Zmiany własnościowe jako aspekt polityki narodowościowej na pograniczu polsko-białoruskim w świetle dziejów majątku państwowego Dubnica

• Authors: Janusz Danieluk

Title variants

EN

Ownership Changes as an Aspect of Nationality Policy in the Polish-Belarusian Borderland in the Light of the History of the Dubnica State Property

Abstracts

EN

The article outlines the nationalisation policy conducted by Russian and Polish authorities based on legal limitations in land ownership. The research’s subject matter includes ownership changes in the state property Dubnica between 1865 and 1939. The paper’s primary aim is to analyse the effectiveness of implementing legal provisions by the Russian and Polish authorities with a view to increasing their wealth. The author compares and evaluates methods of the ownership policy conducted by both states based on trade in the Dubnica estate.

PL

Artykuł prezentuje politykę narodowościową władz rosyjskich i polskich w oparciu o prawne ograniczenia w posiadaniu własności ziemskich. Przedmiotem badania są zmiany własnościowe zachodzące w państwowym majątku Dubnica w latach 1865–1939. Główny cel pracy stanowi analiza efektywności wdrażania przepisów prawnych przez władze rosyjskie i polskie z zamiarem zwiększenia stanu posiadania. Autor porównuje i ocenia metody polityki własnościowej prowadzonej przez obydwa państwa w oparciu o obrót handlowy majątkiem Dubnica.

Keywords

PL

majątki instrukcyjne; pogranicze polsko-białoruskie; polityka własnościowa; osadnictwo kurpiowskie; majątek Dubnica

EN

instruction estates; Polish-Belarussian borderland; ownership policy; Kurpie settlement; Dubnica estate

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej
• Year: 2022
• Volume: 57
• Issue: 2
• Pages: 27-59

