„Pokłosie. Zbieranka literacka na korzyść sierot”

• Authors: Katarzyna Gmerek

Title variants

EN

Pokłosie: literary fund raising for the benefit

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tematem artykułu jest historia noworocznika literackiego „Pokłosie”, wydawanego w latach 1852-1861 w Wielkopolsce (Leszno, później Poznań, część Polski należąca do Prus). Specyfiką tytułu było połączenie trzech czynników: elitarnej zawartości literackiej, regularności wydawania oraz przeznaczenia całkowitego dochodu ze sprzedaży na lokalny cel charytatywny. W połowie XIX wieku region Wielkopolski nawiedziły klęski nieurodzaju, głodu i chorób, jakie dotknęły dużą część Europy. W rezultacie połączenia epidemii cholery oraz kryzysu ekonomicznego pojawiła się pilna potrzeba zorganizowania pomocy dla sierot i innych ubogich. Grupa ziemian wielkopolskich i księży katolickich z okolic Gostynia stworzyła Instytut Gostyński (szpital i sierociniec). Najbardziej aktywny działacz, Edmund Bojanowski z Grabonoga, zbudował także sieć ochronek dla dzieci wiejskich. Dla wsparcia wyżej wymienionych inicjatyw Bojanowski założył czasopismo literackie „Pokłosie”. W zdobywaniu materiałów, redagowaniu, korekcie i dystrybucji „Pokłosia” pomagało mu wielu ochotników; jedynymi osobami, które pobierały opłaty za swą pracę, byli wydawcy i księgarze. Najbliższym współpracownikiem Bojanowskiego był Stanisław Egbert Koźmian, krytyk i tłumacz, redaktor „Przeglądu Poznańskiego”, który dostarczał do „Pokłosia” materiały niewykorzystane w „Przeglądzie”, nie tyle słabsze, ile nieodpowiadające konserwatywnemu profilowi pisma. Przyjęto zasadę, że „Pokłosie” publikuje tylko pierwodruki i przez cały czas pismo zachowywało wysoki poziom. Noworocznik miał urozmaiconą zawartość, ponieważ publikowali w nim autorzy reprezentujący różne prądy literackie i orientacje polityczne. Za przyczynę zaprzestania wydawania „Pokłosia” uznać należy zarówno problemy finansowe, jak i narastające represje polityczne w prowincji, utrudniające wydawanie publikacji w języku polskim.

EN

The article presents the history of a literary almanac Pokłosie published in the region (Leszno, later Poznań, then part of Prussia) between 1852 and 1861. A peculiar trait of the periodical-almanac was its combination of the three following components: elitist literary content, regularity in publishing and the donation of the entire income from the title to charity. In the mid-nineteenth century the region of Greater Poland (Polish: Wielkopolska) was affected by a widespread European subsistence crisis. As a result of concurrent cholera epidemic and the acute economic crisis, an urgent need for assistance to orphans, vulnerable children and the poor in general emerged. A group of landowning gentry and Catholic priests from around Gostyń created the so-called Gostyń Institute, i.e. a hospital and orphanage. The most active of the group was Edmund Bojanowski of Grabonóg, who also developed a network of crčches for local peasant children. To support the initiative financially, Bojanowski established a literary periodical entitled Pokłosie. There were many volunteers who helped him to collect suitable material for the periodical, editing it, providing proofreading and distribution. The only people who were actually paid for their involvement were publishers and booksellers. The closest co-worker to Bojanowski was Stanisław Egbert Koźmian, a literary critic, translator and editor of Przegląd Poznański. Koźmian provided Pokłosie with some material unused in Przegląd, not necessarily less interesting but one that did not fit the conservative profile of the periodical. The adopted guiding principle for the editors of Pokłosie was that only first printings would be published and, additionally, the periodical managed to maintain high literary standards throughout its whole existence. The almanac had very diversified contents since the contributing authors represented different literary trends and political orientations. However, aggravating financial problems and the increased political pressure in the province, resulting in hampering publications in the Polish language, eventually led to a decision to cease the publication of Pokłosie.

Keywords

PL

„Pokłosie”; Edmund Bojanowski (1814-1871); Stanisław Egbert Koźmian (1811-1885); Czasopisma literackie XIX wiek; Wielkopolska historia XIX wiek; Wielkopolska wydawnictwa; Zabór pruski; Dobroczynność XIX wiek

EN

„Pokłosie”; Edmund Bojanowski (1814-1871); Stanisław Egbert Koźmian (1811-1885); Polish literary periodicals of the 19th c.; Wielkopolska region in the; Polish publications in the Wielkopolska region of the 19th c.; Polish charitable work; 19th c.; „Pokłosie”; Edmund Bojanowski (1814-1871); Stanisław Egbert Koźmian (1811-1885); Polish literary periodicals of the 19th c.; Wielkopolska region in the; Polish publications in the Wielkopolska region of the 19th c.; Polish charitable work; 19th c.

