Działalność kolekcjonerska Juliusza Zborowskiego na rzecz Muzeum Tatrzańskiego w kontekście plebiscytu spisko-orawskiego

• Authors: Magdalena Kwiecińska

Title variants

EN

Juliusz Zborowski’s collecting activity for the Tatra Museum in the context of the Spiš-Orava plebiscite

Abstracts

EN

Juliusz Zborowski, a graduate of Polish Philology at the Jagiellonian University, moved to Podhale in 1913, as he started working as a teacher in a junior high school in Nowy Targ. The historical events of those years, related to the establishment of new borders of the Second Polish Republic, made him engaged in activities for the protection of cultural heritage in the disputed areas of Spisz and Orawa. He was a member of the Main Plebiscite Committee of Spisz-Orawa, then the head of its press section of Gazeta Podhalańska (1919–1920), from 1918 a member of the Tatra Society, and in 1922 he became the first director of the Tatra Museum. In 1920, the Main Plebiscite Committee was liquidated, and the money collected for its activities was allocated to the purchase of ethnographic artefacts from the so-called southern borderlands of the Second Polish Republic. Zborowski started sourcing them for the museum. As a result, over two hundred examples of paintings painted on glass and colored ceramics as well as numerous objects from private collectors enriched the collections of the Tatra Museum.

PL

Juliusz Zborowski, absolwent polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1913 roku zamieszkał na Podhalu, bo podjął pracę nauczyciela w nowotarskim gimnazjum. Wydarzenia historyczne tamtych lat związane z ustalaniem nowych granic II Rzeczpospolitej sprawiły, że zaangażował się w działania na rzecz ochrony kulturowego dziedzictwa na spornych terenach Spisza i Orawy. Był członkiem Głównego Komitetu Plebiscytowego Spisko-Orawskiego, następnie kierownikiem jego referatu prasowego „Gazety Podhalańskiej” (1919–1920), od 1918 roku członkiem Towarzystwa Tatrzańskiego, by w 1922 roku zostać pierwszym dyrektorem Muzeum Tatrzańskiego. W 1920 roku Główny Komitet Plebiscytowy uległ likwidacji, a zebrane na jego działalność pieniądze zostały przeznaczone na zakup etnograficznych okazów z tak zwanych kresów południowych II Rzeczpospolitej. Zborowski zajął się ich pozyskiwaniem dla muzeum. W efekcie ponad dwieście egzemplarzy obrazów malowanych na szkle i barwnej ceramiki oraz liczne obiekty od prywatnych kolekcjonerów wzbogaciły zbiory Muzeum Tatrzańskiego.

Keywords

EN

Juliusz Zborowski; collecting; plebiscite; Spisz; Orava; the Tatra Museum; ethnographic collection

PL

Juliusz Zborowski; kolekcjonowanie; plebiscyt; Spiš; Orawa; Muzeum Tatrzańskie; zbiory etnograficzne

• Publisher: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
• Journal: Lud
• Year: 2023
• Volume: 107
• Issue: 1
• Pages: 307-328

