Z Krzyżakami przeciw królowi Polski w 1388 roku. Umowa wielkopolskich panów z Zakonem Krzyżackim w sprawie pomocy zbrojnej przeciwko Władysławowi Jagielle i jej sygnatariusze

• Authors: Sobiesław Szybkowski

Title variants

EN

With Teutonic Knights against the king of Poland in 1388. The agreement of Great Poland lords with the Teutonic Order concerning military aid against Władysław Jagiełło and its signatories

Abstracts

EN

On 18 June 1388 in Malbork a number of lords from Great Poland signed a treaty with the Grand Master of the Teutonic Order Konrad Zöllner von Rotenstein concerning supplying him with military aid against Władysław Jagiełło, the king of Poland, which would include, among other things, allowing the Order to use the “castles” belonging to them whenever they needed. The paper identifies those lords and puts forward a hypothesis concerning the motifs which led them to the betrayal of the Polish monarch. In the appendix two sources are published: the document of 18 June 1388 and the documents of Wierzbięta of Smogulec dated 29 July 1390 and 25 July 1391.

PL

18 VI 1388 r. w Malborku kilku wielkopolskich panów zawarło układ z wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego Konradem Zöllnerem von Rotenstein w sprawie udzielenia mu pomocy zbrojnej przeciwko królowi Polski Władysławowi Jagielle, polegającej m.in. na udostępnieniu Krzyżakom na ich każde życzenie należących do nich „zamków”. W artykule dokonujemy identyfikacji owych wielkopolskich panów, przedstawiamy również hipotezy dotyczące pobudek, które doprowadziły ich do popełnienia zdrady wobec polskiego monarchy. W aneksie zostały również opublikowane dwa źródła: wspomniany dokument z 18 VI 1388 r. oraz dokumenty Wierzbięty ze Smogulca z 29 VII 1390 i 25 VII 1391 r.

Keywords

PL

Królestwo Polskie; Zakon Krzyżacki; Władysław Jagiełło; zdrada; możnowładztwo

EN

Kingdom of Poland; Teutonic Order; Władysław Jagiełło; treason; barons

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Roczniki Historyczne
• Year: 2023
• Volume: 89
• Pages: 21-49

