O książkach rysunkowych Stanisława Wyspiańskiego

• Authors: Tadeusz Łopatkiewicz

Title variants

EN

About Stanisław Wyspiański’s sketbooks

Abstracts

EN

Young Stanisław Wyspiański’s sketchbooks from the period between 1876–1891 are a valuable source of information on the artist’s art education and early works. 14 folders of drawings and notes preserved to this day document the development of Wyspiański’s talent - from early sketches, to copies of masterpieces of Polish and foreign art, studies of Dürer’s and Schongauer’s works, to field inventories of monuments in the Ukraine, in the Opoczno region and in Lesser Poland, to the results of his research and artistic journeys across Southern and Western Europe. Due to the handy, provisional character of Wyspiański’s sketchbooks, a number of them did not stand the test of time, whereas others are incomplete or in a poor shape. The two best preserved sets of drawing folders are the ones saved by Janina Stankiewiczowa, the artist’s aunt, and the ones bought by Stanisław Tomkowicz, a Galician conservator-restorer. The complicated history of the archives resulted in their dispersion in the collections of a number of museums and private persons: the National Museum in Kraków, the Jagiellonian University Museum, or the National Museum in Warsaw. The article is a review of Wyspiański’s sketchbooks available in the public domain, it presents how the drawing folders emerged and places them in the context of the artist’s activity.

PL

Młodzieńcze szkicowniki Stanisława Wyspiańskiego z lat 1876–1891 stanowią cenne źródło w badaniach nad edukacją artystyczną i wczesną twórczością artysty. Czternaście tek rysunków oraz notatek, zachowanych do dziś, dokumentuje rozwój talentu Wyspiańskiego – od dziecięcych szkiców, poprzez kopiowanie wartościowych dzieł sztuki polskiej i obcej, studia nad twórczością Dürera i Schongauera, terenowe prace inwentaryzacyjne zabytków na Ukrainie, w okolicach Opoczna i w Małopolsce, aż po naukowo-artystyczne efekty jego podróży po Europie Południowej i Zachodniej. Podręczny i pomocniczy charakter szkicowników Wyspiańskiego spowodował, iż wiele z nich nie dotrwało do dziś, inne zaś są niekompletne i w ogólnie złym stanie. Stosunkowo najlepiej zachowały się dwa zespoły tek rysunkowych – zabezpieczone przez Janinę Stankiewiczową, ciotkę artysty, oraz te, które zakupił Stanisław Tomkowicz, galicyjski konserwator zabytków. Ze skomplikowanych losów tych archiwaliów wynika wprost ich dzisiejsze rozproszenie w zbiorach wielu muzeów i kolekcjach prywatnych: Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Narodowego w Warszawie. Artykuł jest przeglądem szkicowników Wyspiańskiego zachowanych w zbiorach publicznych, przybliża kulisy powstania poszczególnych tek rysunkowych oraz sytuuje je na tle działalności artysty.

Keywords

EN

Stanisław Wyspiański; Karol Maszkowski; Władysław Łuszczkiewicz; School of Fine Arts in Kraków; Stanisław Tomkowicz

PL

Stanisław Wyspiański; Karol Maszkowski; Władysław Łuszczkiewicz; Szkoła Sztuk Pięknych w Krakowie; Stanisław Tomkowicz

• Publisher: Karpacka Państwowa Uczelnia w Krośnie
• Journal: Studia Pigoniana
• Year: 2022
• Volume: 5
• Issue: 5
• Pages: 125-145

