Filozoficzno-teologiczne źródła muzykoterapii w starożytności i średniowieczu

• Authors: Jacek Bramorski

Title variants

EN

Philosophical and theological sources of music therapy in antiquity and the Middle Ages

Abstracts

EN

The therapeutic importance of music is a multi-faceted issue. To understand its basics, a philosophical and theological reflection is essential. Already in antiquity, there was a common belief that music had a healing effect. This is evidenced by the legacy of the Pythagorean school and great ancient thinkers, especially Plato and Aristotle. We owe their research to the first classification and systematic use in practice of certain types of music that can affect humans. One of the basic assumptions of the ancient understanding of music was the belief that it can soothe us, console us, distract us from everyday worries, as well as stimulate and lead us into a state of elation, and even madness. In this way, Greek thinkers gave a philosophical foundation to the ancient antiquity belief in the therapeutic power of music and its relationship with medicine. They formulated a cathartic (Greek katharsis) concept of music as a cleansing medicine for the human soul, giving it an ethical and educational function. Mentions about the healing nature of music can also be found in biblical accounts. The most significant figure here is King David – a ruler, warrior, but also an extremely talented poet, composer and musician, who by playing the zither soothed the attacks of Saul's frenzy. The ancient idea of musical katharsis, i.e. purification involving various aspects of human life, became the source of medieval theological and medical concepts, of which St. Hildegard of Bingen.

PL

Terapeutyczne znaczenie muzyki jest zagadnieniem wieloaspektowym. Aby zrozumieć jego podstawy istotna jest refleksja o charakterze filozoficznym i teologicznym. Już w starożytności istniało powszechne przekonanie o uzdrawiającym oddziaływaniu muzyki. Świadectwem tego jest spuścizna szkoły pitagorejskiej oraz wielkich myślicieli antycznych, zwłaszcza Platona i Arystotelesa. Ich badaniom zawdzięczamy pierwsze sklasyfikowanie oraz systematyczne wykorzystanie w praktyce określonych rodzajów muzyki, mogących oddziaływać na człowieka. Jednym z podstawowych założeń antycznego pojmowania muzyki było przekonanie, że może nas ona uspokajać, pocieszać, odrywać od codziennych trosk, a także pobudzać i wprowadzać w stan uniesienia, a nawet szału. W ten sposób greccy myśliciele nadali filozoficzne podstawy sięgającemu zamierzchłej starożytności przeświadczeniu o terapeutycznej mocy muzyki i jej związku z medycyną. Sformułowali oni katartyczną (gr. katharsis) koncepcję muzyki jako oczyszczającego lekarstwa dla ludzkiej duszy, nadając jej funkcję etyczną i wychowawczą. Wzmianki o uzdrawiającym charakterze muzyki można odnaleźć również w przekazach biblijnych. Najbardziej znacząca jest tu postać króla Dawida – władcy, wojownika, ale także niezwykle uzdolnionego poety, kompozytora i muzyka, który grą na cytrze uspokajał ataki szału Saula. Starożytna idea muzycznego katharsis, czyli oczyszczenia obejmującego różne aspekty ludzkiego życia, stała się źródłem średniowiecznych koncepcji teologicznych i medycznych, których najbardziej znaczącą reprezentantką jest św. Hildegarda z Bingen.

Keywords

EN

music therapy; philosophy of music; theology of music; king David; St. Hildegard of Bingen

PL

muzykoterapia; filozofia muzyki; teologia muzyki; król Dawid; Hildegarda z Bingen

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Teologia i Moralność
• Year: 2021
• Volume: 1
• Issue: 1(29)
• Pages: 123-142

