Co ma humanitas do humanistyki?

• Authors: Mirosława HANUSIEWICZ-LAVALLEE

Title variants

EN

On the Relation Between the Humanitas and the Humanities

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Esej podejmuje refleksję nad zerwaniem więzi między klasyczną tradycją pajdei i humanitas, która animowała rozwój kultury i cywilizacji europejskiej do wieku XVIII, a współczesną humanistyką. Autorka podkreśla paradoks polegający na tym, iż edukacja filozoficzno-sermocynalna, dziś często postrzegana jako niepraktyczna i anachroniczna, przez stulecia ceniona była właśnie ze względu na swą użyteczność w przygotowaniu młodzieży do szeroko rozumianego życia społecznego. U podstaw humanistycznego programu edukacyjnego leżała koncepcja człowieczeństwa jako zadania, jako określonego potencjału intelektualnego i moralnego, który należy dopiero urzeczywistnić przez zanurzenie się w mającej moc humanizującą logosferze. Tak rozumiana humanitas służyła kształtowaniu przestrzeni wolności w życiu społecznym i politycznym, umacniała postawy obywatelskie, uczyła sztuki prowadzenia i rozstrzygania sporów, tolerancji. Będące jednak podstawą tego humanistycznego programu studia literackie nie zakładały ekstensywnego modelu lektury, a słowo traktowane było przede wszystkim jako locus aksjologiczne. Dopiero neohumanizm przyczynił się do profesjonalizacji humanistyki, a zarazem swoistego uprzedmiotowienia bonae litterae, które nie są już traktowane jako instrument humanizacji, a właśnie jako obiekt naukowych poszukiwań. Z tego jednak powodu ich rola kulturowa staje się nieoczywista i podlega kwestionowaniu, choć z drugiej strony współczesna cywilizacja nadal nie proponuje innych modeli wprowadzających człowieka w świat wartości.

EN

The present essay reflects on the decline of the links between, on the one hand, the tradition of the classical paideia and the the humanitas (the two of which had animated the development of European culture and civilization up till the 18th century) and, on the other hand, the modern humanities. The author stresses the paradox which consists in that philosophical and sermocinal education, today perceived as impractical and anachronistic, used to be highly valued for centuries precisely due to its usefulness in the preparation of the youth for broadly understood social life. The basis of the humanistic educational curriculum was the conception of humanity perceived as a task to accomplish and as a certain intellectual and moral potential which can only be fulfilled by way of immersion in the logosphere, laden with the power to humanize. So understood, the humanitas was an instrument of shaping the space of freedom, it animated the social and political life, strengthened civic education, was useful in teaching the young the art of debating and handling controversies, and it shaped the attitudes of tolerance. However, literary studies, which were the basis of such a humanistic curriculum, did not embrace an extensive model of reading; rather, the written word was considered as exhibiting the axiological locus. It was only the new humanism that contributed to the professionalization of the humanities and thus to a certain objectification of the bonae litterae, which are no longer considered as a tool of humanization, but as a research object. Thus their cultural role has become non-obvious and may be questioned, although on the other hand the modern civilization does not offer new models of introducing the human being to the world of values. Translated by Dorota Chabrajska

Keywords

PL

humanitas, studia literackie, humanistyka, humanizacja

EN

humanitas, literary studies, the humanities, humanization

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
• Year: 2015
• Volume: 28
• Issue: 1 (109)

Dates

published

2020-01-28

Contributors

author

Mirosława HANUSIEWICZ-LAVALLEE

Identifiers

DOI

10.12887/28-2015-1-109-09