Etnodizajn a ludowość w polskim wzornictwie

• Authors: Ewa Klekot

Title variants

EN

ETHNODESIGN AND FOLK STYLES IN POLISH DESIGN

Abstracts

EN

In the first decade of the 2000s, a new wave of “folk inspirations” became visible in the work of Polish designers, which was celebrated by exhibitions, publications, conferences and a special festival. Interestingly, all the Polish-language coverage of these events almost unanimously avoided Polish vocabulary suggesting any connection with “folk” (n.: lud, adj.: ludowy) and used the English-sounding term “etnodizajn” (or “ethnodesign”), which actually did not exist in any official Polish or English dictionary. “Etnodizajn” is definitely not the first case when Polish designers have used the “natural resources” of the “folk art tradition”. This article discusses the early 21st century etnodizajn as embedded in the Romantic tradition of understanding the meaning of the folk, pointing at its endurance both in design practices and cultural politics. Following the design strategies of companies and studios linked to etnodizajn, the author presents, on one hand, projects that neatly fit into a century-old strategies of purely formal inspirations, and on the other, those projects that search beyond the beaten track of folk art.

Keywords

EN

Polish design; etodizajn/ethnodesign; folk; cultural politics

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Artium Quaestiones
• Year: 2021
• Issue: 32
• Pages: 229-250