Dates

published

2021

Contributors

author

Jacek Bramorski

• Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku

• https://orcid.org/0000000257429428

References

• Arystoteles. 2001a. Polityka. W: Dzieła wszystkie, t. 6, 7-226. Warszawa: PWN.
• Arystoteles. 2001b. Poetyka. W: Dzieła wszystkie, t. 6, 563-626. Warszawa: PWN.
• Bafi a, Stanisław. 2000. Hildegarda z Bingen 1098-1179. Nie o medycynie i muzyce. Górna Grupa: Verbinum.
• Begbie, Jeremy. 2007. Resounding Truth: Christian Wisdom in the World of Music. Grand Rapids: Baker Academic.
• Belfi ore, Elisabeth. 1992. Tragic Pleasures. Aristotle on Plot and Emotion. New Jersey: Princeton University Press.
• Benedykt XVI. 2010. Św. Hildegarda z Bingen [II] (8.09.2010). L’Osservatore Romano 31(10), 43-44.
• Benedykt XVI. 2011. W Psalmach Słowo Boże staje się słowem modlitwy (22.06.2011). L’Osservatore Romano 32(8-9), 45-47.
• Ben-Noun, Liubov. 2013. Music Therapy in the Bible. Medical Research in Biblical Times from the Viewpoint of Contemporary Perspective. Beer-Sheva: Ben-Gurion University of the Negev.
• Bent, Ian, Marianne Pfau. 2001. Hildegard of Bingen. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, red. Stanley Sadie, t. 11, 493-499. New York: Oxford University Press.
• Biel, Stanisław. 2018. Dawid. Medytacje biblijne. Kraków: WAM.
• Bramorski, Jacek. 2012. Pieśń nowa człowieka nowego. Teologiczno-moralne aspekty muzyki w świetle myśli Josepha Ratzingera – Benedykta XVI. Gdańsk: Wydawnictwo Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku.
• Brigo, Francesco, et al. 2018. Epilepsy in Hildegard of Bingen’s writings: A Comprehensive Overview. Epilepsy&Behavior 80, 135-143. DOI: https://doi.org/10.1016/j.yebeh.2017.10.002
• Cagnoli, Bruno. 2008. Misticismo, poesia e musica in Hildegard von Bingen (1098-1179). Attidella Accademia roveretana degli Agiati 258(8) vol. 8, A, fasc. 2, 5-26.
• Callahan, Christopher. 2000. Music in Medieval Medical Practice: Speculations and Certainties.
• College Music Symposium 40, 151-164.
• Cates, Brian. 2013. On the Power of Music: Using ‚Cosmos’ and ‚Anthropos’ to Articulate a HolisticApproach to Discussing the Power of Music. Musical Off erings 4(1), 31-41. DOI: 10.15385/jmo.2013.4.1.3
• Chrostowski, Waldemar. 2014. Chorzy psychicznie w Biblii. Collectanea Theologica 84(1), 5-29.
• Chrostowski, Waldemar. 2018. Kiedy Bóg płacze… oraz inne studia. Warszawa: Vocatio. Dante Alighieri. 1965. Boska Komedia. Warszawa: PIW.
• David, Rosalie. 2008. The Ancient Egyptian Medical System. W: Egyptian Mummies and Modern Science, red. Rosalie David, 181-194. Cambridge: Cambridge University Press.
• Dembiński, Bogdan. 2010. Późny Platon i Stara Akademia. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
• Dziadosz, Dariusz. 2015. Szaleństwo Saula. Obłęd, opętanie czy polityczna intryga?. Ethos 28(2), 31-53. DOI: 10.12887/28-2015-2-110-04
• Eliade, Mircea. 1988. Historia wierzeń i idei religijnych, t. 1. Warszawa: PAX.
• Flynn, William. 2011. Singing with the Angels: Hildegard of Bingen’s Representations of Celestial Music. W: Conversations with Angels. Essays Towards a History of Spiritual Communication, 1100-1700, red. Joad Raymond, 203-229. New York: Palgrave Macmillan.
