Wincentego Lutosławskiego jarstwo w praktyce – od doświadczeń osobistych do „programowej wstrzemięźliwości”

• Authors: Agata Świerzowska

Title variants

EN

Wincenty Lutosławski’s vegetarianism in practice – from a personal experiences to a ‘programme of abstinence’

Abstracts

EN

The article presents Wincenty Lutoslawski (1863–1954), who, by his actions, contributed to the propagation of the ‘Lebensreform’ diet in Poland. His activities are painted against the background of a brief characterisation of the structure of the Polish ‘Lebensreform’ movement. Lutosławski promoted the vegetarian diet, understood as a lifestyle subject to the rules of abstinence. The article reconstructs the sources from which the philosopher drew his knowledge on the subject of vegetarian food and discusses his views on the importance of a meatless diet not only for the preservation of physical health but, above all, for the spiritual development of man. It also shows how the philosopher propagated these recommendations in a programmatic way and how his followers gathered in the Eleusis Society applied these recommendations.

PL

W artykule przedstawiono postać Wincentego Lutosławskiego (1863–1954), który swoimi działaniami przyczynił się do upowszechniania w Polsce diety jarskiej. Tłem dla rozważań jest krótka charakterystyka struktury polskiego nurtu Lebensreform. W tym kontekście ukazano działalność Lutosławskiego w zakresie promocji diety jarskiej rozumianej jako styl życia poddanego regułom wstrzemięźliwości. W artykule zrekonstruowano źródła, z których filozof czerpał wiedzę na temat jarstwa, omówiono jego poglądy na znaczenie diety bezmięsnej nie tylko dla zachowania zdrowia fizycznego, ale przede wszystkim dla rozwoju duchowego człowieka. Pokazano także, w jaki sposób wskazania te filozof w sposób programowy upowszechniał i jak były one stosowane przez jego zwolenników skupionych w Stowarzyszeniu Eleusis.

Keywords

EN

Wincenty Lutosławski; Apolinary Tarnawski; Tadeusz Zgierski-Strumiłło; vegetarianism; fasting; Lebensreform

PL

Wincenty Lutosławski; Apolinary Tarnawski; Tadeusz Zgierski-Strumiłło; jarstwo; wegetarianizm; post; Lebensreform

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych
• Year: 2023
• Volume: 84
• Pages: 145-171

