Gustaw Herling-Grudziński – Michaił Heller. Korespondencja w latach 1972–1994

• Authors: Jędrzej Piekara

Title variants

EN

Gustaw Herling–Grudziński – Mikhail Heller. Correspondence in the years 1972–1994

Abstracts

EN

The compiled collection of letters from Gustaw Herling-Grudziński and Mikhail Heller is only a small testimony to the relationship between these two outstanding intellectuals – a Polish and a Russian emigrant. Both of them were very strongly experienced by the repressive Soviet system, but in both of them we find a strong fascination with the Russian culture, mentality – maybe even “civilisation”. It is not surprising, then, that they found common topics for talks and disputes, had the same friends, and read the same books. In a sense, each of them found in the other person a kind of “soul mate”, an intellectual partner and finally a friend. Correspondence played a rather complementary and additional role in their relationship, it was only one of the many available methods of contact. They both met frequently in Paris and Italy, the “Russian dinners” with Mikhail and Eugenia Heller became famous, which Herling remembered very fondly. The author of the “Inny Świat”, as a co–creator and one of the most important people in the editorial group of “Kultura”, also had constant contact with Heller – an author who printed monthly reviews of the Soviet press in the periodical of the Literary Institute. The Polish emigre also wrote two forewords to the Russian’s books. An important element in the correspondence – and probably also in their lives – was the mutual mediation in contacts with the third parties: by providing leads, letters, articles or press clippings. Despite the fact that the correspondence is “defective”, containing obvious “holes” (whether it is caused by the loss of the letters or simply the interruption of their exchange), the correspondence shows how the acquaintance of Mikhail Heller and Gustaw Herling-Grudziński evolved. It is an important source for recreating the excerpts from the biographies of both of them and – in a broader context – tells us a bit about the relations within the community of “Kultura” and the contacts of this community with the Russian emigration.

PL

Opracowany zbiór listów Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i Michaiła Hellera jest zaledwie drobnym świadectwem relacji, jaka połączyła tych dwóch wybitnych intelektualistów – polskiego i rosyjskiego emigranta. Obaj byli niezwykle silnie doświadczeni przez represyjny system sowiecki, jednak u obu z nich znajdujemy silną fascynację kulturą, umysłowością – może wręcz „cywilizacją” – rosyjską. Nie może zatem dziwić, że znajdowali oni wspólne tematy do rozmów i sporów, mieli tych samych znajomych, czytali te same książki. W pewnym sensie każdy z nich odnalazł w drugiej osobie swego rodzaju „bratnią duszę”, partnera intelektualnego a w końcu również przyjaciela. Korespondencja pełniła w ich relacji raczej rolę uzupełniającą, dodatkową, była tylko jednym z wielu dostępnych sposobów kontaktowania się. Obaj często spotykali się w Paryżu i we Włoszech, słynne stały się „rosyjskie obiady” u Michaiła i Eugenii Hellerów, które Herling bardzo ciepło wspominał. Autor Innego świata, jako współtwórca i jedna z najważniejszych osób w gronie redakcyjnym „Kultury”, miał również stały kontakt z Hellerem-publicystą, drukującym w periodyku Instytutu Literackiego comiesięczne przeglądy prasy sowieckiej. Polski emigrant pisał również dwukrotnie przedmowy do książek Rosjanina. Ważnym elementem w korespondencji – a zapewne również w ich życiu – było wzajemne pośredniczenie w kontaktach z osobami trzecimi: poprzez przekazywanie namiarów, listów, artykułów czy wycinków prasowych. Mimo że „wybrakowana”, zawierająca oczywiste „dziury” (czy to spowodowane zaginięciem listów, czy też po prostu urwaniem ich wymiany) korespondencja pokazuje jednak, w jaki sposób ewoluowała znajomość Michaiła Hellera i Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Stanowi ważne źródła dla odtworzenia fragmentów biografii ich obu i – w szerszym kontekście – mówi nam nieco o stosunkach wewnątrz środowiska „Kultury”, również o kontaktach tego środowiska z emigracją rosyjską.

Keywords

EN

Michel Heller; Gustaw Herling-Grudziński; Literary Institute; “Kultura”; correspondence; emigration

PL

Michaił Heller; Gustaw Herling-Grudziński; Instytut Literacki; „Kultura”; korespondencja; emigracja

• Publisher: Karpacka Państwowa Uczelnia w Krośnie
• Journal: Studia Pigoniana
• Year: 2022
• Volume: 5
• Issue: 5
• Pages: 61-85

