Bez Ludwika i panny służącej. Projekty nowoczesnych kuchni jako zwierciadło przemian roli kobiet w poodwilżowej Polsce

• Authors: Agata Szydłowska

Title variants

EN

SOCIAL REALISM FROM THE INSIDE. DESIGN, THE ART OF THE INTERIOR AND MODERNIZATION

Abstracts

EN

The development of a post-Stalinist modern kitchen in Poland was informed by the activities of different individual and institutional actors: experts in ‘professional’ home engineering, architects and designers and modernist taste-makers. The image of the model kitchen is surprisingly coherent: a rational laboratory kitchen, where the housewife’s work is orchestrated according to Taylorism-inspired rules that aim at reducing the burden of domestic chores and introducing modern and hygienic equipmentand attitudes. The discourse, inspired by similar discussions in Europe and United States, mainly by the works of Swedish Research Institute, reflects the prewar ideas of kitchen-laboratories and ‘home engineering’. What’s new and different is the temporal (limited to a short post-Thaw period) enthusiasm for open-plan kitchens presented as spaces where a housewife can seamlessly perform two duties at the same time: housework and care work. This phenomenon mirrors changing attitudes towards women’s roles in society which, in the post-Stalinist period, were marked by ongoing conservatism. Drawing on the concept of a ‘mediation junction’ and the historical production-consumption-mediation paradigm in design, the article traces changing attitudes towards women’s roles in society, reflected both in popular and professional discourses on kitchen design.

Keywords

EN

kitchen; design; Thaw; modernism; home engineering

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Artium Quaestiones
• Year: 2021
• Issue: 32
• Pages: 161-185