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Biblioteka
• Year: 2010
• Issue: 14(23)
• Pages: 179-200

Dates

published

2010-01-01

Contributors

author

Katarzyna Gmerek

• dr, Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu

References

• Bojanowski E., Dziennik, objaśnił, skomentował i wstępem poprzedził L. Smołka, t. 1-4, Wrocław 2009.
• Chociej S., Twórczość literacka i działalność wydawnicza Edmunda Bojanowskiego, „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 1967.
• Chociej S., Twórczość literacka i działalność wydawnicza Edmunda Bojanowskiego, „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 26, 1967.
• Fredro A., Pielgrzym, „Pokłosie” 1855.
• Gaszyński K., list do S.E. Koźmiana, Baden, 10.08.1856, w:Z.Jabłoński, Listy Konstantego Gaszyńskiego do Stanisława Egberta Koźmiana z lat 1832-1858, w: Miscellanea z okresu romantyzmu, red. S. Pigoń, t. 1, Wrocław 1956.
• Gaszyński K., Pogrzeb Murada Baszy w Alepie 1850 roku, „Pokłosie” 1855.
• Gaszyński K., Rok 1849, „Pokłosie” 1852.
• Gmerek K., Polacy i materia celtycka w XIX wieku, Poznań 2010.
• Grot Z., Ks. Aleksy Prusinowski, Poznań 1935 [online], [dostęp: 10.06.2010], dostępny w Internecie: http://www.wbc.poznan.pl/publication/106823.
• Jankowiak S., Edmund Bojanowski 1814-1871. Życie i działalność. Bibliografia, Grabonóg 1995.
• Jazdon A., Polski ruch wydawniczy w Wielkim Księstwie Poznańskim w latach 1831-1862, Warszawa 1990.
• K C., Przechadzki po Poznaniu, z archiwum po Bentkowskim, „Kurier Poznański” 8.10.1927, nr 460.
• K C., Przechadzki po Poznaniu, z archiwum po Bentkowskim, „Kurier Poznański” 29.10.1927, nr 496.
• Korespondencja Edmunda Bojanowskiego z lat 1829-1871, objaśnił, skomentował i zarysem monograficznym poprzedził L. Smołka, t. 1-2, Wrocław 2001.
• Koźmian S.E., Anglia i Polska, t. 1, Poznań 1862.
• Koźmian S.E., Anglia i Polska, t. 2, Poznań 1862.
• Koźmian S.E., list z 1.02.1857, w:Korespondencja Edmunda Bojanowskiego z lat 1829-1871, objaśnił, skomentował i zarysem monograficznym poprzedził L. Smołka, t. 2.
• Koźmian S.E., list z 18.08.1854, w:Korespondencja Edmunda Bojanowskiego z lat 1829-1871, objaśnił, skomentował i zarysem monograficznym poprzedził L. Smołka, t. 2.
• Koźmian S.E., list z 30.10.1858, w:Korespondencja Edmunda Bojanowskiego z lat 1829-1871, objaśnił, skomentował i zarysem monograficznym poprzedził L. Smołka, t. 2.
• Koźmian S.E., rkps PAU Kr 2212, t. 2.
• Morawski F., list z 22.10.1850, w: Korespondencja Edmunda Bojanowskiego z lat 1829-1871, objaśnił, skomentował i zarysem monograficznym poprzedził L. Smołka, t. 2.
• Olizarowski T.A., Pokłosie. Kantata, „Pokłosie” 1852.
• „Pokłosie” [omówienie numeru], „Przegląd Poznański” 17, 1853, Poznań.
• Pokłosie: zbieranka literacka na korzyść sierot [online], [dostęp: 31.05.2010], dostępny w Internecie: http://www.wbc.poznan.pl/publication/124897.
• U. K.[Kornel Ujejski], Pogrzeb Kościuszki, „Pokłosie” 1855.
• U. L. [Leon Ulrich], Karolan, „Pokłosie” 1856.
• Wilkońska P., list z 13.12.1852, w: Korespondencja Edmunda Bojanowskiego z lat 1829-1871, objaśnił, skomentował i zarysem monograficznym poprzedził L. Smołka, t. 2.
• Wilkońska P., list z 15.01.1853, w: Korespondencja Edmunda Bojanowskiego z lat 1829-1871, objaśnił, skomentował i zarysem monograficznym poprzedził L. Smołka, t. 2.
• Wrońska M.W., Powstanie Zgromadzenia Służebniczek Bogarodzicy Dziewicy Niepokalanie Poczętej, Luboń 2010.
• Zakrzewski B., „Nocleg” Mickiewicza w Archiwum Edmunda Bojanowskiego, „Pamiętnik Literacki” 1987, z. 4.
• Zakrzewski B., Fredro w „Pokłosiu” Bojanowskiego, „Grabonoskie Zapiski Regionalne” 1993, nr 3.
• Zakrzewski B., Norwid w „Pokłosiu” Edmunda Bojanowskiego, „Pamiętnik Literacki” 1959, z. 2.

Identifiers

DOI

10.14746/b.2010.14.11