Łowy książąt mazowieckich a spław na Omulwi. Handel, polityka i ochrona środowiska w początkach XVI wieku

• Authors: Adam Szweda

Title variants

EN

The hunts of Masovian dukes and floating on the Omulw Trade, politics and environment protection in early 16th century

Abstracts

EN

At the turn of the 15th and 16th centuries the Teutonic Order administrators of southern Prussia (procurator of Nidzica) tried to use the Omulew as the water path for floating Prussian timber to the Narew and then by the Vistula to Gdańsk. Those attempts met opposition from Masovian dukes (Konrad III, his widow Anna and his sons Janusz III and Stanisław) because the river attracted the game which they hunted. The sources related to this matter show consistent striving of the Masovian Piasts for protection of large forest areas in the north of their domains, the Szkwańska Forest or Zagajnica, against economic exploitation because hunting in that area gave them “special entertainment and considerable income”.

PL

Na przełomie XV i XVI w. krzyżaccy administratorzy z południowych Prus (prokurator nidzicki) usiłowali wykorzystać Omulew jako drogę spławu pruskiego drewna do Narwi i dalej Wisłą do Gdańska. Zamiary te spotkały się z oporem ze strony książąt mazowieckich (Konrada III, wdowy po nim, Anny, oraz synów Janusza III i Stanisława), ponieważ nad rzeką swoje siedliska miała zwierzyna, na którą polowali. Źródła związane z tą sprawą ukazują konsekwentne dążenia mazowieckich Piastów do ochrony wielkich kompleksów leśnych na północy ich władztwa, czyli Puszczy Szkwańskiej/Zagajnicy, przed gospodarczą eksploatacją, ponieważ polowania na tym obszarze zapewniały im „specjalną rozrywkę i niemałe dochody”.

Keywords

EN

hunting; Masovia; Prussia; Omulew; floating; Szkwańska Forest or Zagajnica

PL

łowy; Mazowsze; Prusy; Omulew; spław; Puszcza Szkwańska/Zagajnica

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Roczniki Historyczne
• Year: 2023
• Volume: 89
• Pages: 107-119

