Josipa Broza-Tity stosunek do religii

• Authors: Paweł Wawryszuk

Title variants

EN

Josip Broz-Tito’s Stance towards Religion

Abstracts

EN

The article is devoted to Josip Broz Tito’s attitude to religion. Based mainly on literature and his speeches, an analysis of the circumstances that shaped the worldview of the Yugoslav leader was made. Answers were sought regarding how he treated the issue of religion in the communist party he ruled, as a partisan commander during the war and as the head of state.

PL

Artykuł poświęcony jest stosunkowi Josipa Broza-Tity do religii. Na podstawie głównie literatury oraz przemówień dokonana została analiza okoliczności, które ukształtowały światopogląd jugosłowiańskiego przywódcy. Omówiono sposób, w jaki traktował kwestię religii w rządzonej przez siebie partii komunistycznej, jako dowódca partyzantów w czasie wojny oraz głowa państwa.

Keywords

PL

Josip Broz-Tito; religia; Jugosławia; komunizm; relacje państwo-religia

EN

Josip Broz Tito; religion; Yugoslavia; communism; state–religion relations

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej
• Year: 2022
• Volume: 57
• Issue: 2
• Pages: 103-126

Dates

published

2022

Contributors

author

Paweł Wawryszuk

• Wydział Historyczny Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

• https://orcid.org/0000000303516873

References

• Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych: Departament I, zespół 7, wiązka 21, teczka 196, Warszawa
• Arhiv Jugoslavije: zespół: Savezna komisija za verska pitanja (144), Belgrad, Serbia
• Vojni Arhiv: zespół: Kler (3), Belgrad, Serbia
• Akmadža M., Crkva i država. Dopisivanje i razgovori između predstavnika Katoličke crkve i komunističke državne vlasti u Jugoslaviji, vol. 1, Zagreb 2008.
• Izetbegović A., Islamska deklaracija, Sarajevo 1990.
• Josip Broz Tito – Sabrana djela, red. P. Damjanović, t. 1–3, 7, 10–12, Beograd 1981–1983.
• Lenin W.I., Socjalizm a religia, w: idem, Dzieła wszystkie, t. 12, Warszawa 1985, s. 130–134.
• The Secretary of State to the Embassy in Yugoslavia, 611.68/1–2450: Telegram, Washington, January 24, 1949–8 p.m., w: Foreign Relations of the United States, 1950, Central and Eastern Europe; The Soviet Union, ed. S. Everett Gleason, F. Aandahl, W.Z. Slany, vol. 4, Washington 1980, https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1950v04/d765 (dostęp: 12.12.2020).
• Akmadža M., Biskupi, komunisti i svećenička udruženja, Zagreb–Sarajevo 2018.
• Akmadža M., Katolička crkva u komunističkoj Hrvatskoj 1945–1980, Zagreb–Slavonski Brod 2013.
• Akmadža M., Vlašić A., Vladimir Bakarić’s stance towards the Catholic church in Croatia 1945– 1953, „Review of Croatian History” 1 (2007), no. 3, s. 147–173.
• Alexander S., Church and State in Yugoslavia since 1945, London–New York–Melbourne 1979.
• Banac I., Vatican II and Yugoslavia, w: Vatican II. Behind the Iron Curtain, ed. P.H. Kosicki, Washington, DC 2016, s. 75–98.
• Bettiza E., Lungo colloquio del Papa i Tito, „Corriere della Sera” (30 III 1971).
• Blažević V., Kontroverze oko osnivanja i djelovanja udruženja katoličkih svećenika ‘Dobri pastir’, „Bosna Franciscana” 10 (2002), no. 17, s. 244–267.
• Borozan Đ., Jugoslovensko-britnaski razgovori u Beogradu 1952. i Londonu 1953. godine, „Istorija 20. Veka” (1997), br. 2, s. 113–127.
• Broz-Tito J., Rola ZKJ w walce o dalszy rozwój samorządu socjalistycznego. Referat na X Kongres ZKJ wygłoszony 27 maja 1974 r., w: Josip Broz-Tito. Artykuły i przemówienia 1969–1975, tłum. J. Chmielewski, Warszawa 1977, s. 286–390.
• Buchenau K., What went wrong? church–state relations in socialist Yugoslavia, „Nationalities Papers. The Journal of Nationalism and Ethnicity” 33 (2005), no. 4, s. 547–567.
• Bujwid-Kurek E., Rola Alii Izetbegovicia w kształtowaniu muzułmańskiej wspólnoty narodowej Bośni i Hercegowiny, „Slavia Meridionalis” (2011), nr 11, s. 175–190.
• Cordier B. de, The Fedayeen of the Reich: Muslims, Islam and Collaborationism During World War II, „China and Eurasia Forum Quarterly” 8 (2010), no. 1, s. 23–46.
• Cviic CH., Coexistence between church and state in Yugoslavia?, „Religion in Communist Lands” 6 (1974), no. 2, s. 8–12.
• Dedijer V., Josip Broz-Tito. Prilozi za biografiju, Beograd 1953.
• Dedijer V., Novi prilozi za biografiju Josipa Broza Tita, t. 2, Rijeka–Zagreb 1981.
