Nie być, żeby być. Szaleńcy Boży w świetle antropologii prawosławnej

• Authors: Bartłomiej BRĄŻKIEWICZ

Title variants

EN

Ceasing to Be in order to Be: Holy Fools in the Apophatic Anthropology Perspective

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wschodnie chrześcijaństwo, zwłaszcza w odniesieniu do kwestii doktrynalnych, zdaje się w sposób niezwykle ostrożny wykorzystywać twierdzenia pozytywne. Preferując metodę apofatyczną, prawosławie próbuje przybliżyć naturę bytu lub zjawiska (a nade wszystko Boga) poprzez odwołanie do twierdzeń negatywnych, co jednak nie oznacza, że nie formułuje twierdzeń katafatycznych. Rys pozytywny uwidacznia się szczególnie w kontekście analizy założeń antropologii prawosławnej, której podstawę stanowi odwołanie do biblijnego opisu stworzenia człowieka „na obraz i podobieństwo” Boże. Dana człowiekowi możliwość stawania się coraz bardziej obrazem Boga i coraz bardziej podobnym Bogu realizuje się zatem w powołaniu do przebóstwienia, a istotną rolę w tym procesie odgrywa asceza. Wyjątkową jej formą, charakterystyczną dla wschodniego chrześcijaństwa, jest Boże szaleństwo. Przywołane w tekście postaci Izaaka Pieczerskiego, Prokopa z Ustiuga, Michała Kłopskiego, Wasyla Błogosławionego, Symona z Juriewca, Kseni Petersburskiej i Iwana Korejszy, którzy łamiąc konwencje religijne, obyczajowe, społeczne i intelektualne, wytyczają oparty na zachowaniach odwołujących się do idei paradoksu szlak zjednoczenia z Bogiem, przypominają człowiekowi o jego przeznaczeniu i wskazują drogę do autentycznego zbawienia, do Prawdy. Jak wykazano w tekście, rosyjscy jurodiwi wykorzystywali typową metodę apofatyczną, polegającą nie na bezpośrednim odniesieniu do konkretnych nakazów i zakazów moralnych, a raczej na ukazaniu człowiekowi, jakim nie być, aby stać się podobnym Bogu.

EN

The Eastern Orthodox Church tends to cautiously formulate positive doctrinal statements. Its preferred method is the apophatic one, emphasizing what is not the nature of being (especially in terms of true understanding of God) or what is not the case rather than speaking of it with absolute conviction. However, exceptions to this rule do appear, particularly considering the justification of human nature in reference to theological anthropology. All cataphatic statements regarding human existence are being derived from both the Old and New Testament. Still, limited in understanding the divine, describing the creation of human beings in the image and likeness of God indicates the way of theosis. Fulfilling the potential to become more like God means in practice acting harmoniously with divine purposes while providing no absolute normative solution. It is clear that this approach is highly esteemed in Eastern Orthodox ethics, appearing to be contradiction between moral legalism and truly Christian way of living. Within Orthodox Christianity a distinctive form of asceticism called holy foolishness had been developed, especially in Russia, where the yurodivy adopting a specific form of behavior intentionally denies world’s respectability and paradoxically rejects any rule for moral purposes. As described in the present paper, the most prominent examples of Russian holy fools, among them Isaac the Recluse, Procopius of Ustyug, Michael of Klopsk, Basil the Blessed, Simon of Yuryevets, Xenia of Saint Petersburg and Ivan Koreysha, applied the idea of holy foolishness in order to shame and depreciate the wise and the wealthy. Pointing out their illusive splendor, revealed in sanity, was consistent with the negative method of achieving unity with God.

Keywords

PL

jurodiwy, kultura rosyjska, kultura prawosławna, prawosławna antropologia

EN

holy fool, Russian culture, orthodox Christian culture, orthodox Christian anthropology

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
• Year: 2015
• Volume: 28
• Issue: 2 (110)

Dates

published

2020-01-28

Contributors

author

Bartłomiej BRĄŻKIEWICZ

Identifiers

DOI

10.12887/28-2015-2-110-05