Dates

published

2023

Contributors

author

Adam Szweda

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

• https://orcid.org/0000000301389575

References

• Biskup M., Friedrich von Sachsen, w: Die Hochmeister des Deutschen Ordens 1190-2012, Weimar 2014.
• Biskup M., Polska a Zakon Krzyżacki w Prusach w początkach XVI wieku. U źródeł sekularyzacji Prus Krzyżackich, Olsztyn 1983.
• Borkiewicz-Celińska A., Osadnictwo ziemi ciechanowskiej w XV wieku (1370-1526), Wrocław 1970.
• Dralle L., Der Staat des Deutschen Ordens in Preußen nach dem 2. Thorner Frieden, Wiesbaden 1975.
• Forstreuter K., Die Memel als Handelsstraße Preußens nach Osten, Königsberg 1931.
• Forstreuter K., Vom Ordensstaat zum Fürstentum, Kitzingen/Main 1950.
• Gąsiorowski A., Itinerarium króla Władysława Jagiełły 1386-1434, wyd. 2, Warszawa 2015.
• Goldberg E.J., Louis the Pius and the Hunt, Speculum 88, 2013, nr 3.
• Grabowski J., Dynastia Piastów mazowieckich. Studia nad dziejami politycznymi Mazowsza, intytulacją i genealogią książąt, Kraków 2012.
• Grabowski J., Janusz II książę mazowiecki, pretendent do tronu polskiego (1455 – 16 lutego 1495), Kraków 2023.
• Heckmann D., Amtsträger des Deutschen Ordens / Dostojnicy zakonu niemieckiego, Toruń 2020.
• Jasiński K., Rodowód Piastów mazowieckich, Poznań-Wrocław 1998 [2008].
• Jaworski R., Łowy Władysława Jagiełły, w: Z biografistyki Polski późnego średniowiecza, Warszawa 2001.
• Jóźwiak S., Polowania wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego w wójtostwie bratiańskim w XIV – początkach XV wieku, Zapiski Historyczne 67, 2002, z. 2.
• Judkins R.R., The Game of the Courtly Hunt: Chasing and Breaking Deer in Late Medieval English Literature, Journal of English and Germanic Philology 112, 2013, nr 1.
• Kowalczyk E., Dzieje granicy mazowiecko-krzyżackiej (między Drwęcą a Pisą), Warszawa 2003.
• Krollmann Ch., Die Ratslisten der drei Städte Königsberg im Mittelalter, Königsberg Pr. 1935.
• Liedtke F., Beiträge zur Geschichte der Jagd in Ermland und Altpreussen, Zeitschrift für die Geschichte und Alterthumskunde Ermlands 10, 1891-1893.
• Mazowsze w II połowie XVI wieku, cz. I, Warszawa 1973 (Atlas historyczny Polski, Mapy szczegółowe XVI wieku, t. VII).
• Myśliwski G., Człowiek średniowiecza wobec czasu i przestrzeni (Mazowsze od XII do poł. XVI wieku), Warszawa 1999.
• Pazyra S., Najstarszy opis Mazowsza Jędrzeja Święcickiego, tłum. i objaśnienia H. Pazyrzyna, Warszawa 1974.
• Piaścik F., Osadnictwo w Puszczy Kurpiowskiej, Warszawa 1939.
• Piber-Zbieranowska M., Supruniuk A., Regencja Anny Radziwiłłówny na Mazowszu w latach 1503-1518. Zarys problematyki, Przegląd Historyczny 106, 2015.
• Piber-Zbieranowska M., Żony Piastów mazowieckich. Znaczenie polityczne księżnych w późnym średniowieczu (XIV-XVI w.), w: Dziedzictwo książąt mazowieckich. Stan badań i postulaty badawcze, Warszawa 2017.
• Rollason D., Forests, Parks, Palaces and the Power of Place in Early Medieval Kingship, Early Medieval Europe 20, 2012.
• Rösener W., Jagd und höfische Kultur als Gegenstand der Forschung, w: Jagd und höfische Kultur im Mittelalter, Göttingen 1997.
• Samsonowicz A., Łowiectwo w Polsce Piastów i Jagiellonów, Warszawa 1991 (wyd. 2, Warszawa 2011).
• Sieradzan W., Sąsiedztwo mazowiecko-krzyżackie w okresie przemian politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1411-1466, Toruń 1999.
• Smets A., Abeele B. van den, Medieval Hunting, w: A Cultural History of Animal in the Medieval Age, Oxford – New York 2007.
• Sobol B., Konrad Rudy III, w: Polski słownik biograficzny, t. XIII (1967-1968).
• Szweda A., Das Verhältnis zwischen Königen von Polen und abhängigen Herrschern – auf der Suche nach einem Modell, w: Zwischen der Geschichte von Ereignissen, Phänomenen und Prozessen. Länder, Regionen und Städte und ihre weltlichen und geistlichen Einwohner. Festschrift für Prof. Dr. Helmut Flachenecker, Göttingen 2023.
• Szweda A., Diplomacy of the Weaker Partners. Ducal Masovia and the Teutonic Order after the Second Peace of Toruń (1466), Quaestiones Medii Aevi Novae 27, 2023.
• Szweda A., Mazowiecko-pruskie sądy graniczne po 1466 roku, w: Dziedzictwo Piastów mazowieckich. Stan badań i postulaty badawcze, Warszawa 2017.
• Szweda A., Starania króla Jana Olbrachta o krzyżacką pomoc przeciwko księciu mazowieckiemu Konradowi III Rudemu w 1495 roku, Roczniki Historyczne 72, 2016.
• Szweda A., The King’s Vassals. The Encounter of Janusz II Duke of Masovia and the Grand Master of the Teutonic Order in Ciechanów in 1489, w: Studies on the Military Orders, Prussia and Urban History. Essays in Honour of Roman Czaja on the Occasion on His Sixtieth Birthday, Debrecen 2020.
• Tymieniecki K., Łowiectwo na Mazowszu w w. XV-ym, Przegląd Historyczny 20, 1916.
• Tyszkiewicz J., Puszcze mazowieckiego Ponarwia do połowy XIX w., w: Badania z dziejów osadnictwa i toponimii, Wrocław 1978.
• Wilska M., Mazowieckie środowisko dworskie Janusza Starszego. Studium społeczne, Warszawa 2012.
• Wilska M., Objazdy księcia Janusza Starszego: struktura władzy i środowisko dworskie na Mazowszu, w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej. Zbiór studiów, t. II, Warszawa 1982.
• Wilska W., Dwór królewski i kultura dworska, w: Kultura Polski średniowiecznej XIV-XV w., red. B. Geremek, Warszawa 1997.
• Wolff A., Studia nad urzędnikami mazowieckimi 1370-1526, Wrocław 1962.

Identifiers

DOI

10.12775/RH.2023.06

Biblioteka Nauki

28763510