Dates

published

2022

Contributors

author

Janusz Danieluk

• Uniwersytet w Białymstoku

• https://orcid.org/0000000276596942

References

• Archiwum Państwowe w Białymstoku: Inspektor Podatkowy Powiatu Sokólskiego, 1895–1916, nr zesp. 43; Starostwo Sokólskie. Referat Rolnictwa i Reformy Rolnej, 1934–1939, nr zesp. 52; Starszy Notariusz Sądu Okręgowego w Grodnie, 1882–1915, nr zesp. 280; Urząd Wojewódzki Białostocki, 1920–1939, nr zesp. 47
• Lietuvos Valstybės Istorijos Archyvas: Kancelaria generała-gubernatora wileńskiego, fond 378
• Dziennik Ustaw RP 1920, nr 70, poz. 461.
• Dziennik Ustaw RP 1921, nr 4, poz. 17, 18.
• Dziennik Ustaw RP 1926, nr 1, poz. 1.
• Dziennik Ustaw RP 1933, nr 85, poz. 635.
• Rybiński J., Słońce na miedzy, t. 1, Olsztyn–Białystok 1983.
• Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 5: Województwo białostockie, Warszawa 1924.
• Памятная книжка гродненской губернiи на 1875, год, Гродно 1874.
• Памятная книжка гродненской губернiи на 1880 год, Гродно 1879.
• Полное Собрание Законов Российской империи, Санкт-Петербург 1886.
• Полное Собрание Законов Российской империи, Санкт-Петербург 1908.
• Первая Всеобщая перепись населения Российской империи 1897 г. Гродненская губерния, т. 11, ред. Н.А. Тройницкого, Санкт-Петербург 1904.
• Сборник правиmелсmвенныхъ распоряженiй по водворенiю русскихъ землевлaдѣльцевъ въ Cѣверо-Западнoмъ Kpaѣ, Вильна 1886.
• Bendza W., Regulacja kościelnych spraw majątkowych na przykładzie Kościoła prawosławnego w Polsce, Warszawa 2009.
• Cepil M., Figlus T., Parcelacja wsi w okresie międzywojennym i jej reperkusje osadnicze na przykładzie folwarków Orzeszków, Wielenin i Zieleń, „Biuletyn Uniejowski” 7 (2018), s. 29–45.
• Danieluk J., Instrukcja z 23 lipca 1865 roku oraz jej zastosowanie na terenie byłego obwodu białostockiego w latach 1867–1878, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 71 (2019), z. 1, s. 127–166.
• Danieluk J., Strategie polityki narodowościowej na pograniczu polsko-litewskim. Prawne regulacje związane z obrotem nieruchomościami ziemskimi w drugiej połowie XIX wieku, w: Granice i pogranicza, red. P. Guzowski, M. Liedkie, W. Walczak, Białystok 2019, s. 125–173.
• Dąbrowski P., Dylematy i nadzieje. Polskie ugrupowania polityczne w Wilnie wobec sprawy agrarnej w dwudziestoleciu międzywojennym, Kraków 2016.
• Dmitruk S., Ludność ewakuowana z zachodnich powiatów guberni grodzieńskiej na Syberii w 1916 roku na przykładzie guberni tomskiej, „Przeszłość Demograficzna Polski” 39 (2017), s. 283–322.
• Dobroński A., Granica między obwodem białostockim i „Polską” (1809–1830), w: Ars historiae – historia artis. Prace ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Wyrobiszowi, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Maroszek, Białystok 2012, s. 297–310.
• Dobroński A., Infrastruktura społeczna i ekonomiczna guberni łomżyńskiej i obwodu białostockiego (1866–1914), Białystok 1979.
• Drewicz M., Prawo o wywłaszczeniu ziemian i likwidacji większych majątków ziemskich w Polsce w latach 1919–1952 jako czynnik zmiany społecznej oraz wykaz imienny nieruchomości ziemskich podlegających wykupowi przymusowemu na lata 1926–1939, Warszawa 2007.
• Eberhardt P., Między Rosją a Niemcami. Przemiany narodowościowe w Europie Środkowo-Wschodniej w XX w., Warszawa 1996.
• Eberhardt P., Problematyka narodowościowa Białorusi w XX wieku, w: Białoruś, Czechosłowacja, Litwa, Polska, Ukraina. Mniejszości w świetle spisów statystycznych XIX–XX w., red. nauk. J. Skarbek, Lublin 1996, s. 9–35.
• Jurkowski R., Majątek wygrany w karty – jak po powstaniu styczniowym litewskie Kałnoberże znalazły się w rękach Stołypinów, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 49 (2014), z. 2, s. 5–25.
• Kaczkowski J., Konfiskaty na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim po powstaniach roku 1831 i 1863, Warszawa 1918.
• Kasińska-Metryka A., Tożsamość – od teorii do praktyki, w: „Inni”. Mniejszość białoruska na Podlasiu. Perspektywa politologiczna, red. A. Kasińska-Metryka, R. Dudała, Kielce 2021, s. 29–79.
• Kukulski J., Donacje po powstaniu styczniowym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” (1986), nr 24, s. 21–37.
• Łopatecki K., Kościół p. w. Św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Białowieży – ideologiczne uzasadnienie budowy, „Biuletyn Historii Sztuki” 71 (2009), nr 3–4, s. 369–387.
• Łopatecki K., Zalewska E., Historia uroczyska Jaroszówka. Badania nad przemianami własnościowo-osadniczymi na pograniczu Wasilkowa i Białegostoku, „Studia Podlaskie” 21 (2013), s. 51–88.
• Łopatecki K., Zalewska E., Kozyrscy – ostatni właściciele uroczyska Jaroszówka, „Studia Podlaskie” 24 (2016), s. 61–81.
• Machałek M., Przemiany polskiej wsi w latach 1919–1989, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 26 (2013), nr 3, s. 55–80.
• Milewski J.J., Osadnicy wojskowi na Kresach, „Biuletyn IPN” (2004), nr 12, s. 44–49.
• Mironowicz A., Cerkiew prawosławna w II Rzeczypospolitej, Białystok 2018.
• Papierzyńska-Turek M., Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918– 1939, Warszawa 1989.
• Pawluczuk U.A., Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej, Białystok 2007.
• Pawłowski K., Kuźnica. Szkic historyczny. Trudne dzieje Pogranicza, „Zeszyty Naukowe Szkoły Wyższej Przymierza Rodzin w Warszawie” (2010), nr 4, s. 81–94.
• Radzik R., Kim są Białorusini?, Toruń 2003.
• Rawita-Gawroński F., Konfiskata ziemi polskiej przez Rosję po roku 1831 i 1863, Kraków–Warszawa–Poznań 1917.
• Rodkiewicz W., Russian Nationality Policy in the Western Provinces of the Empire (1863–1905), Lublin 1998.
• Romaniuk Z., Zachodnia granica obwodu białostockiego z 1808 r., „Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska” 15 (2002), s. 27–35.
• Schmidt W., Geneza prywatnej rosyjskiej własności ziemskiej w b. guberniach wileńskiej, grodzieńskiej i mińskiej, „Miesięcznik Statystyczny” (1922), z. 11–12, s. 1–104.
• Stanulewicz M., Reforma Rolna jako próba regulacji stosunków agrarnych w Polsce. Koncepcja i próby jej realizacji w latach 1919–1944, w: Reformy rolne w Polsce międzywojennej i powojennej. Prawo, realizacja, skutki, problemy reprywatyzacyjne, red. nauk. E. Borkowska-Bagieńska, W. Szafrański, Poznań 2008, s. 32–50.
• Szpoper D., Pod władzą carów. Ziemie byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego w XIX wieku, „Czasy Nowożytne” 16 (2004), s. 241–254.
• Szumski J., Instrukcyjne majątki ziemskie w powiecie sokólskim w latach 1867–1914. Problematyka prawno-własnościowa, w: Studia polsko-litewsko-białoruskie, red. J. Tomaszewski, E. Smułkowa, H. Majecki, Warszawa 1988, s. 69–88.
• Śleszyński W., Położenie województwa białostockiego i zadania administracji państwowej w 1929 roku w ocenie wojewody Karola Kirsta, w: Szkice do dziejów Białegostoku, red. M. Kietliński, W. Śleszyński, Białystok 2003, s. 199–205.
• Tarkowski M., Polacy na Litwie i Białorusi pod rządami Aleksandra II (1855–1881). Studium historyczno-prawne, Gdańsk 2018.
• Tomaszewski J., Rzeczpospolita wielu narodów, Warszawa 1985.
• Tkaczuk M., Sprawy Kościoła katolickiego w praktyce prawnej Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej w dwudziestoleciu międzywojennym, „Teka Komisji Prawniczej PAN Oddział w Lublinie” 13 (2020), nr 2, s. 515–531.
• Wiśniewski J., Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny: geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne, „Acta Baltico-Slavica” 11 (1977), s. 7–78.
• Zalesko Z., Dubnica. Nadzieja na lepsze jutro, „Sokólski Zeszyt Historyczny” (1993), z. 8, s. 12–13.
• Ziętara W., Społeczny czy ekonomiczny charakter reform rolnych w Polsce w okresie między i powojennym, „Roczniki Naukowe Ekonomii Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich” 102 (2015), z. 1, s. 31–45.
• Долбилов M., Русский край, чужая вера. Этноконфессиональная политика империи в Литве и Белоруссии при Александре, Москва 2010.
• Терешкович П., Этническая история Беларуси XIX – начала XX в. В контексте Центрально-Восточной Европы, Минск 2004.

Identifiers

DOI

10.12775/SDR.2022.2.02

Biblioteka Nauki

2235029