Dates

published

2021

Contributors

author

Ewa Klekot

• SWPS / Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000334725168

References

• Agamben G., Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie, tłum. M. Salwa, Warszawa 2008
• Bendix R., In Search of Authenticity. The Formation of Folklore Studies, Madison 1997
• Benson S., Reproduction, Fragmentation and Collection: Rome and the Origin of Souvenirs, w: Architecture and Tourism, red. D. Medina Lasansky, B. McLaren, Oksford–New York 2004, s. 15–36
• Białostocki J., Historia sztuki wśród nauk humanistycznych, Wrocław 1980, s. 36–55
• Białostocki J., Kryzys pojęcia stylu, „Biuletyn Historii Sztuki” 1978, XL, 1, s. 3–10
• Blaschke K., Nasze własne, nasze polskie. Mit renesansu lubelskiego w polskiej historii sztuki, Kraków 2010
• Blaschke K., Z teorii sztuki ludowej w PRL-u, w: Pany chłopy chłopy pany, red. W. Szymański, M. Ujma, Nowy Sącz 2016, s. 62–71
• Bourdieu P., Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, przeł. P. Biłos, Warszawa 2005
• Buchowski M., Kultura ludowa – mit czy rzeczywistość? [głos w dyskusji], „Lud” 1991, 74, s. 178–181
• Bystroń J.S., Polskie drzeworyty ludowe, „Sztuki Piękne” 1929, V, 1, s. 1–27
• Chmielewska A., Ludowe jako narodowe: reprezentacja II Rzeczpospolitej na wystawach międzynarodowych i związane z nią problemy, w: Lokalne, narodowe, inne…, red. P. Binder, Warszawa 2014, s. 333–348
• Chmielewska A., Wyobrażenia polskości. Sztuki plastyczne II Rzeczpospolitej w perspektywie społecznej historii kultury, Warszawa 2019
• Chrudzimska-Uhera K., Stylizacje i modernizacje. O rzeźbie i rzeźbiarzach w Zakopanem w latach 1879–1939, Warszawa 2013
• Comaroff J.L., Comaroff J., Etniczność sp. z o.o., tłum. W. Usakiewicz, Kraków 2011
• Connelly F.S., The Sleep of Reason: Primitivism in Modern European Art and Aesthetics, 1725–1907, University Park, PA 1995
• Dobrowolski T., Popęd twórczy i technika artystyczna jako podstawy ludowej sztuki, „Przegląd Współczesny” 1937, 60, 3, s. 103–109
• Frankowski E., Sztuka ludu polskiego, Warszawa 1928
• Gmurczyk R., Organizacja cepeliowska w latach 1949–2014: fakty i ludzie, Warszawa 2014
• Goldberg-Mulkiewicz O., Komunikat ikoniczny na pograniczu kulturowym i etnicznym. Żydowska wycinanka w procesie przemian, „Studia Antropologiczne i Etnologiczne” 2003, 7, s. 185–201
• Goldberg-Mulkiewicz O., Przenikanie elementów twórczości ludowej między społecznością polską i żydowską, „Polska Sztuka Ludowa” 1989, XLIII, 1–2, s. 105–112
• Goldberg-Mulkiewicz O., Współczesne przemiany tradycyjnej wycinanki żydowskiej, „Polska Sztuka Ludowa” 1987, XLI, 1–4, s. 91–97
• Gombrich E.H., The Preference for the Primitive. Episodes in the History of Western Taste and Art, London–New York 2002
• Gombrich E.H., Zmysł porządku. O psychologii sztuki dekoracyjnej, red. nauk. D. Folga-Januszewska, Kraków 2009
• Grabowski J., Zagadnienie stylu ludowego, „Polska Sztuka Ludowa” 1947, I, 1–2, s. 9–10
• Grabowski J., Zagadnienie stylu ludowego (II), „Polska Sztuka Ludowa” 1948, II, 1–2, s. 3–5
• Heidegger M., Czas światoobrazu, tłum. K. Wolicki, w: idem, Budować, myśleć, mieszkać, Warszawa 1977, s. 128–167
• Jackowska A., Poglądy Zalipianek na sztukę, „Polska Sztuka Ludowa” 1983, XXXVII, 1–2, s. 19–38
• Jackowski A., Sztuka ludowa – relikt czy wartość żywa?, „Polska Sztuka Ludowa” 1975, XXIX, 3, s. 133–152
• Katalog 1 Wystawy Ekspresyonistów Polskich, Kraków 1917
• Kieszkowski J., Zwięzły katalog wystawy dawnych drzeworytów ludowych zebranych i wydanych przez Zygmunta Łazarskiego, Warszawa 1921
• Kizik E., Współpraca Izydora Gulgowskiego z gdańskim Kunstverein w roku 1909.
• U źródeł ceramiki nowokaszubskiej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2015, XLIII, 3, s. 495–510
• Klekot E., Etnodizajn – kolejne konfiguracje sztuki ludowej, „Etnografia Nowa” 2012, 4, s. 39–46
• Klekot E., Etnodizajn – polskie gry z nowoczesnością, „Herito” 2016, 24, s. 146–159