Dates

published

2022

Contributors

author

Tadeusz Łopatkiewicz

• Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie

• https://orcid.org/0000000276102615

References

• Bunsch-Prażmowska M., 1959, Szkicowniki młodzieńcze Stanisława Wyspiańskiego 1876–1891, „Źródła do Dziejów Sztuki Polskiej”, pod red. A. Ryszkiewicza, t. 9, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Dürr J., 1934, Wędrówka Stanisława Wyspiańskiego po Małopolsce Wschodniej, „Kuryer Literacko-Naukowy”, dodatek do „Ilustrowanego Kuryera Codziennego”, R. 11, nr 53, s. XIII–XV.
• Dürr J., 1935, Wędrówka Stanisława Wyspiańskiego po Małopolsce Wschodniej, cz. 2, „Kuryer Literacko-Naukowy”, dodatek do „Ilustrowanego Kuryera Codziennego”, R. 12, nr 1, s. II–IV.
• Estreicher S., 1971, Lata szkolne Stanisława Wyspiańskiego, [w:] Wyspiański w oczach współczesnych, zebrał, opracował i komentarzem opatrzył Leon Płoszewski, t. 1, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Gronek A., 2020, Pam’yatki tserkovnogo mistetstva Drogobicha na risunkakh Stanіslava Vispyans'kogo, [w:] Mistets'ka kul'tura: іstoriya, teorіya,metodologіya. Tezi dopovіdey VIII Mіzhnarodnoї naukovoї konferentsії (L'vіv, 20 listopada 2020 r.), L'vіv, s. 113–115.
• Jak meteor… Stanisław Wyspiański (1869–1907). Artyście w setną rocznicę śmierci. Katalog wystawy dzieł ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2007.
• Łopatkiewicz P., Łopatkiewicz T., 2018, Szkicownik Stanisława Wyspiańskiego z naukowo-artystycznej wycieczki w Opoczyńskie z roku 1888, „Szkicowniki uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z naukowo-artystycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza (1888–1891)”, t. 1, z. 1, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków.
• Łopatkiewicz P., Łopatkiewicz T., 2018, Szkicownik Stanisława Wyspiańskiego z naukowo-artystycznej wycieczki w Sądeckie, Gorlickie i Grybowskie z roku 1889, „Szkicowniki uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z naukowo-artystycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza (1888–1891)”, t. 2, z. 1, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków.
• Łopatkiewicz P., Łopatkiewicz T., 2021, Szkicowniki Stanisława Wyspiańskiego z naukowo-artystycznej wycieczki w Grybowskie, Sądeckie i Tarnowskie z roku 1889, „Szkicowniki uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych z naukowo-artystycznych wycieczek Władysława Łuszczkiewicza (1888–1891)”, t. 2, z. 2–3, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków.
• Łopatkiewicz T., 2005, Kolekcja szkicowników uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych w zbiorach Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Nieznane rysunki S. Wyspiańskiego, J. Mehoffera i innych z wycieczek z W. Łuszczkiewiczem w latach 1888–1892, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, MCCLXXVII, „Opuscula Musealia”, z. 14, s. 41–88.
• Łopatkiewicz T., 2006, Między pedagogiką a inwentaryzacją zabytków. Naukowo-artystyczne wycieczki Władysława Łuszczkiewicza z uczniami krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych w latach 1888–1893, dysertacja doktorska, Archiwum UJ, sygn. Dokt. 2006/117.
• Łopatkiewicz T., 2008, Naukowo-artystyczna wycieczka w Sądeckie z 1889 roku na tle zabytkoznawczej działalności Władysława Łuszczkiewicza i uczniów krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, „Biblioteka Rocznika Sądeckiego”, t. 1, Nowy Sącz.
• Łopatkiewicz T., 2016, Rysunki zabytków Strzyżowa i Dobrzechowa na tle dorobku naukowo-artystycznej wycieczki Władysława Łuszczkiewicza z uczniami krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych w roku 1891, „Strzyżowski Rocznik Muzealny”, t. 2, Muzeum Samorządowe Ziemi Strzyżowskiej, Strzyżów, s. 37–96.
