Mędrzec – szaleniec – ignorant – głupiec. Sokratejskie ujęcie szaleństwa w świetle pism Ksenofonta

• Authors: Jolanta ŚWIDEREK

Title variants

EN

A Wise Man, a Madman, an Ignorant Person, and a Fool: The Socratic Conception of Madness in the Light of the Writings of Xenophon

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł, bazując na pismach Ksenofonta, prezentuje Sokratejskie pojmowanie szaleństwa na tle ujęcia religijnego i hippokratejskiego. Filozof charakteryzuje szaleństwo, nawiązując do mądrości, ignorancji oraz głupoty. Przedstawia je jako stan w którym nad umysłem, posiadającym niezbędną do czynienia dobra wiedzę praktyczną, zapanowały emocje. Dlatego nie jest on zdolny do działania w dobrej intencji. Szaleniec świadomie wybiera zło. Mądrość jest stanem w którym nieograniczony emocjami umysł świadomie wybiera dobro. Ignorancję określił filozof jako mniejszy lub większy brak wiedzy niezbędnej do czynienia dobra. Ignorant wybiera więc zło nieświadomie. W takim ujęciu szaleniec różni się od mędrca brakiem wstrzemięźliwości (gr. enkratei), od ignoranta zaś wiedzą. Kolejnym wyróżnionym przez filozofa stanem umysłu jest głupota charakteryzująca się zarówno zupełnym brakiem wiedzy jak i enkratei. Szaleńca w ujęciu religijnym oraz Sokratejskiego ignoranta i głupka łączy brak świadomości odgrywający decydującą rolę w czasie oceny sytuacji i podejmowania decyzji. W ujęciu filozofa za szaleństwo, ignorancję, głupotę i za mądrość odpowiedzialny był wyłącznie człowiek i od niego zależało zdobycie stosownej wiedzy oraz enkratei, podobnie jak w ujęciu hippokratejskim za powstanie choroby i powrót do zdrowia odpowiedzialny był sam człowiek.

EN

The article, based on the writings of Xenophon, presents the Socratic conception of madness against the background of religious and Hippocratic approach. The philosopher characterizes madness with reference to wisdom, ignorance and stupidity. He portrays madness as a state in which the mind, which possesses practical knowledge needed for doing good, is limited by emotions and lust. Therefore, a madman deliberately chooses evil. Wisdom is a state in which the unlimited mind, which possesses practical knowledge needed for doing good, is unlimited by emotions and lust. Therefore a wise man deliberately chooses good. The philosopher described ignorance as a greater or lesser lack of essential knowledge for doing good. An ignorant person chooses evil unintentionally, whereas a madman chooses evil purposefully. In this approach, a madman is different from a wise man in that he lacks temperance (enkrateia), while it is knowledge that distinguishes him from an ignorant person. Another state of mind selected by our philosopher is stupidity characterized by the lack of knowledge mentioned above and the lack of temperance. What links a madman in the religious approach with the Socratic ignorant person and a fool is the fact that they both lack the awareness, which plays a crucial role in making decisions when evaluating a given situation. According to the philosopher, it was the particular person that was responsible for madness, ignorance, stupidity and wisdom; the gaining of the suitable knowledge as well as the gaining of enkrateia depended entirely upon him, just like in the Hippocratic approach in which it was the particular person that was responsible for causing a disease as well as the recovery.

Keywords

PL

szaleństwo, ignorancja mądrość, Sokrates, Ksnofont

EN

madness, ignorance, wisdom, Socrates, Xenophon

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
• Year: 2015
• Volume: 28
• Issue: 2 (110)

Dates

published

2020-01-28

Contributors

author

Jolanta ŚWIDEREK

Identifiers

DOI

10.12887/28-2015-2-110-10