• Klekot E., Kłopoty ze sztuką ludową. Gust. Ideologie. Nowoczesność, Gdańsk 2021
• Klekot E., W krainie ludu: “etno” w polskim dizajnie, „2+3D. Ogólnopolski Kwartalnik Projektowy” 2013, 1, s. 79–83
• Korduba P., Ludowość na sprzedaż, Warszawa 2013
• Kroh A., Współczesna rzeźba ludowa Karpat Polskich, Wrocław 1979
• Kubik J., The Power of Symbols Against the Symbols of Power: The Rise of Solidarity and the Fall of State Socialism in Poland, University Park, PA 1994
• Labuda A.S., Uwagi o pojęciu stylu i „zasadzie formalnego podobieństwa”, „Biuletyn Historii Sztuki” 1978, XL, 1, s. 55–59
• Leerssen J., Encyclopaedia of Romatic Nationalism in Europe, Amsterdam 2018
• Libera Z., Lud ludoznawców: Kilka rysów do opisania fizjognomii i postaci ludu naszego, czyli etnograficzna wycieczka po XIX wieku, w: Etnologia polska między ludoznawstwem a antropologią, red. A. Posern-Zieliński, Poznań 1995, s. 137–152
• Malraux A., Głowa z obsydianu, przeł. A. Tatarkiewicz, Warszawa 1978
• Marczak A., Wyprute historie. Fastrygowanie narracji o strojach krakowskich, w: Stroje
• Krakowskie. Historie i mity, red. E. Pobiegły, E. Rossal, Kraków 2017, s. 225–269
• Mironiuk-Nikolska A., Ludowe odczuwanie formy i świata. Stowarzyszenie Twórców Ludowych z perspektywy animatora, w: Twórcy, wytwórcy, przetwórcy. Wokół problematyki wzornictwa regionalnego, red. A.W. Brzezińska, S. Kucharska, Kalisz 2018, s. 9–23
• Moon H.-J., L’école “Martine” de Paul Poiret, w: Une émergence du design. France 20e siècle, red. S. Laurent, Paris 2019, dostępny w internecie:
• fr/documents/pdf/PublicationsLigne/Design_Laurent_2019/02_Moon_02.pdf> [dostęp: 15 maja 2020].
• Naturalne zasoby polskiego designu, katalog wystawy, Stalowa Wola: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, b.d.
• Piwocki K., Drzeworyt ludowy w Polsce, Warszawa 1934
• Piwocki K., Z badań nad powstawaniem stylu ludowego, „Przegląd Współczesny”, 1936, 59, 7, s. 89–96
• Plutyńska E., O starych podwójnych tkaninach Sokółki, Augustowa i Białegostoku i o podwójnych tkaninach współczesnych, w: Tkanina polska, red. K. Piwocki, Warszawa 1959, s. 60–68
• Polska Folk, katalog wystawy, Stalowa Wola: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, b.d. Rękodzieło ludowe i artystyczne Cepelii. Informator dla sprzedawcy, Warszawa 1989
• Schrammówna H., Sztuka ludowa i jej znaczenie dla kultury artystycznej, Wilno 1939
• Seweryn T., Rozdroża sztuki ludowej, Warszawa 1948
• Skoczylas W., Drzeworyt ludowy w Polsce, Warszawa 1933
• Smolik P., Recenzja artykułu K. Piwockiego „Z badań nad powstawaniem stylu ludowego”, „Arkady” 1937, III, 1, s. 54
• Stomma L., Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku, Warszawa 1986
• Szczerski A., Beyond the National: Interpretations of Vernacular and Folk Art in Contemporary Polish Design and Architecture, „Centropa: A Journal of Central European Architecture and Related Arts” 2011, 11, 3, s. 251–262
• Szczygieł J., Polski ludowy obiekt pompowany powietrzem ma 10 lat, „Design Alive” 2018, 14 marca, dostępny w internecie: <https://www.designalive.pl/polski-ludowy-obiekt-pompowany-powietrzem-ma-10-lat/> [dostęp: 18 marca 2021]
• Sztuka ludowa to nie skansen. Rozmowa z Martą Wróbel, właścicielką firmy Folkstar, w: Patterns of Europe/Wzory Europy, Lublin 2014, s. 75–85
• Tondos B., Styl zakopiański i zakopiańszczyzna, Wrocław 2004
• Treptow A., Nie jeden raz na ludowo, „Puls Biznesu” 2016, 30 czerwca, dostępny w internecie: <https://www.pb.pl/niejeden-raz-na-ludowo-835645> [dostęp: 3 kwietnia 2021].
• Warchala M., Autentyczność i nowoczesność, Kraków 2006
• Węglarz S., Chłopi jako „obcy”. Prolegomena, w: Pożegnanie paradygmatu? Etnologia
• wobec współczesności, red. W. Burszta, J. Damrosz, Warszawa 1994, s. 78–101
• Witkiewicz S., Na przełęczy, Warszawa 1891
• Zawistowicz-Adamska K., Polska Sztuka Ludowa: stan wiedzy – prace badawcze – opieka i upowszechnianie, Łódź 1976

Identifiers

DOI

10.14746/aq.2021.32.9

Biblioteka Nauki

2135553