• Łopatkiewicz T., 2020, O najwcześniejszym portrecie własnym Stanisława Wyspiańskiego i mankamentach takiej identyfikacji, „Folia Historiae Artium”, Seria Nowa, t. 18, s. 61–70.
• Łopatkiewicz T., 2021, O zabytkoznawczych rezultatach wycieczki Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera do Krużlowej Wyżnej w sierpniu roku 1889, „Studia Pigoniana. Rocznik Karpackiej Państwowej Uczelni im. S. Pigonia w Krośnie”, nr 4, s. 155–182.
• Łopatkiewicz T., Łopatkiewicz P., 2003, Szkicowniki z wycieczek Władysława Łuszczkiewicza z uczniami krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Fakty znane i nieznane, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności”, t. 67, s. 106–109.
• Notatnik z podróży po Francji w r. 1890, [w:] Stanisław Wyspiański – listy zebrane, t. 2, cz. 1, Listy Stanisława Wyspiańskiego do Lucjana Rydla, oprac. L. Płoszewski i M. Rydlowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1979, s. 513–548.
• Płoszewski L., Blumówna H., 1958, Stanisław Wyspiański 1869–1907. Wystawa jubileuszowa 1907–1957, t. 1, Biografia – plastyka, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków.
• Puchalski G., 1961, Stanisław Wyspiański. Twórczość plastyczna, cz. 3, Stowarzyszenie Księgarzy Polskich, Kraków.
• Stanisław Wyspiański – listy zebrane, t. 1, Listy Stanisława Wyspiańskiego do Józefa Mehoffera, Henryka Opieńskiego i Tadeusza Stryjeńskiego, cz. 1, oprac. M. Rydlowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1994.
• Stanisław Wyspiański – listy zebrane, t. 1, Listy Stanisława Wyspiańskiego do Józefa Mehoffera, Henryka Opieńskiego i Tadeusza Stryjeńskiego, cz. 2: Dodatek krytyczny, oprac. M. Rydlowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1994.
• Stanisław Wyspiański – listy zebrane, t. 3, Listy Stanisława Wyspiańskiego do Karola Maszkowskiego, oprac. M. Rydlowa, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997.
• Stanisław Wyspiański. Dzieła zebrane, t. 14, Pisma prozą. Juvenilia, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1966.
• Stanisława Tomkowicza Inwentarz zabytków powiatu sądeckiego. Z rękopisów Autora wydali i własnymi komentarzami opatrzyli Piotr i Tadeusz Łopatkiewiczowie, t. 1 i 2, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2007.
• Stankiewiczowa z Rogowskich J., 1971, Krótkie notatki, jakie zebrałam z pobytu, wychowania i wykształcenia Stanisława Wyspiańskiego w naszym domu od 1874 r. po 1907, [w:] Wyspiański w oczach współczesnych, zebrał, opracował i komentarzem opatrzył Leon Płoszewski, t. 1, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 3–24.
• Stokowa M., 1971, Kalendarz życia i twórczości 1869–1890 Stanisława Wyspiańskiego, [w:] Stanisław Wyspiański. Dzieła zebrane, t. 16, vol. 1, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Świerz S., 1925, Dzieła malarskie, graficzne i rzeźbiarskie Stanisława Wyspiańskiego chronologicznie zestawił i objaśnieniami opatrzył…, [w:] Stanisław Wyspiański. Dzieła malarskie, Instytut Wydawniczy „Bibljoteka Polska”, Warszawa-Bydgoszcz.
• Świszczowska-Piegdoń M., „Zielnik” Wyspiańskiego, [w:] Zielnik Wyspiańskiego. Wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie, kwiecień-wrzesień 2007, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2007.
• Tomkowicz S., 1900, Inwentaryzacja zabytków Galicyi Zachodniej. Powiat gorlicki, [w:] Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, t. 1, s. 167–319.
• Tomkowicz S., 1900, Inwentaryzacja zabytków Galicyi Zachodniej. Powiat grybowski, [w:] Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, t. 1, s. 95–165.
• Wyspiański nieznany, red. Ł. Gaweł i M. Laskowska, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2019.

Identifiers

DOI

10.12775/SP.2022.006

Biblioteka Nauki

29433440