Dates

published

2021

Contributors

author

Agata Szydłowska

• Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie

• https://orcid.org/0000000175597460

References

• Biuro Prasy, KC PZPR, „Narada w sprawie prasy kobiecej”, 1958, AAN 237/XIX-148
• Błażejowska K., „Nie kocha się żony niechlujnej i zaniedbanej”. Irena Gumowska chciała w PRL-u zrobić z Polaków naród czysty, grzeczny i dobrze odżywiony, „Wysokie Obcasy” 2018, 4 sierpnia, dostępny w internecie: <https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,53662,23735399,irena-gumowska-nie-kocha-sie-zony-niechlujnej-i-zaniedbanej.html> [dostęp: 10 maja 2021]
• Cholewicka-Goździk K., Porównanie powierzchni składowania w różnych systemach obudowy kuchni, „Wiadomości Instytutu Wzornictwa Przemysłowego” 1964, 1–2, s. 22–36
• Crowley D., Reid S.E., Socialist Spaces: Sites of Everyday Life in the Eastern Bloc, w: Socialist Spaces: Sites of Everyday Life in the Eastern Bloc, red. D. Crowley, S.E. Reid, Berg-Oxford–New York 2002, s. 1–22
• Crowley D., Warsaw Interiors: The Public Life of Private Spaces, 1949–65, w: Socialist Spaces: Sites of Everyday Life in the Eastern Bloc, red. D. Crowley, S.E. Reid, Berg–Oxford–New York 2002, s. 181–206
• Fallan K., Design history. Understanding theory and method, London–New York 2014
• Federici S., Kapitał a płeć, tłum. A. Krzeski, A. Piekarska, „Praktyka Teoretyczna” 2017, 25(3), s. 196–212
• Fidelis M., Gender, historia i komunizm, w: K. Stańczak-Wiślicz, P. Perkowski, M. Fidelis, B. Klich-Kluczewska, Kobiety w Polsce 1945–1989. Nowoczesność, równouprawnienie, komunizm, Kraków 2020, e-book, s. 31–64
• Fidelis M., Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce, tłum. M. Jaszczurowska, Warszawa 2010
• Freeman J., The Making of the Modern Kitchen. A Cultural History, Berg–Oxford–New York 2004
• Fraad H., Resnick S., Wolff R., Bring It All Back Home. Class, Gender and Power in the Modern Household, London–Boulder, Colorado 1994
• Frąckiewicz A., Chcemy być nowocześni. Kształt przyszłości, czyli styl lat 50. i 60, w: A. Demska, A. Frąckiewicz, A. Maga, Chcemy być nowocześni. Polski design 1955–1968 z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, red. A. Kiełczewska, Warszawa 2011, s. 12–37
• Göransdotter M., Redström J., Design Methods and Critical Historiography: An Example from Swedish User-Centred Design, „Design Issues” 2018, 34(2), s. 20–30
• Gumowska I., My i nasz dom (Z kultury życia codziennego), Warszawa 1957
• Hajdo M., Wizerunek kobiety jako matki, pracownika i działaczki społecznej prezentowany na łamach prasy kobiecej w latach 1948–56, „Dzieje Najnowsze” 2006, 3(38), s. 55–72
• Heßler M., The Frankfurt Kitchen: The Model of Modernity and the “Madness” of Traditional Users, 1926 to 1933, w: Cold War Kitchen. Americanization, Technology,
• and European Users, red. R. Oldenziel, K. Zachmann, Cambridge–London 2009, s. 163–184
• Jameson F., Postmodernizm, czyli logika kulturowa późnego kapitalizmu, tłum. M. Płaza, Kraków 2011
• Lees-Maffei G., The Production-Consumption-Mediation Paradigm, „Journal of Design History” 2009, 4(22), s. 351–376
• Leśniakowska M., Dom Adama, Dom Ewy: dyskurs różnicy w (pod)tekstach historii architektury, „Rocznik Historii Sztuki” 2005, 30, s. 31–45
• Leśniakowska M., Modernistka w kuchni. Barbara Brukalska, Grete Schütte-Lihotzky i „polityka kuchenna”, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty” 2004, 58(1–2), s. 222–231
• Maass J., Referowska M., Jaką chcemy mieć kuchnię, „Gospodarstwo Domowe” 1959, 4(14), s. 1–3
• Maass J., Referowska M., Mieszkanie, Warszawa 1963
• Midal A., Design by Accident. For a New History of Design, Berlin 2019
• Mieszkanie. Analiza socjologiczna, red. E. Kaltenberg-Kwiatkowska, Warszawa 1982
• O pracy Komitetu do Spraw Gospodarstwa Domowego, „Gospodarstwo Domowe” 1958, 1(1), s. 2–4
• Oldenziel R., Bruhèze A.A. de la, Theorizing the Mediation Junction for Technology and Consumption, w: Manufacturing Technology, Manufacturing Consumers.
• The Making of Dutch Consumer Society, red. A.A. de la Bruhèze, R. Oldenziel, Amsterdam 2009, s. 9–39
• Oldenziel R., Zachmann K., Kitchens as Technology and Politics: An Introduction, w: Cold War Kitchen. Americanization, Technology, and European Users, red. R. Oldenziel, K. Zachmann, Cambridge–London 2009, s. 1–29
• Olkiewicz J., Z wizytą w mieszkaniu mało typowym, „Ty i Ja” 1965, maj, nr 5(61), s. 34–35
• Pence K., Betts P., Introduction, w: Socialist Modern. East German Everyday Culture and Politics, red. K. Pence, P. Betts, The University of Michigan Press 2008, s. 1–34
• Perkowski P., Stańczak-Wiślicz K., Nowoczesna gospodyni. Kobiety w gospodarstwie domowym, w: K. Stańczak-Wiślicz, P. Perkowski, M. Fidelis, B. Klich-Kluczewska,
• Kobiety w Polsce 1945–1989. Nowoczesność, równouprawnienie, komunizm, Kraków 2020, e-book, s. 266–354
• Putowska J., Jak urządzić mieszkanie, wyd. 3, Warszawa 1960
• Skibniewska H., Rodzina a mieszkanie, Warszawa 1974
• Sokół Z., „Przyjaciółka” – tygodnik kobiecy (1948–1998). Część I – lata 1948–1951, „Kieleckie Studia Bibliologiczne” 2001, 6, s. 89–111
• Sparke P., As Long as It’s Pink. The Sexual Politics of Taste, The Press of Nova Scotia College of Art and Design, Halifax 2010
• Stańczak-Wiślicz K., Household as a Battleground of Modernity: Activities of the Home Economics Committee Affiliated to the League of Women (1957–80), „Acta Poloniae Historica” 2017, 115, s. 123–150
• Szpakowska M., Chcieć i mieć. Samowiedza obyczajowa w Polsce czasu przemian, Warszawa 2003
• Wawrykowa M., Na marginesie szwedzkich doświadczeń. Sprawa nie tylko kobiet. Gospodarstwo domowe – troską wszystkich, „Gospodarstwo Domowe” 1958, 1(2), s. 10–12

Identifiers

DOI

10.14746/aq.2021.32.7

Biblioteka Nauki

2135559