Dates

published

2022

Contributors

author

Jędrzej Piekara

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000306440093

References

• Archiwum Gustawa Herlinga-Grudzińskiego: Fondazione „Biblioteca Benedetto Croce”; skany Biblioteki Narodowej.
• Archiwum Instytutu Literackiego w Le Mesnil-le-Roi. Korespondencja Redakcji.
• Archiwum Biblioteki La Contemporaine w Nanterre; Fonds Michel Heller, F delta res 928.
• Carr H. E., 1978, History of Soviet Russia, t. 1–14, MacMillan Press, London.
• Filipowicz M., 2007, Emigranci i jankesi, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Franqui C., 1980, Diary of the Cuban Revolution, Viking Press, New York.
• Geller M., 1974, Kontsentratsionnyy mir i sovetskaya literatura, Overseas Publications Interchange Ltd, London.
• Geller M., Nekrich A., 1982, Utopiya u vlasti: Istoriyasovet•skogo Soyuza s 1917 goda do nashikh dneyb, Overseas Publications Interchange Ltd, London.
• Gerling-Grudzinskiy G., 1976, Sem’ smertey Maksima Gor’ kogo, „Kontinent”, №8, s. 303–337.
• Giedroyc J., Pomian K., 1994, Autobiografia na cztery ręce, Czytelnik, Warszawa.
• Heller M., 1973, Platonov, „Settanta”, nr 36, s. 49–54.
• Heller M., 1974, Le Monde concentrationnaire et la littérature soviétique, L’Age d’Homme, Lausanne.
• Heller M., 1974, Świat obozów koncentracyjnych a literatura sowiecka, Instytut Literacki, Paryż.
• Heller M., 1975, Lenin, Parvus and Solzhenitsyn, „Survey”, vol. 21 no 4, s. 188–195.
• Heller M., 1975, Survivors from Utopia, „Survey”, vol. 21 no 3, s. 155–167.
• Heller M., 1982, Sous le regard de Moscou: Pologne (1980–1982), Calmann-Levy, Paris.
• Heller M., 1993, Siódmy sekretarz, przeł. Julia Juryś, FIS, Lublin.
• Heller Michel. Inventaire, 2009, oprac. Alexandre Goriounov, Nanterre.
• Herling G., 1992, L’ île: et autres récits, przeł. Thérèse Douchy i Cristina Campo, Gallimard, Paris.
• Herling G., 1992, The island: three tales, przeł. Ronald Storm, Harvill, London.
• Herling-Grudziński G., 1984, Dziennik pisany nocą, „Kultura”, nr 7–8, s. 3–19.
• Herling-Grudziński G., 1985, Dziennik pisany nocą, „Kultura”, nr 3, s. 18–30.
• Herling-Grudziński G., 1985, Un monde à part, Denoël, Paris.
• Herling-Grudziński G., 1986, Dziennik pisany nocą, „Kultura”, nr 3, s. 3–13.
• Herling-Grudziński G., 1988, Paskudna historia, „Kultura”, nr 9, s. 9–13.
• Herling-Grudziński G., 1992, Diario scritto di notte, przeł.. Donatella Tozzetti, Feltrinelli, Milano.
• Herling-Grudziński G., 1993, Rosyjski niedźwiedź, „Polityka”, nr 12 (26), s. 1–3.
• Herling-Grudziński G., 1994, Portret wenecki, „Kultura”, nr 1–2, s. 30–53.
• Herling-Grudziński G., 1994, Un mondo a parte, przeł. Gaspare Magi, Feltrinelli, Milano.
• Herling-Grudziński G., 1995, Volcano and Miracle: a selection from the journal written at night, przeł. Ronald Strom, Viking, London.
• Herling-Grudziński G., 1997, Siedem śmierci Maksyma Gorkiego [w:] G. Herling-Grudziński, Godzina cieni: eseje, Warszawa, s. 299–331.
• Jerofiejew W., 1975, Moscou-Pétouchki, przeł. Annie Sabatier i Antoine Pingaud, Albin Michel, Paris.
• Katalog Archiwum Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, 2019, oprac. J. Borysiak, Biblioteka Narodowa, Warszawa.
• Kudelski Z., 1998, Studia o Herlingu-Grudzińskim, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
• Mandel’shtam N., 1970, Vospominaniya, Izdatel’stvo imeni Chekhova, N’yu-York.
• Mandel’shtam N., 1972, Vtoraya kniga, YMCA-PRESS, Paris.
• Platonov A., 1972, Chevengur, YMCA-PRESS, Paris.
• Salvadori M., 1952, The Rise of Modern Communism, Holt, New York.
• Solzhenitsyn A., 1975, Lenin v Tsyurikhe: glavy, YMCA-PRESS, Paris.
• Venturi F., 1960, Roots of Revolution: A History of the Populist and Socialist Movements in 19th Century Russia, Knopf, New York.
• Zilli V., 1963, La Rivoluzione Russa del 1905: la formazione dei partiti politici (1881–1904), Napoli Instituto Italiano, Napoli.

Identifiers

DOI

10.12775/SP.2022.004

Biblioteka Nauki

29433441