore’ (OA, ordinis 5, t. 3)
• • Enarratio Psalmi XXXVIII ‘Dixi custodiam vias meas’ (OA, ordinis 5, t. 3)
• • Enchiridion militis Christiani (LB, vol. 5)
• • Expositions of the Psalms, ed. by D. Baker-Smith, Toronto et al. 1997 (CW, vol. 63)
• • Institutio christiani matrimonii (OA, ordinis 5, t. 6)
• • Institutio principis christiani (OA, ordinis 4, t. 1)
• • Panegyricus ad Philippum Austriae ducem (OA, ordinis 4, t. 1)
• • In psalmum quartum concio ‘Cum invocarem’ (LB, vol. 5)
• • Modus orandi Deum (OA, ordinis 5, t. 1)
• • Paraclesis, id est adhortatio ad Christiane philosophiae studium (LB, vol. 5)
• • Paraphrasis epistolae Pauli Apostoli ad Ephesios (LB, vol. 7)
• • Paraphrasis in epistolam Pauli ad Corinthos priorem (LB, vol. 7)
• • Spiritualia and Pastoralia, ed. by J. W. O’Malley, L. A. Perraud, Toronto et al. 1999 (CW, vol. 69)
• • Trzy rozprawy: Zachęta do filozofii chrześcijańskiej; Metoda prawdziwej teologii; Zbożna biesiada, tł. i oprac. J. Domański, Warszawa 1990
• • Virginis Matris apud Lauretum cultae liturgia (OA, ordinis 5, t. 1)
• Kalwin J., Podstawowe nauki religii chrześcijańskiej (Institutio christianae religionis), tł. J. Sałacki, Toruń 2018
• Luther M.
• • WA = Werke. Kritische Gesamtausgabe, Weimar 1883–
• • BR = Martin Luther. Briefe, Weimar [1934] (WA, Bd. 5)
• • TR = Martin Luther. Tischreden, Weimar 1913 (WA, Bd. 3)
• Melanchthon Ph., Unterricht der Visitatoren, an die Pfarrherren im Kurfürstenthum zu Sachssen, Wittenberg 1528, Jena, Thüringer Universitäts- und Landesbibliothek, sygn. HZ: 8 MS 30942(5)
• Monumenta Historica Societatis Iesu. Fabri Monumenta. Beati Petri Fabri primi sacerdotis e Societate Jesu Epistolae, memoriale et processus ex autographis aut archetypis potissimum deprompta, Madrid 1914
• Psalmodia hoc est cantica sacra veteris Ecclesiae selecta, Wittenberg 1569, BUWr, sygn. 351352
• Zwingli U., 67 artykułów, https://www.jednota.pl/index.php/ewangelicyzm/ ulryk-zwingli/4265-67-artykulow (3 XII 2022)
• Opracowania
• Bertoglio C., Music and the Religious Reformations of the Sixteenth Century, Berlin 2017
• Culley T. D., McNaspy C., Music and the Early Jesuits (1540–1565), „Archivum Historicum Societatis Iesu”, 40, 1971, s. 213–245
• Fleinghaus H., Die Musikanschauung des Erasmus von Rotterdam, Regensburg 1984 (Kölner Beiträge zur Musikforschung, Bd. 135)
• Galiano C., Bellarmino, i Gesuiti e la Musica in Italia fra Cinquee Seicento, w: Roberto Bellarmino, Arcivescovo di Capua, Teologo e Pastore della Riforma Cattolica. Atti del Convegno Internazionale di Studi Capua 28 settembre – 1 ottobre 1988, a cura di G. Galeota, Capua 1990, s. 365–457
• Huizinga J., Erasmus and the Age of Reformation; with a Selection from the Letters of Erasmus, transl. from the Dutch by F. Hopman, the selection from the letters transl. by B. Flower, Princeton 1984
• Hyun-Ah K., Erasmus on Sacred Music, „Reformation & Renaissance Review”, 8, 2006, s. 277–301
• Jeż T., Filipa Melanchtona myśl o muzyce i jej rola w kształtowaniu kultury muzycznej humanistycznego Wrocławia, OiRwP, 65, 2021, s. 75–98
• Lambert E., “In corde iubilum”. Music in Calvin’s Institutes of the Christian Religion, „Reformation & Renaissance Review”, 14, 2012, 3, s. 269–287
• Leaver R. A., The Reformation and Music, w: European Music 1520–1642, ed. by J. Haar, Woodbridge 2006, s. 371–400
• Lockwood L., Vincenzo Ruffo and Musical Reform after the Council of Trent, „The Musical Quarterly”, 43, 1957, 3, s. 342–371
• Loewe J. A., ‘Musica est optimum’: Martin Luther’s Theory of Music, „Music & Letters”, 94, 2013, 4, s. 573–605
• Margolin J.-C., Érasme et la musique, Paris 1965
• Miller C. A., Erasmus on Music, „The Musical Quarterly”, 52, 1966, 3, s. 332–349
• Monson C., The Council of Trent Revisited, „Journal of the American Musicological Society”, 55, 2002, 1, s. 1–37
• Wegman R. C., Obrecht and Erasmus, „Journal of the Alamire Foundation”, 3, 2011, 1, s. 109–123
• Weinmann K., Church Music and the Council of Trent, „The Musical Quarterly”, 39, 1953, 4, s. 576–594
• Willis J., Church Music and Protestantism in Post-Reformation England: Discourses, Sites and Identities, London etc. 2016

Identifiers

DOI

10.12775/OiRwP.2023.01

Biblioteka Nauki

31018846