• Fubini, Enrico. 1997. Historia estetyki muzycznej. Kraków: Musica Iagellonica.
• Gajda, Janina. 1996. Pitagorejczycy. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Gardiner, Michael. 2019. Hildegard von Bingen’s Ordo Virtutum. A Musical and Metaphysical Analysis. Abingdon: Routledge.
• Garrido, Sandra i Jane Davidson. 2019. Music, Nostalgia and Memory: Historical and Psychological Perpectives. Cham: Palgrave Macmillan.
• Gądecki, Stanisław. 2010. Muzyka według Biblii. W: Credidimus caritati, red. Maciej Olczyk, Paweł Podeszwa, 111-126. Gniezno: Prymasowskie Wyższe Seminarium Duchowne.
• Giannacco, Valentina. 2020. L’ideale di santità di Ildegarda di Bingen (1098-1179). De Medio Aevo, 14, 43-53. DOI: http://dx.doi.org/10.5209/dmae.69895.
• Gillette, Amy. 2014-2015. Depicting the sound of silence: angels’ music and “angelization” in medievalsacred art. Imago Musicae 27-28, 95-125
• Gioia, Ted. 2006. Healing Songs. Durham: Duke University Press.
• Góźdź, Krzysztof. 2010. Monizm czy dualizm antropologiczny?. Studia Theologica Varsaviensia 48(2), 45-62.
• Halliwell, Stephen. 2003. La psychologie morale de la katharsis. Les Études Philosophiques 4, 499-517.
• Hildegarda z Bingen. 2003. List 23 do prałatów mogunckich. W: Hildegarda z Bingen. Teologia muzyki, red. Błażej Matusiak, 155-161. Kraków: Homini.
• Hildegarda z Bingen. 2011. Scivias. Kraków-Tyniec: Wydawnictwo Benedyktynów.
• Hildegarda z Bingen. 2009. Ordo Virtutum – Zastęp Cnót. Studia Antyczne i Mediewistyczne 7, 108-123.
• Howe, Blake. 2016. Saul, David, and Music’s Ideal Body. W: The Oxford Handbook of Music and Disability Studies, red. Blake Howe, et al., 539-559. Oxford and New York: Oxford University Press.
• Huck, Oliver. 2003. The Music of the Angels in Fourteenth- and Early Fifteenth-Century Music. Musica Disciplina 53, 99-119.
• Huff man, Carl. 2009. The Pythagorean Conception of the Soul from Pythagoras to Philolaus. W: Body and Soul in Ancient Philosophy, red. Dorothea Frede, Burkhard Reis, 21-44. Berlin: De Gruyter.
• Jaeger, Werner 2001. Paideia, Formowanie człowieka greckiego. Warszawa: Aletheia.
• James, Jamie. 1996. Muzyka sfer. O muzyce, nauce i naturalnym porządku świata. Kraków: Znak.
• Jurczak, Damian. 2018. Muzyka w Starym Testamencie na przykładzie króla Dawida. W: Psychologiczne, pedagogiczne i teologiczne oblicza twórczości muzycznej, red. Piotr Kierpal, Emilia Lichtenberg-Kokoszka, 91-106. Opole: Nakład własny redaktorów.
• Katechizm Kościoła katolickiego. 2002. Poznań: Pallottinum.
• Klimowski, Piotr. 2015. Kategoria obecności w kontekście religii. Racjonalia 5, 85-106. DOI: http://dx.doi.org/10.15633/r.1810
• Kowalewska, Małgorzata. 2003. Hildegarda z Bingen. W: Powszechna encyklopedia filozofi i, red. Andrzej Maryniarczyk, t. 4, 452-457. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• Kowalewska, Małgorzata. 2006. Ku symfonii chwały. Rola muzyki w myśli Hildegardy z Bingen. Ethos 19(1-2), 103-117.
• Kowalewska, Małgorzata. 2007. Bóg – Kosmos – Człowiek w twórczości Hildegardy z Bingen. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie.
• Krasnodębski, Mikołaj. 2009. Arystotelesa teoria wychowania, Opieka, wychowanie, terapia 1-2, 15-27.