• Dimitrijević B., Intelligence and Security Services in Tito’s Yugoslavia 1944–1966, „Istorija 20. Veka” (2019), br. 2, s. 9–28.
• Dimitrijević B., Nikolić K., Formiranje OZN-e u Srbiji i Beogradu i likvidacije ‘narodnih neprijatelja’, „Istorija 20. Veka” (2010), br. 2, s. 9–28.
• Dolinar F.M., Normalization of Church-State Relations in Yugoslavia, 1945-, „Slovene Studies” 1–2 (1995), s. 25–36.
• Flere S., Klanjšek R., Was Tito’s Yugoslavia totalitarian?, „Communist and Post-Communist Studies” 47 (2014), no. 2, s. 237–245.
• Gibas-Krzak D., Bośnia i Hercegowina: determinanty dziejów. Pomiędzy Serbami, Chorwatami a supremacją Muzułmanów, Częstochowa 2016.
• Glišić M., Odnos mladih prema religiji: prilog empirijskom istraživanju religioznog shvatanja i ponašanja učenika završnih razreda srednjih škola, Gornji Milanovac 1982.
• Kamberović H., Josip Broz-Tito i nacionalni identitet Muslimana u Bosni i Hercegovini – dva viđenja, w: Tito – viđenja i tumačenja, ured. O. Manojlović-Pintar, M. Bjelajac, R. Radić, Beograd 2011, s. 274–282.
• Korzeniewska-Wiszniewska M., Polityka władz komunistycznych wobec Serbskiej Cerkwi Prawosławnej w Jugosławii w latach 1945‒1980 – zarys problematyki, „Studia Politologica Ucraino-Polona” 4 (2014), s. 236–238.
• Krišto J., Partija, UDBA i svećenička udruženja. UDBin elaborat o Udruženjima i drugi dokumenti, Zagreb 2014.
• Mihaljević J., Miljan G., Was Tito’s Yugoslavia not Totalitarian?, „Istorija 20. Veka” (2020), br. 1, s. 223–248.
• Mithans G., Jugoslovanski konkordat. Pacem in discordia ali jugoslovanski „kulturkampf ”, Ljubljana 2017.
• Mojzes P., Religious Liberty in Yugoslavia: A Study in Ambiguity, „Occasional Papers on Religion in Eastern Europe” (1984), no. 6 (2), s. 23–41.
• Nikolić K., Mač revolucije. OZNA u Jugoslaviji 1944–1946, Beograd 2014.
• Perica V., Balkan Idols. Religion and Nationalism in Yugoslav States, New York 2016.
• Perić D., Prilog proučavanju pitanja veronauke u periodu od 1945. do 1992. godine, „Glasnik. Službeni List Srpske Pravoslavne Crkve” 4 (1993), no. 74, s. 67–71.
• Petešić Ć., Katoličko svećenstvo u NOB-u 1941–1945, Zagreb 1982.
• Petranović B., AVNOJ. Revolucionarna smena vlasti 1942–1945, Beograd 1976.
• Pirjevec J., Tito, Warszawa 2018.
• Radelić Z., Ozna/Udba – drastičan obračun s neprijateljima: primjer Hrvatske (1940-ih i 1950-ih), „Historijski Zbornik” 1 (2017), s. 97–136.
• Radić R., Država i verske zajednice 1945–1970, vol. 1, Belgrad 2002.
• Radić R., Josip Broz Tito i patrijarsi Srpske pravoslavne crkve (Gavrilo, Vikentije i German), w: Tito – viđenja i tumačenja, ured. O. Manojlović-Pintar, M. Bjelajac, R. Radić, Beograd 2011, s. 117–134.
• Rajčević V., Tito i mladi između dva svjetska rata, „Časopis za Suvremenu Povijest” 2 (1980), no. 12, s. 77–91.
• Rajčević V., Titova uloga u reorganizaciji SKOJ-a 1937, „Časopis za Suvremenu Povijest” 3 (1997), no. 9, s. 19–28.
• Roter Z., Razvoj odnosov med katoliško cerkvijo in državo v socialistični Jugoslaviji, „Teorija in Praksa” (1970), no. 8/9, s. 1273–1286.
• Spehnjak K., Tito’s Visit to Great Britain in 1953, „Review of Croatian History” 1 (2005), no. 1, s. 273–294.
• Stawowy-Kawka I., Historia Macedonii, Wrocław–Warszawa–Kraków 2000.
• Stehle H., Tajna dyplomacja Watykanu. Papiestwo wobec komunizmu (1917–1991), tłum. R. Drecki, M. Struczyński, Warszawa 1993.
• Stojanović A., Lompar R., Osnivanje Hrvatske pravoslavne crkve u kontekstu Nemačke politike i ratnih interesa u okupiranoj Jugoslaviji, „Srpska politička misao” 3 (2017), no. 57, s. 35–53.
• Surrealism. European Context of the Serbian Surrealism, http://nadrealizam.rs/en/editions/editions-nadrealizam-danas-i-ovde-surrealism-here-and-now (dostęp: 17.11.2020).
• Velikonja M., Separation & Politcal Intolerance in Bosnia-Herzegovina, College Station 2003.
• Vukman P, The British Foreign Office on the Situation of the Catholic Church in Yugoslavia, 1951–53, „Chronica” (2009), no. 9–10, s. 203–212.
• Wawryszuk P., Działalność Państwowej/Związkowej Komisji ds. Wyznań w Jugosławii w latach 1945–1971, „Dzieje Najnowsze” (2018), nr 4, s. 79–95.
• Woydyłło J., Tito jakiego nie znamy, Warszawa 1992.
• Zacharias M. J., Komunizm, federacja, nacjonalizmy. System władzy w Jugosławii 1943–1991. Powstanie – przekształcenia – rozkład, Warszawa 2004.
• Żurek P., Słowenia pod rządami Tity (1945–1980). W cieniu Jugosławii, Kraków 2017.

Identifiers

DOI

10.12775/SDR.2022.2.05

Biblioteka Nauki

2235032