Księgi gromadzkie we wsiach Ordynacji Zamojskiej oraz na terytoriach sąsiednich w drugiej połowie XVII i w XVIII w.

• Authors: Janusz Łosowski

Title variants

EN

Village register books in the Zamoyski Entail and the neighbouring territories in the second half of the seventeenth and eighteenth centuries

Abstracts

EN

The article presents a discussion on the origins, nature, and function of the village register books in the Old Polish period, held by Stanisław Grodziski and Ludwik Łysiak in the 1960s. The next part of the text characterises the organisation of the Zamoyski Entail and its judiciary, and describes instances of the use of the register books in rural estates belonging to it, unknown to researchers. Next, it analyses the sparse information on this type of register book used in the Lublin land. An attempt was also made to explain the reasons for not using the village register books in the Chełm Land (outside the Zamoyski Entail). The very few references to the existence of such books in these areas prove the validity of L. Łysiak’s thesis that they were rare in the Commonwealth outside southern Lesser Poland and the western part of the Ruthenian Province.

PL

W artykule przedstawiono dyskusję dotyczącą genezy, istoty i funkcji ksiąg gromadzkich w okresie staropolskim, którą Stanisław Grodziski i Ludwik Łysiak toczyli w latach 60. ubiegłego stulecia. W dalszej części tekstu dokonano charakterystyki organizacji Ordynacji Zamojskiej i jej sądownictwa, a także opisano nieznane badaczom przypadki używania ksiąg gromadzkich w należących do niej dobrach wiejskich. Przeanalizowano również nieliczne informacje o tego rodzaju księgach funkcjonujących w ziemi lubelskiej. Dokonano też próby wyjaśnienia powodów niewykorzystywania ksiąg gromadzkich w ziemi chełmskiej (poza terenem Ordynacji). Nieliczne wzmianki o istnieniu ksiąg gromadzkich na tych terenach stanowią dowód słuszności tezy L. Łysiaka o ich rzadkim występowaniu w Rzeczypospolitej poza południową Małopolską i zachodnią częścią województwa ruskiego.

Keywords

PL

wieś; chłopi; księgi gromadzkie; Ordynacja Zamojska; województwo lubelskie; ziemia chełmska

EN

village; peasants; village register books; Zamoyski Entail; Lublin Voivodeship; Chełm Land

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN w Warszawie
• Journal: Studia Źródłoznawcze. Commentationes
• Year: 2022
• Volume: 60
• Pages: 75-91

Dates

published

2022

Contributors

author

Janusz Łosowski

• Instytut Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

• https://orcid.org/0000000312234288

Identifiers

DOI

10.12775/SZ.2022.05

Biblioteka Nauki

29520781