• Kselmann, John, Michael Barré. 2001. Księga Psalmów. W: Katolicki komentarz biblijny, red. Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzmyer, Roland E. Murphy, 481-524. Warszawa: Vocatio.
• Kubies, Grzegorz. 2013. Jubal, pierwszy muzyk w dziejach świata?. Muzyka 58(2), 3-17.
• Mahrt, William. 2006. Gregorian Chant as a Paradigm of Sacred Music. Sacred Music 133(1), 5-14.
• Mathiesen, Thomas. 1984. Harmonia and Ethos in Ancient Greek Music. The Journal of Musicology 3(3), 264-279.
• Matusiak, Błażej. 2000. Śpiew aniołów, Teofi l 14(3), 55-59.
• Matusiak, Błażej. 2003. Hildegarda z Bingen. Teologia muzyki, Kraków: Homini.
• McClary, Rebecca. 2007. Healing the Psyche through Music, Myth, and Ritual. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 1(3), 155-159. DOI: https://doi.org/10.1037/1931-3896.1.3.155
• McKenzie, Steven. 2000. King David: A Biography. Oxford and New York: Oxford University Press.
• McKinnon, James. 2001. Jubal. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, red. Stanley Sadie, t. 13, 274. New York: Oxford University Press.
• Montagu, Jeremy. 2006. Instrumenty muzyczne Biblii. Kraków: Homini.
• Morawski, Jerzy. 1979. Teoria muzyki w średniowieczu. Wybrane zagadnienia. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
• Morawski, Jerzy. 1993. Hildegarda z Bingen. W: Encyklopedia muzyczna PWM, t. 4, red. Elżbieta Dziębowska. 210-211, Kraków: PWM.
• Motte, Rene. 1990. Dawid. W: Słownik teologii biblijnej, red. Xavier Léon-Dufour, 201-204. Poznań: Pallottinum.
• Mowry, Lucetta. 1999. Muzyka i instrumenty muzyczne. W: Słownik wiedzy biblijnej, red. Bruce M. Metzger, Michael D. Coogan, 540-542. Warszawa: Vacatio.
• Obolevitch, Teresa. 2013. Człowiek jako mikrokosmos w ujęciu Hildegardy z Bingen. Rocznik Filozofi czny Ignatianum 19(1), 7-36.
• Odoj, Wojciech. 2018. Musical Motifs in Hans Memling’s Last Judgment (The NationalMuseum in Gdańsk, c.1471). Medieval Studies / Studia z Dziejów Średniowiecza, 22, 163-173. DOI: https://doi.org/10.4467/25442562SDS.18.011.9813
• Pawlaczyk, Bogusław i Małgorzata Zakrzewska. 2007. Biblia a medycyna. Poznań: Księgarnia Świętego Wojciecha.
• Platon. 2001. Państwo. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
• Podbielski, Henryk. 2004. Katharsis. W: Powszechna encyklopedia fi lozofi i, t. 5, red. Andrzej Maryniarczyk, 546-551. Lublin: Polskie Towarzystwa Tomasza z Akwinu.
• Provenza, Antonietta. 2014. Soothing Lyres and Epodai: Music Therapy and the Cases of Orpheus, Empedocles and David. W: Music in Antiquity. The Near East and the Mediterranean, red. Joan Goodnick Westenholz, Yossi Maurey, Edwin Seroussi, 300-314. Berlin–Boston: de Gruyter.
• Pseudo-Plutarch. 1992. O muzyce. Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum.
• Radke, Barbara. 2021. Harfa, ryby i góralek. O jeziorze słów kilka. Galilea 13, 5-7.
• Ranft, Patricia. 2014. Ruminations on Hildegard of Bingen (1098-1179) and Autism. Journal of Medical Biography, 22(2), 107-115.DOI: https://doi.org/10.11770967772013479283
• Ratzinger, Joseph. 2012. Teologia liturgii. Sakramentalne podstawy życia chrześcijańskiego. Lublin: KUL.
• Ravasi, Gianfranco. 2006. Piękno Biblii. Kraków: Wydawnictwo Salwator.