Dates

published

2023

Contributors

author

Agata Świerzowska

• Katedra Porównawczych Studiów Cywilizacji Uniwersytet Jagielloński

• https://orcid.org/0000000176961631

References

• Barrett E.R., The Truth about Intoxicating Drinks, London 1899.
• Bernard C., Introduction a l’étude de la médecine expérimentale, Paris 1898.
• Bertholet E., Végétarisme et occultisme. Vertus curatives des Légumes et des Fruits, Lausanne 1938.
• Besant A., Vegetarianism in the Light of Theosophy, Madras (Adyar) 1913.
• Bircher-Benner A., Grund-züge der Ernährungstherapie auf Grund der Energiespannung der Nahrung, Berlin 1903.
• Bircher-Benner M., Podstawy żywienia leczniczego na zasadach energetyki, tłum. J. Łuszczyński, red. i przedm. W. Miklaszewski, Warszawa 1908.
• Carpenter E., The Art of Creation. Essays on the Self and Its Powers, New York 1904.
• Carrington H., Vitality, Fasting and Nutrition, London 1908.
• Christian E., Uncooked Foods & How to Use Them, New York 1904.
• Czarnowska M., Mały kucharz jarski. Książka zawierająca wypróbowane przepisy przyrządzania smacznych a zdrowych potraw roślinnych oraz naukowe uzasadnienie jarstwa, Berlin 1898.
• DĄB [T. Zgierski-Strumiłło], Nowa teoria źródeł życiowych, „Eleusis” 3–4, 1908, s. 261–282.
• Densmore E., How Nature Cures. New System of Hygiene also the Natural Food of Man, London 1892.
• Fletcher H., Menticulture or the A–B–Z of True Living, Chicago 1896.
• Haig A., Diet and Food, Blakiston 1904.
• Haig A., Health through Diet. A Practical Guide to the Uric-Acid-Free Diet Founded on Eighteen Years’ Personal Experience, London 1913.
• Haig A., Uric Acid, an Epitome of the Subject, London 1904.
• Historia kultury uzdrowiskowej w Europie, red. B. Płonka-Syroka, A. Kaźmierczak, Wrocław 2012.
• Historia polskiej kultury uzdrowiskowej, red. B. Płonka-Syroka, A. Syroka, Wrocław 2012.
• Jastrzębowski J., Historja ruchu jarskiego w Polsce, Berlin 1912.
• Jastrzębowski J., Precz z mięsożerstwem!, Kraków 1907.
• Jaworski W., Metafizyka eleuteryzmu. Podstawowe założenia ontologii Wincentego Lutosławskiego, „Zeszyty Naukowe Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica” 1989, nr 1182, s. 69–95.
• Kingsford A., The Perfect Way in Diet, London 1881.
• Kneipp S., Ma cure d’eau ou hygiéne et médication, Strasbourg–Paris 1892.
• Kosior K., Wincentego Lutosławskiego etyka emanacji woli, natchnienia i narodowego posłannictwa, w: Studia z historii etyki polskiej 1900–1939, red. A. Pawłowski, Z. Zaborowski, Lublin 1990, s. 117–124.
• Kosowska kuchnia jarska. Przepisy napisała R. Tarnawska, objaśnienia higjeniczne podał d-r A. Tarnawski, Warszawa 1929.
• Kultura uzdrowiskowa na Dolnym Śląsku w kontekście europejskim, t. 1–2, red. B. Płonka-Syroka, A. Kaźmierczak, Wrocław 2013.
• Kursa robotnicze, „Eleusis” 3–4, 1908, s. 314–358.
• Leadbeater C.W., Vegetarianism and Occultism, Madras (Adyar) 1913.
• Lutosławski W., Joga czyli rozwój potęgi woli przez psychofizyczne ćwiczenia (Listy do Elsów), „Eleusis” 2, 1907, s. 79–114.
• Lutosławski W., Początki Eleusis, „Eleusis” 1, 1903, s. 269–296.
• Lutosławski W., Rozwój potęgi woli przez psychofizyczne ćwiczenia według dawnych aryjskich tradycji oraz własnych swoich doświadczeń podaje do użytku rodaków, Kraków 1909.
• [Lutosławski W.], Wskazówki dla pragnących służyć sprawie, „Eleusis” 1, 1903, s. 337–352.
• [Lutosławski W.] Elinar, Wstrzemięźliwość jako środek narodowej organizacji, „Eleusis” 3–4, 1908, s. 119–140.
• [Lutosławski W.] Egol., Wycinek z dykcyonarza uniwersalnego, „Eleusis” 1, 1903, s. 246–256.
• Meyer-Renschhausen E., A. Wirz, Dietetics, Health Reform and Social Order. Vegetarianism as a Moral Physiology. The Example of Maximilian Bircher-Benner (1867–1939), „Medical History” 43, 1999, nr 3, s. 323–341.
• Moes-Oskragiełło K., Przyrodzone pokarmy człowieka i ich wpływ na dolę ludzką, Warszawa 1888.
• Munde C., Hydrothérapeutique ou l’art de prévenir et de guérir les maladies, Paris 1842.
• Pigoń A., Wegetarianizm w stowarzyszeniu Eleusis. Historia, konteksty, funkcje, w: (Nie)smak w tekstach kultury XIX–XXI wieku. Nie tylko o kulturze jedzenia i picia, red. B. Zwolińska, Gdańsk 2019, s. 85–96.
• Płonka-Syroka B., Suchecka P., Podróż za marzeniami. Kultura uzdrowiskowa w Europie, Wrocław 2021.
• Podgórska T., Stowarzyszenie Patriotyczno-Religijne Eleusis w latach 1902–1914, Lublin 1999.
• Purinton E., The Philosophy of Fasting. A Message for Sufferers and Sinners, New York 1906.
• Rama-Czaraka Jogi, Filozofja jogi i okultyzm wschodni, tłum. A. Lange, Warszawa 1921.
• Ramacharaka Yogi, Hatha Yoga. Or the Yogi Philosophy of Physical Wellbeing, Chicago 1904.
• Ramacharaka Yogi, The Science of Breath, Oak Park (Ill.) 1904.
• Regulamin i komentarz do statutu tow. „Eleusis” (uchwalony na ogólnem zebraniu członków wolnych dnia 2 lutego 1908 r.), „Eleusis” 3–4, 1908, s. 10–18.
• Seminarjum Wychowania Narodowego, „Eleusis” 1, 1903, s. 321–331.
• Sosnowska H., Le végétarisme en thérapeutique, Paris 1912.
• Sprawozdanie z kursów robotniczych Wszechnicy Mickiewicza, odbytych w Krakowie od listopada 1906 do lipca 1907, „Eleusis” 2, 1907, s. 137–173.
• Świerzowska A., Joga w Polsce od końca XIX wieku do 1939 roku. Konteksty ezoteryczne i interpretacje, Kraków 2019.
• T. S. [T. Strumiłło], Sprawozdanie z drugich kursów, „Eleusis” 3–4, 1908, s. 326–341.
• Tarkowska N., Lecznica narodu. Kulturotwórcza Zakładu Przyrodoleczniczego doktora Apolinarego Tarnawskiego w Kosowie na Pokuciu (1893–1939), Kraków 2016.
• Tarnawska R., Kuchnia jarska stosowana w lecznicy dr Apolinarego Tarnawskiego w Kosowie, Lwów 1901.
• Tarnawski W., Mój ojciec, Londyn 1966.

Identifiers

DOI

10.12775/RDSG.2022.05

Biblioteka Nauki

29519700