Od Ostroroga do „Pszczelnictwa Współczesnego” – zarys wielkopolskiego piśmiennictwa pszczelniczego

• Authors: Roman Tomaszewski

Title variants

EN

From Jan Ostroróg to „Pszczelnictwo Współczesne” – an outline of apicultural (beekeeping) literature from the Wielkopolska region (Greater Poland)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Początki wielkopolskiego piśmiennictwa pszczelniczego związane są z działalnością Jana Ostroroga i pierwszą polską książką pszczelarską, Nauką koło pasiek, wydaną w 1614 roku. Prawdziwie bujny rozwój oświaty pszczelarskiej, w tym literatury, rozpoczyna się jednak dopiero od połowy XIX wieku. Pierwszym wielkopolskim czasopismem dla hodowców pszczół był wychodzący od 1880 roku „Pszczelarz”. Wcześniej chcący pisać o tej gałęzi gospodarki umieszczali swe publikacje na łamach różnych czasopism, często dalekich swą tematyką od zagadnień gospodarstwa wiejskiego. Biorąc pod uwagę bogactwo poruszonego tematu, a przy tym objętość jednego artykułu, starano się w nim przedstawić ważniejsze dzieła książkowe i czasopisma, a jednocześnie w miarę możliwości ludzi, którzy często prócz związków z pszczelarstwem zapisali się dzięki swej różnorodnej działalności na kartach historii regionu. Szczególną uwagę zwrócono na czasopisma dziedzinowe, których liczba i jakość pozwalają stwierdzić, że Wielkopolska miała duży wkład w rozwój tego działu czasopiśmiennictwa w skali krajowej. Literatura pszczelarska nie rozwijała się w pustce politycznej, gospodarczej czy kulturowej. Dlatego przedstawiony został też rozwój organizacji pszczelarskich i innych niż piśmienne metod przekazu wiedzy teoretycznej i praktycznej.

EN

The presentation aims at providing a comprehensive overview of the history of the apicultural literature written in the region until 1950. Its beginnings are closely related to the achievements of Jan Ostroróg and the first Polish beekeeping manual, Nauka koło pasiek, published in 1614. Genuinely flourishing development of beekeeping education and its relevant literature started though dated as late as the half of the nineteenth century. The first journal for beekeepers published in Greater Poland was “Pszczelarz” (the first issue was published in 1880). Earlier, authors of apicultural articles had had to publish their publications in other journals, oftentimes representing subjects remotely related to issues of rural livelihood and economy. Taking into consideration the diversity and richness of the subject presented in this article, as well as the limitations imposed by its required size, the author attempts to discuss only the most important books and periodicals covering the subject. Furthermore, a short presentation of people who, beside their relations to apiculture, also had their notable share in the achievements in the local history of the region, is provided. A particular attention is given to periodicals covering the subject area whose sheer circulation and the quality they represented testify to the enormous regional contribution of Greater Poland to the development of the literature of this type in the whole of the country. The apicultural literature was not, however, developing in political, economic and cultural void. Hence, the development of apicultural organizations and associations as well as other than written transfer of knowledge (theoretical and practical) of records of indigenous human knowledge are also presented and discussed.

Keywords

PL

pszczelarstwo; bibliografia; Wielkopolska

EN

apiculture; bibliography; Greater Poland (the Wielkopolska region); apiculture; bibliography; Greater Poland (the Wielkopolska region)

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Biblioteka
• Year: 2013
• Issue: 17(26)
• Pages: 65-101