• Rebić, Adalbert. 2001. Muzyka w Starym Testamencie. Communio 21(2), 11-19.
• Romaní, Jorge. 2017. Causes and Cures of Skin Diseases in the Work of Hildegard of Bingen. Actas Dermosifi liogr. 108(6), 538-543. DOI: 10.1016/j.ad.2016.09.002
• Rosińska, Klaudia. 2016. Król Saul jako przykład osoby chorej psychicznie w Starym Testamencie. Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie, 23, 121-133. DOI: 10.18276/skk.2016.23-07
• Rybowska, Joanna. 2020. Magia i religia w świecie starożytnych Greków (zarys problematyki). Collectanea Philologica 23, 23-51. DOI: https://doi.org/10.18778/1733-0319.23.03
• Sachs, Curt. 1988. Muzyka w świecie starożytnym. Kraków: PWM.
• Stamou, Lelouda. 2002. Plato and Aristotle On Music and Music Education: Lessons From Ancient Greece. International Journal of Music Education 39(1), 3-16. DOI: https://doi.org/10.1177/025576140203900102
• Szczeklik, Andrzej. 2003. Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki, Kraków: Znak.
• Szwed, Elżbieta. 2005. Zarys historii muzykoterapii. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, 1, 177-182.
• Szymik, Stefan. 2014. Trishagion. Bóg po trzykroć Święty. Ethos 27(1), 21-34 . DOI 10.12887/27-2014-1-105-04
• Tatarkiewicz, Władysław. 2009. Historia estetyki, t. 1, Warszawa: PWN.
• Thaut, Michael. 2015. Music as Therapy in Early History. W: Music, Neurology, and Neuroscience: Evolution, the Musical Brain, Medical Conditions, and Therapies, red. Eckart Altenmüller, Stanley Finger, François Boller, 143-158. Amsterdam: Elsevier.
• Tyrała, Robert. 2019. Znaczenie muzyki kościelnej w historii Kościoła. Perspektywy Kultury 1(24), 71-103. DOI: 10.35765/pk.2019.2401.07
• Waloszek, Joachim. 1995. Biblijne podstawy muzyki sakralnej (cz. 1). Liturgia Sacra 1(1-2), 113-122.
• Walton, John i Mark Chavalas i Victor Matthews. 2005. Komentarz historyczno-kulturowy do Biblii Hebrajskiej. Warszawa: Vocatio.
• West, Martin. 2003. Muzyka starożytnej Grecji, Kraków: Homini.
• West, Martin. 2016. Music Therapy in Antiquity. W: Music as Medicine: The History of Music Therapy since Antiquity, red. Peregrine Horden, 51-68. Abingdon: Routledge.
• Wieczorek, Bartosz. 2013. Człowiek jako opus Dei i jego powrót do Boga w myśli św. Hildegardy z Bingen. Studia Theologica Varsaviensia 2, 259-284.
• Wieczorek, Bartosz. 2016. Wokół języka pism wizyjnych św. Hildegardy z Bingen. Studia Theologica Varsaviensia 1, 201-222.
• Williams, Gillian, Magdel le Roux. 2011. King Saul’s mysterious malady. HTS Teologiese Studies /Theological Studies 68(1), 1-6. DOI: 10.4102/hts.v68i1.906
• Wiśniewski, Piotr. 2013. Duchowość chorału gregoriańskiego. Liturgia Sacra 19(1), 103-118.
• Woerther, Frédérique. 2008. Music and the Education of the Soul in Plato and Aristotle: Homoeopathy and the Formation of Character. The Classical Quarterly 58, 89-103. DOI: https://doi.org/10.1017/S0009838808000074
• Wu, Yue. 2019. The Development of Music Therapy in Mainland China. Music Therapy Perspectives 37(1), 84-92. DOI: https://doi.org/10.1093/mtp/mix023
• Zarewicz, Daniel. 2009. O orfi ckim języku mitu. Humanistyka i Przyrodoznawstwo 15, 225-240.

Identifiers

DOI

10.14746/TIM.2021.29.1.8

Biblioteka Nauki

2044475