„Mistrz spotkania i rozmowy”. Fenomen dialogu w kazaniach ks. Józefa Tischnera

• Authors: Jerzy SIKORA

Title variants

EN

“A Master of Conversation and Encounter”: The Phenomenon of Conversation in the Sermons of Fr. Józef Tischner

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł ukazuje kazania ks. Józefa Tischnera jako zjawisko językowe funkcjonujące w obszarze komunikacji literackiej i homiletycznej. Autor tekstu koncentruje się na obecnym w kaznodziejskich wypowiedziach filozofa fenomenie rozmowy, ujmując go w kategoriach głównych struktur komunikacyjnych: nadawcy – komunikatu – odbiorcy oraz relacji między nimi. Tischner przywiązywał wielką wagę do dwóch wymiarów kazania: dialogu oraz spotkania. Uważał, że słowo stanowi klucz do spotkania z Bogiem i człowiekiem. Jako mistrz słowa mówionego, wykazywał twórcze podejście do języka. Głosząc homilie, starał się nie tracić bezpośredniej łączności z odbiorcami, formę i treść dyskursu dostosowywał do ich potrzeb i możliwości. Traktował słuchacza jako współtwórcę kaznodziejskiego komunikatu. W swoich wypowiedziach często stawiał pytania, formułował problemy, by razem ze słuchaczami poszukiwać ich rozwiązania. W ten sposób aktywizował odbiorców, skłaniał ich do przemyśleń. Tischner wskazywał na wyjątkową rolę kazania podczas Mszy Świętej sprawowanej dla dzieci oraz na odmienność tego rodzaju kazania od homilii adresowanych do dorosłych – mówiąc do dzieci, preferował formę dialogu. W homiliach dialogowanych starał się wczuwać we właściwy dzieciom sposób myślenia i postrzegania świata oraz w dziecięcą hierarchię wartości, odpowiednio dostosowując sposób przekazu Ewangelii. Kaznodziejstwo Tischnera ma charakter interwencyjny, a zarazem nacechowane jest aksjologicznie. Ponadto poszerzył on formułę gatunkową kazania o folklorystyczne formy wypowiedzi, często też posługiwał się formą gawędy – zwłaszcza w kaznodziejskich narracjach głoszonych w dialekcie podhalańskim.

EN

This article presents an analysis of the sermons of Fr. Józef Tischner considered a linguistic phenomenon within the context of literary and homiletic communication. The author focuses on the marks of conversation present in Tischner’s homilies, analyzing them in terms of the structure of the communication process (sender−message−recipient, and the relationship between them). Being a ‘master of the spoken word,’ Tischner attached great importance to the sermon conceived of as a realm of dialogue and encounter. As a philosopher and a preacher, he adopted a creative approach to language, engaging his listeners so that they would become active ‘co-authors’ of his sermons. He maintained a close contact with his audience and adjusted the form and the content of his discourse to their needs and capabilities. By posing problems and looking for solutions together with his listeners, he encouraged their independent reflection. Homilies preached during the Holy Mass for children were considered by Tischner as particularly important. He stressed that they must be given a different form than those usually preached to adults, namely the form of a dialogue. Trying to perceive the world as if through the eyes of a child, he adapted his manner of preaching the Gospel to the child’s value hierarchy and way of thinking. Tischner’s homilies addressed important issues of his time, at the same time expressing a certain axiology. He also contributed to the development of the sermon genre by using elements of the folklore of his native region (Podhale) and traditional storytelling techniques, as well as preaching in his local dialect.

Keywords

PL

Józef Tischner, kaznodziejstwo, fenomen rozmowy, dialog, spotkanie, język

EN

Józef Tischner, preaching, phenomenon of conversation, dialogue, encounter, language

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL
• Year: 2020
• Volume: 33
• Issue: 1 (129)

Dates

published

2020-09-27

Contributors

author

Jerzy SIKORA

Identifiers

DOI

10.12887/33-2020-1-129-15