Dates

published

2013-01-01

Contributors

author

Roman Tomaszewski

• mgr, Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu

References

• Bartnik postępowy, „Warta” 1875, nr 28, s. 262–263; Wiadomości literackie. Bartnik Postępowy, „Kórniczanin” 1875, nr 19.
• Brzozowski S., Ziemacki W., Mikołaj Witwicki, pionier postępowego pszczelnictwa w XIX w., „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej. Seria B, Historia Nauk Biologicznych” 1963, t. 7.
• Buczkowski W., Z poznańskiego, „Bartnik Postępowy” 1875, nr 1.
• Chomętowski W., Materyały do dziejów rolnictwa w Polsce w XVI i XVII wieku poprzedzone wiadomością o życiu i pismach Jana Ostroroga wojewody poznańskiego, Warszawa 1876.
• Czapski R., Über Bienen und Bienenzucht. Vortrag gehalten in den Sitzungen vom 12 und 15 April 1869, „Sitzungsberichte der Dorpater Naturforscher-Gesellschaft” 1870, t. 3, z. 1.
• Dados D., Tomaszewski R., Co czytali pszczelarze? Przyczynek do bibliografii pszczelnictwa wielkopolskiego, cz. 1, „Pasieka” 2005, nr 1.
• Dados D., Tomaszewski R., Ślązak, cz. 2, „Pasieka” 2007, nr 1.
• Dados D., Tomaszewski R., Pionierzy, Pasieka 2006, nr 1.
• Dados D., Tomaszewski R., Co czytali pszczelarze? Przyczynek do bibliografii pszczelnictwa wielkopolskiego, cz. 2, „Pasieka” 2005, nr 2.
• Dworzaczek W., Ostroróg Jan, w: Polski słownik biograficzny, t. 24, Kraków 1979.
• Estreicher K., Bibliografia polska, t. 3, Warszawa 1978.
• Ferenc-Szydełko E., Organizacja i funkcjonowanie bartnictwa w dobrach monarszych w Polsce, Poznań 1995.
• Fliszkiewicz M., Wilkaniec Z., Pszczelarstwo wielkopolskie w XX wieku, „Rocznik Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie” 2008, t. 25.
• Garlicka A., Czasopiśmiennictwo gospodarcze, w: Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku, t. 1, Warszawa 1981.
• Grochowski T., Polska bibljografja pszczelnicza, Lwów 1931.
• Hayto L., Łukomski Józef, w: Polski słownik biograficzny, t. 18, Kraków 1973.
• Ibn Rosteh, Księga kosztownych klejnotów, w: Słowiańszczyzna pierwotna. Materiały źródłowe do historii Polski feudalnej, oprac. G. Labuda, Warszawa 1954.
• Jazdon A., Karol Reyzner (1803–1887) – wydawca, księgarz i drukarz poznański, „Biblioteka” 2009, nr 13.
• Jazdon A., Polski ruch wydawniczy w Wielkim Księstwie Poznańskim w latach 1831–1862, Warszawa–Poznań 1990.
• Jędraś S., Powstanie Towarzystwa Pszczelniczego w Lesznie i jego działalność pod zaborem pruskim (część I), „Pszczelarstwo” 1983, nr 10.
• Karłowicz L., Z dziejów oświaty pszczelarskiej w Polsce, Lublin 1993.
• Konopnicka M., Poezye, oprac. J. Czubek, t. 8, Warszawa [1916].
• Kostrzewski Z., Działalność organizacji pszczelarskich w Wielkopolsce, Poznań 1987.
• Krasicki K., Pszczelnictwo I. Łyskowskiego w czwartym poprawnym wydaniu jego Gospodarza, „Ziemianin” 1868, nr 41, s. 324–327; I. Łyskowski, Odpowiedź p. Kazimierzowi Krasickiemu na jego krytykę…, „Ziemianin” 1868.
• Królikowski J., Najstarsza polska książka o pszczelnictwie, Zamość 1920.
• Księga Pamiątkowa Związku Poznańskich Kółek Rolniczych, Poznań 1926.
• Lelewel J., Pszczoły i bartnictwo w Polszcze, Poznań 1856.
• Lipski W., Kurs pszczelnictwa w miesiącu maju r.b. w Lewkowie odbyty, „Ziemianin” 1852, t. 8.
• Łyskowski I., Gospodarz, Brodnica 1868.
• Maciejewski J., Piśmiennictwo. Nauka. Teatr, w: Dzieje Wielkopolski, t. 2: Lata 1793–1918, red. W. Jakóbczyk, Poznań 1973.
• Materyały do historyi pszczelnictwa w Polsce, „Bartnik Postępowy” 1877, nr 3.
• Mendrala S., Rozwój organizacyj pszczelniczych na zachodnich ziemiach polskich, „Bartnik Wielkopolski” 1937, nr 8.
• Miśkiewicz B., Procesy osadnicze. Rozwój gospodarstwa wiejskiego, w: Dzieje Wielkopolski, t. 1, red. J. Topolski, Poznań 1969.
• Osiak F., Ks. Krzysztof Kluk i jego dorobek w dziedzinie pszczelnictwa, „Pszczelarstwo” 1959, nr 2.
• Osiak F., Z dziejów książki pszczelarskiej w dawnej Polsce, „Pszczelarstwo” 1959, nr 7.
• Osiak F., Z dziejów literatury pszczelarskiej w Polsce w XVII i XVIII wieku, „Pszczelarstwo” 1958, nr 12.
• Plezia M., Greckie i łacińskie źródła do najstarszych dziejów Słowian, Poznań 1952.
• Snowadzki G., Geschichte des Verbandes der Grosspolnischen Imkervereine, „Posener Bienenwirt” 1929, nr 8/9.
• Sobisiak W., Pszczelnictwo, w: Kultura ludowa Wielkopolski, t. 2, red. J. Burszta, Poznań 1964.
• Sprawozdanie z kursu pszczelniczego, w maju r.b. pod przewodnictwem p. Kołakowskiego odbytego, „Ziemianin” 1864, nr 35.
• Tomaszewski R., O bibliografii pszczelnictwa polskiego, „Biblioteka” 2008, nr 12.
• W sprawie pszczelnictwa, „Wiarus” 1874, nr 98.
• Walerowicz S., Z historii wielkopolskiego pszczelarstwa, cz. 1, „Pszczelarstwo” 1981, nr 6.
• Walne zebranie delegatów kółek włościańskich, „Gazeta Toruńska” 1879, nr 64.
• Więcej na temat Nauki… i jej twórców: D. Dados, R. Tomaszewski, Pionierzy, „Pasieka” 2006, nr 1.
• Wilguszowa M., Wydawcy polskich książek rolniczych w XIX wieku, „Studia o Książce” 1985, t. 15.
• Witwicki M., Pszczolnictwo krajowe, Warszawa 1829.
• Woźniakowski K., Niemiecka polskojęzyczna prasa „gadzinowa” czasów II wojny światowej 1939–1945 (próba syntetycznego spojrzenia), „Studia Bibliologiczne Akademii Świętokrzyskiej” 2004, t. 8.
• Żabko-Potopowicz A., Dzieje bartnictwa w Polsce w świetle dotychczasowych badań, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1953, t. 15.

Identifiers

DOI

10.14746/b.2013.17.4