Dates

published

2023

Contributors

author

Sobiesław Szybkowski

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000193668568

References

• Baum W., Kaiser Sigismund. Hus, Konstanz und Türkenkriege, Graz-Wien-Köln 1993.
• Bieniak J., Epilog zabiegów Siemowita IV o koronę polską, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Historia, 9, 1973.
• Błaszczyk G., Dzieje stosunków polsko litewskich od czasów najdawniejszych do współczesności, t. I-II, Poznań 1998-2007.
• Bonin U. von, Geschichte des Hinterpommerschen Geschlechts von Bonin: bis zum Jahre 1863, Berlin 1864.
• Brzeziński W., Koligacje małżeńskie możnowładztwa wielkopolskiego w drugiej połowie XIV i pierwszej połowie XV wieku, Wrocław 2012.
• Bubczyk R., Kariera rodziny Kurozwęckich w XIV wieku. Studium z dziejów powiązań polskiej elity politycznej z Andegawenami, Warszawa 2002.
• Czwojdrak B., Rogowscy herbu Działosza podskarbiowie królewscy, Katowice 2002.
• Dworzaczek W., Leliwici Tarnowscy. Z dziejów możnowładztwa małopolskiego wiek XIV-XV, Warszawa 1971.
• Gąsiorowski A., Itinerarium króla Kazimierza Wielkiego. Materiały 1333-1370, Roczniki Historyczne 64, 1998.
• Gąsiorowski A., Itinerarium króla Władysława Jagiełły 1386-1434, wyd. 2, Warszawa 2015.
• Gąsiorowski A., Mikołaj z Wenecji zw. Krwawym Diabłem, w: Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981.
• Gąsiorowski A., Sędziwój z Szubina, w: Polski słownik biograficzny, t. XXXVI (1995-1996).
• Gąsiorowski A., Starostowie wielkopolskich miast królewskich w dobie jagiellońskiej, Warszawa-Poznań 1981.
• Gąsiorowski A., Urzędnicy zarządu lokalnego w późnośredniowiecznej Wielkopolsce, Poznań 1970.
• Gąsiorowski A., Wielkopolska w ostatnich księgach Roczników Jana Długosza: do rozbioru krytycznego Annalium z lat 1385-1480, Studia Źródłoznawcze 15, 1971.
• Gąsiorowski A., Zygmunt Luksemburski i Sędziwój z Szubina, czyli o węgierskich apanażach rodziny Ścibora ze Ściborza, w: Cracovia – Polonia – Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, Kraków 1995.
• Ginter K., Udział szlachty polskiej w pospolitym ruszeniu w XIV i XV wieku. Aspekty prawne i stan faktyczny, Kraków 2008.
• Górski K., Pakulski J., Udział Polaków w krzyżackich rejzach na Litwę, Zapiski Historyczne 52, 1987.
• Guzikowski K., Obce rycerstwo na Pomorzu Zachodnim do początków XIV wieku, Szczecin 2013.
• Hoensch J.K., Kaiser Sigismund. Herrscher an der Schwelle zur Neuzeit 1368-1437, München 1996.
• Jähnig B., Konrad von Wallenrode, w: Die Hochmeister des Deutschen Ordens 1190-1994, Marburg 1998.
• Jähnig B., Konrad Zöllner von Rotenstein, w: Die Hochmeister des Deutschen Ordens 1190-1994, Marburg 1998.
• Jóźwiak S., Kwiatkowski K., Szweda A., Szybkowski S., Wojna Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w latach 1409-1411, Malbork 2010.
• Jurek T., Spisek mieszczan poznańskich przeciwko królowi. Za kulisami pierwszych lat panowania Władysława Jagiełły, Kronika Miasta Poznania 2023, nr 3.
• Kajzer L., Kołodziejski S., Salm J., Leksykon zamków w Polsce, Warszawa 2001.
• Karczewska J., Ród Pomianów na Kujawach w średniowieczu, Poznań-Wrocław 2003.
• Kętrzyński S., O elementach chronologicznych dokumentów Kazimierza Wielkiego, Kraków 1913.
• Kozierowski S., Obce rycerstwo w Wielkopolsce w XIII-XVI wieku, Poznań 1929.
• Kozierowski S., Ród Nowinów, Poznań 1914.
• Krzyżaniakowa J., Ochmański J., Władysław II Jagiełło, Wrocław 1990.
• Kurtyka J., Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu, Kraków 1997.
• Lisch G.C.F., Urkunden und Forschungen zur Geschichte des Geschlechts von Behr, Bd. 3, Schwerin 1864.
• Marzec A., Pod rządami nieobecnego monarchy. Królestwo Polskie 1370-1382, wyd. 2, Kraków 2021.
• Mielcarz J., Dzieje społeczne i polityczne księstwa słupskiego w latach 1372-1411, Poznań-Słupsk 1976.
• Neitmann K., Die Pfandverträge des Deutschen Ordens in Preussen, Zeitschrift für Ostforschung 41, 1991.
• Niemczyk K., Kilka uwag do genealogii Elżbiety Pileckiej-Granowskiej i jej rodziny, Średniowiecze Polskie i Powszechne 1 (5), 2009.
• Nikodem J., Jadwiga, król Polski, Wrocław 2009.
• Nikodem J., Witold wielki książę litewski (1354 lub 1355-27 października 1430), Kraków 2013.
• Nowak B., Ród Porajów w Małopolsce w średniowieczu, Kraków 2009.
• Nowak B., Rycerstwo okolic Darłowa do początku XV wieku, w: Historia i kultura ziemi sławieńskiej, t. 6, red. W. Rączkowski, J. Sroka, Sławno 2007.
• Nowak Z.[H.], Polityka północna Zygmunta Luksemburskiego do roku 1411, Toruń 1964.
• Pakulski J., Mikołaj z Wenecji-Krwawy Diabeł, Prace Wydziału Nauk Humanistycznych – Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, seria C, 7, 1968.
• Pakulski J., Mikołaj z Wenecji zw. Krwawym Diabłem, w: Polski słownik biograficzny, t. XXI (1976).
• Paravicini W., Die Preussenreisen des europäisches Adels, t. I, Sigmaringen 1989.