Dates

published

2023

Contributors

author

Magdalena Kwiecińska

• Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem

• https://orcid.org/0000000207677626

References

• Antoniewicz, W. (1965). O Juliuszu Zborowskim. Lud, t. 49 (za 1963 r.), I–XII.
• Dolińska. M. (2020). Listy Juliusza Zborowskiego do Seweryna Udzieli. Rocznik Podhalański, t. 14, 378–425.
• Dudziak, W. (2015). Ferdynand Machay a sprawa polska. W: J. Barański, M. Golonka-Czajkowska, A. Niedźwiedź (red.), W krainie metarefleksji. Księga poświęcona profesorowi Czesławowi Robotyckiemu (s. 502–513). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kozak, A. (2020a). Zakopiańska kolekcja Bronisława Piłsudskiego. W: A. Król, W. Laskowska-Smoczyńska (red.), Bronisław Piłsudski – w stulecie śmierci. W stronę niepodległej (s. 112–125). Kraków: Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha.
• Kozak, A. (2020b). Juliusz Zborowski i kolekcja etnograficzna Muzeum Tatrzańskiego w latach 1918–1939. Rocznik Podhalański, t. 14, 174–209.
• Kwiecińska, M. (2020). Wprowadzenie. Rocznik Podhalański, t. 14, 12–15.
• Kwiecińska, M. (2022). List z Zakopanego. Juliusz Zborowski do Marii Znamierowskiej-Prüfferowej o Muzeum Tatrzańskim i pracy badawczej na Podhalu. W: J. Barański, K. Maniak, S. Trebunia-Staszel (red.), Więcej niż muzeum. Szkice ofiarowane Profesorowi Janowi Święchowi (s. 247–262). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Listy Bronisławy Giżyckiej i Bronisława Piłsudskiego w sprawie Sekcji Ludoznawczej Towarzystwa Tatrzańskiego. (2023). Kwiecińska, M. (oprac.). Wierchy, R. 87, 173–196.
• Ładygin, Z. (1994). Zapomniani Orawiacy. Orawa, nr 32, 104–135.
• Mileski, W. (1930). Materiały z akcji spisko-orawskiej gromadźmy w Muzeum Tatrzańskim. Gazeta Podhalańska, nr 33, 20.
• Najdus, W. (1977). Lenin wśród przyjaciół i znajomych w Polsce 1912–1914. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
• Pawlikowska, W. (2020). Naukowy szlak Juliusza Zborowskiego. Rocznik Podhalański, t. 14, 50–83.
• Piłsudski, B. (1914–1921). W sprawie Muzeum Tatrzańskiego (O urządzaniu działu ludoznawczego). Rocznik Podhalański, t. 1, 147–188.
• PWN. (b.d.). Rygorozum. W: Słownik języka polskiego PWN. Pozyskano z: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/rygorozum;5494003.html.
• Rak, M. (2018). Materiały do dziejów polskiej dialektologii i etnologii (s. 382–384). Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Roszkowski, J.M. (1997). Udział Juliusza Zborowskiego w akcji spisko-orawskiej 1913–1920. Rocznik Podhalański, t. 7, 315–337.
• Roszkowski, J.M. (2003). Bronisław Piłsudski wobec polskich Kresów Południowych i Słowacczyzny. W: A. Liscar, M. Sarkowicz (red.), Bronisław Piłsudski (1866–1918). Człowiek – Uczony – Patriota (s. 119–130). Zakopane: Muzeum Tatrzańskie.
• Roszkowski, J.M. (2018). „Zapomniane Kresy”. Spisz, Orawa, Czadeckie w świadomości i działalności Polaków 1895–1925. Nowy Targ: Powiatowe Centrum Kultury w Nowym Targu.
• Roszkowski, J.M. (2012). Eugeniusz Stercula (1879–1939). W: M. Łaciak, R. Kowalczyk (red.), Orawiacy na fotografii Eugeniusza Streculi (s. 5–12). Nowy Targ – Jabłonka.
• Trajdos, T.M. (2013). Śląsk wobec Spiszu, Orawy i czadeckiego w okresie międzywojennym. Dzieje najnowsze, t. 45, nr 1, 35–46.
• Wesołowska, M. (1999). Epoka Juliusza Zborowskiego. W: A. Liscar (red.), Zbiory etnograficzne Muzeum Tatrzańskiego (s. 35–53). Zakopane: Muzeum Tatrzańskie.
• Zborowski, J. (1976). Z dziejów ludoznawstwa i muzealnictwa na Podhalu. Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie, t. 6, 35–115.
• Zięba, K. (2021). Działalność Bronisława Piłsudskiego na rzecz ludności Spisza i Orawy. Na marginesie listu do Bolesława Wysłoucha. Krakowski Rocznik Archiwalny, t. 27, 107–133.
• Archiwalia z Muzeum Etnograficznego w Toruniu
• List Juliusza Zborowskiego do Marii Znamierowskiej-Prüfferowej z 11 września 1963 roku. Spuścizna Marii Znamierowskiej-Prüfferowej, dział: Korespondencja do 1939/1944, teka Znamierowscy 1924, sygn. MZP/S-I-1(17).
• Archiwalia z Muzeum Narodowego w Warszawie
• [Spis przedmiotów kupionych od Bronisława Bojakowskiego]. (1920, 3 grudnia). Sygn. 320/39.
• Archiwalia z Muzeum Tatrzańskiego
• [Juliusz Zborowski do starostwa powiatowego w Nowym Targu]. (1938, 26 stycznia). Teczka. AR/NO/380.
• Katalog kartkowy zbiorów etnograficznych, teczka sygn. 151/A/3.
• Katalog kartkowy zbiorów etnograficznych, teczka sygn. 151/A/21.
• Księga inwentarzowa, sygn. 146/A.
• List z 15 września 1919 roku, teczka sygn. 43/A.
• List z 21 września 1919 roku, teczka sygn. AR/Zb/190.
• List z 24 września 1919 roku, sygn. AR/Zb/194.
• List z 25 września 1919 roku, sygn. 43/A.
• List z 19 lipca 1920 roku, teczka sygn. 43/A.
• List z 8 sierpnia 1920 roku, sygn. AR/43/A.
• List z 9 września 1920 roku, sygn. 43/A.
• List z 25 listopada 1920 roku, sygn. 43/A.
• List z 10 grudnia 1920 roku, sygn. 43/A.
• List z 19 kwietnia 1921 roku, teczka sygn. AR/NO/380.
• List z 26 czerwca 1921 roku, teczka sygn. 43/A.
• [Ministerstwo skarbu do Jana Bednarskiego]. (1921, 31 grudnia). Teczka sygn. AR/291.
• Protokół XXX zwyczajnego Walnego Zgromadzenia członków Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego. (1920, 15 sierpnia). Księga protokołów za lata 1908–1921 (t. II, sygn. 10/A).
• Protokół XXXI zwyczajnego Walnego Zgromadzenia członków Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego. (1921, 17 sierpnia). Księga protokołów i sprawozdań od 10 czerwca 1921 do 30 września 1924 (t. 3, sygn. 11/A).
• Protokół 84 z posiedzenia zarządu Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego. (1920, 16 lipca). Księga protokołów za lata 1908–1921 (t. II, sygn. AR/10/A).
• Protokół 85 z posiedzenia zarządu Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego. (1920, 17 października). Księga protokołów za lata 1908–1921 (t. II, sygn. AR/10/A).
• [Starostwo powiatowe do Juliusza Zborowskiego]. (1938, 25 stycznia). Teczka sygn. AR/NO/380.
• [Zarząd główny Towarzystwa Szkoły Ludowej do Juliusza Zborowskiego]. (1920, 20 listopada). Teczka sygn. AR/NO/378.
• Zbiory Muzeum Tatrzańskiego. Dział A, sygn., 146/A.
• Zborowski, J. Zapomniane Kresy. Teczka sygn. AR/NO/380.

Identifiers

DOI

10.12775/lud107.2023.12

Biblioteka Nauki

19322546