• Paszkiewicz H., Polityka ruska Kazimierza Wielkiego, wyd. 2, Kraków 2002.
• Radoch M., Zarys działalności polityczno-dyplomatycznej książąt mazowieckich wobec państwa krzyżackiego w Prusach w latach 1385-1407, Olsztyn 1998.
• Rutkowska G., Sędziwój Gałązka z Golczewa, w: Polski słownik biograficzny, t. XXXVI (1995-1996).
• Rymar E., Kim byli Kaszubi i Sasi, uczestnicy wojny domowej w Polsce w 1383 r., Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny, 26, 2019.
• Rymar E., Nowomarchijskie miasteczko, dziś wieś Danków na przestrzeni wieków, Strzelce Krajeńskie 2009.
• Rymar E., Rodowód książąt pomorskich, t. 2, Szczecin 1995.
• Rymar E., „Vorbothe de Mogulicz alias Virsebant de Smochaw”, czyli przyczynek do biografii Grzymality Wierzbięty ze Smogulca i dziejów Wielkopolski w latach 1380-1383, w: Klio viae et invia. Opuscula Marco Cetwiński dedicata, red. A. Odrzywolska-Kidawa, Warszawa 2010.
• Sarnowsky J., Die Wirtschaftsfürung des Deutschen Ordens in Preussen (1382-1454), Köln 1993.
• Simiński R., Konflikt – pojednanie – współpraca. Studia nad polityką książąt zachodniopomorskich i biskupów kamieńskich wobec zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1320-1423, Wrocław 2019.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I-VI, Wrocław 1982 – Poznań 2021.
• Sperka J., Otoczenie Władysława Opolczyka w latach 1370-1401. Studium o elicie władzy w relacjach z monarchą, Katowice 2006.
• Sperka J., Szafrańcowie herbu Stary Koń. Z dziejów kariery i awansu w późnośredniowiecznej Polsce, Katowice 2001.
• Sperka J., Władysław książę opolski, wieluński, kujawski, dobrzyński, pan Rusi, palatyn Węgier i namiestnik Polski (1326/1330 – 8 lub 18 maja 1401), Kraków 2016.
• Sperka J., Wojny Władysława Jagiełły z księciem opolskim Władysławem (1391-1396), Cieszyn 2003.
• Supruniuk A., Mazowsze Siemowitów (1341-1442). Dzieje polityczne i struktury władzy, Warszawa 2010.
• Supruniuk A., O wyprawach do Prus rycerzy polskich i wojnie domowej w Koronie w latach 1382-1385, Zapiski Historyczne 65, 2000.
• Supruniuk A., Otoczenie księcia mazowieckiego Siemowita IV (1374-1426). Studium o elicie politycznej Mazowsza na przełomie XIV i XV wieku, Warszawa 1998.
• Supruniuk A., U kresu wypraw krzyżowych. Udział rycerzy i stronników mazowieckich w krzyżackich rejzach na Litwę na podstawie XIV-wiecznych herbarzy zachodnioeuropejskich, Teki Historyczne 21, 1994-1995.
• Szweda A., Królestwo Polskie a zakon krzyżacki 1348-1350. Między konfliktem a współdziałaniem, Zapiski Historyczne 77, 2012.
• Szweda A., Las Babsk w stosunkach polsko-krzyżackich w XIV i XV w., Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza 9, 2003.
• Szweda A., Nowomarchijskie przypadki Wierzbięty ze Smogulca Przyczynek do dziejów Nowej Marchii pod władzą Zygmunta Luksemburczyka i zakonu krzyżackiego, Średniowiecze Polskie i Powszechne 5 (9), 2013.
• Szweda A., Organizacja i technika dyplomacji polskiej w stosunkach z zakonem krzyżackim w Prusach w latach 1386-1454, Toruń 2009.
• Szweda A., Panowie z Iwna herbu Grzymała w służbie królów polskich, w: Etos rycerski w Europie Środkowej i Wschodniej od X do XV wieku, red. W. Peltz, J. Dudek, Zielona Góra 1997.
• Szweda A., Polacy w krzyżackiej armii, Inne Oblicza Historii 2013, nr 2.
• Szweda A., Ród Grzymałów w Wielkopolsce, Toruń 2001.
• Szweda A., Smogulecki Wierzbięta, w: Polski słownik biograficzny, t. XXXIX (1999-2000).
• Szweda A., Stronnictwo starosty Domarata z Pierzchna w czasie wojny domowej w Wielkopolsce, Gdańskie Studia z Dziejów Średniowiecza 6, 1999.
• Szweda A., Wyprawa Ludwika Andegaweńskiego z 1377 r. w kontekście litewskiej polityki zakonu krzyżackiego, Białoruskie Zeszyty Historyczne 39, 2013.
• Trawka R., Kmitowie. Studium kariery politycznej i społecznej w późnośredniowiecznej Polsce, Kraków 2005.
• Urzędnicy wielkopolscy XII-XV wieku. Spisy, opr. M. Bielińska, A. Gąsiorowski, J. Łojko, Wrocław 1985.
• Wolff A., Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI wieku, Studia Źródłoznawcze, 1, 1957.
• Wróbel D., Elity polityczne Królestwa Polskiego wobec problemu krzyżackiego w czasach Władysława Jagiełły, Lublin 2016.
• Wróbel D., Kwestia krzyżacka a wschodnia polityka Kazimierza Wielkiego po roku 1343, Średniowiecze Polskie i Powszechne 4, 2007.
• Wróbel D., Na pierwszym planie. Możni i szlachta polska wobec bezkrólewia po śmierci Ludwika Andegaweńskiego, Lublin 2020.
• Wyrozumski J., Sprawa Rusi Halicko-Włodzimierskiej i Podola w stosunkach polsko-węgierskich wczesnej epoki jagiellońskiej, w: Węgry – Polska w Europie Środkowej, Kraków 1977.
• Zdrenka J., Polityka zagraniczna książąt szczecińskich w latach 1295-1411, Słupsk 1985.
• Zientara B., Bydgoszcz, Nakło i hołd w Pyzdrach. Księstwo słupskie a Polska 1386-1411, Zapiski Historyczne 34, 1969.

Identifiers

DOI

10.12775/RH.2023.02

Biblioteka Nauki

28763513