Graduał rkp 7021 Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu jako przykład recepcji potrydenckiej reformy chorału gregoriańskiego w polskim obrządku liturgicznym.

• Authors: Anna Sobczak

Title variants

EN

Gradual, MS 7021, from the Medieval and Renaissance Manuscripts Section of Poznań University Library, as an example of post-Trent reception and implementation of Georgian plainchant in Polish liturgical celebration

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Graduał rkp 7021 Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu jest jednym z wczesnych przykładów recepcji potrydenckiej reformy chorału gregoriańskiego na terenie XVII-wiecznej Rzeczypospolitej. Księga pochodzi z toruńskiego skryptorium benedyktynek kongregacji chełmińskiej. Celem artykułu jest ukazanie przemian liturgicznych, jakie zaszły w Rzeczypospolitej na początku XVII wieku, na przykładzie analizy zawartości rękopisu benedyktynek i innych dostępnych źródeł, a także nakreślenie problemu reformy repertuaru gregoriańskiego wprowadzonego przez Stolicę Apostolską i jego polskiej recepcji. Dla liturgii Kościoła zachodniego najważniejszym osiągnięciem reformy potrydenckiej było ujednolicenie ksiąg liturgicznych, co prowadziło do unifikacji liturgicznej całego Kościoła. W Rzeczypospolitej przyjęto brewiarz i mszał rzymski oraz mające z nimi ścisły związek – antyfonarz i graduał. W księgach tych starano się jednak zachowywać tradycje lokalne, co nie pozwoliło na całkowite przyjęcie rytu rzymskiego. Graduał rkp 7021 BUAM pochodzący z toruńskiego skryptorium zakonu benedyktynek kongregacji chełmińskiej i będący przykładem wprowadzania przez zakonnice reformy trydenckiej na terenie XVII-wiecznej Rzeczypospolitej nie ma powiązania z tradycją lokalną czy zakonną. W historii recepcji reformy trydenckiej na terenie Rzeczypospolitej benedyktynki kongregacji chełmińskiej mają niewątpliwie wiele zasług. Odcinając się od reguły benedyktynów tynieckich i tworząc własną, opartą na postanowieniach soboru trydenckiego, okazały się zakonem nowatorskim i atrakcyjnym. Nie bez znaczenia jest tu ich współpraca z zakonem jezuickim, który był również propagatorem reformy liturgicznej. Artykuł ukazuje, jak ważne są badania polskich źródeł muzyczno-liturgicznych okresu potrydenckiego. Stanowi też ważny wkład w rozpoznanie i opisanie źródła, które do tej pory nie było powszechnie znane.

EN

The gradual MS 7021 (kept at Poznań University Library) is one of the earliest examples of the reception of post-Trent reform of Gregorian plainchant in the seventeenth century Poland. The volume comes from the scriptorium of Benedictine convent in the Chełmno congregation. The article’s aim is to present the liturgical alterations and changes that occurred in the Polish Republic in the early seventeenth century with the example provided by an analysis of the content of the Benedictine manuscript as well as other available sources. Additionally, the article examines the problem of the reform of the Georgian repertoire introduced by the Apostolic See and the its subsequent reception in Poland. In the liturgy of the Western World, the most significant outcome of the post- Trent reform was the introduction of standarised principal liturgical books, which in consequence led to a unification of liturgy in the whole of the Church’s life. The Polish–Lithuanian Commonwealth adopted the breviary and the Roman Missal, the liturgical book that contains the texts and rubrics for the celebration of the Mass in the Roman Rite of the Catholic Church, as well as the antiphonary and gradual. Local traditions, however, were attempted to be retained in these liturgical books, so that the proper Roman rite could not have been implemented to the full. However, the gradual, MS 7021 BU UAM, from the Toruń scriptorium of the Benedictine convent, is an example of the implementation the Trent reform in the seventeenth century Polish-Lithuanian Commonwealth that has no connections with any local or locallybased monastic tradition. The Benedictine nuns from the Chełmno congregation were undoubtedly prominent in the history of the Trent reform in the Republic of Both Nations. By dissenting from the spirit of St. Benedict’s rule professed by the Tyniec Benedictines, and by creating their own rule based on the resolutions of the Council of Trent, the convent adopted an innovative and attractive stance. The cooperation of the nuns with the Jesuits from the Society of Jesus, who were also promoters of the liturgical reform, was also instrumental. The article shows how important it is to carry on with research studies on Polish music and liturgical sources from the post-Trent period. The article is also an important contribution to the investigation and description of a source that, as yet, has not been satisfactorily addressed.

Keywords

PL

graduał; reforma trydencka; sobór trydencki; chorał gregoriański; Kościół katolicki; liturgia Kościoła katolickiego; ryt; antyfonarz; mszał; brewiarz; Piotrkowczyk; benedyktynki kongregacji chełmińskiej; rękopis; XVII wiek.

EN

gradual; Trent reform; the Council of Trent; Georgian chant; Catholic Church; liturgy of the Catholic Church; rites; antiphonary; missal; breviary; Piotrkowczyk; Benedictine nuns of the Chełmno congregation; manuscript; the seventeenth century.; gradual; Trent reform; the Council of Trent; Georgian chant; Catholic Church; liturgy of the Catholic Church; rites; antiphonary; missal; breviary; Piotrkowczyk; Benedictine nuns of the Chełmno congregation; manuscript; the seventeenth century.

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Biblioteka
• Year: 2015
• Issue: 19(28)
• Pages: 7-30

Dates

published

2015-12-15

Contributors

author

Anna Sobczak

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, studentka Katedry Muzykologii

References

• Bobrowska J., Kultura muzyczna w świetle literatury staropolskiej XVI i XVII wieku,„Muzyka” 1977, nr 2.
• Borkowska M., Życie codzienne polskich zakonów żeńskich XVII–XVIII wieku, Warszawa 1996.
• Gieburowski W., Chorał gregorjański w Polsce od XV do XVII wieku ze specjalnym uwzględnieniem tradycji i reformy oraz chorału piotrkowskiego, Poznań 1922.Hinz E., Chorał gregoriański, Pelplin 1999. Izbicki B., Trzy bitwy o chorał gregoriański, http://www.academia.edu/6219818/Trzy_bitwy_o_choral_gregorianski.
• Korytkowski J., Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821, czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskiém. Według źródeł archiwalnych, t. 3, „Kuryer Poznański” 1889.
• Laus in Ecclesia. Szkoła śpiewu gregoriańskiego, Dębogóra 2013.
• Pawlak I., Graduały piotrkowskie jako przekaz chorału gregoriańskiego w Polsce po Soborze Trydenckim, Lublin 1988.
• Przybyszewska-Jarmińska B., Barok. Część 1, 1595–1696, Warszawa 2006.
• Siekierka I.H. OFM, Notacja sangalleńska i metzeńska jako współczesne źródło interpretacji chorału gregoriańskiego, Opole 2005.
• Sczaniecki P. OSB, Msza po staremu się odprawia, Kraków 1967.
• Sczaniecki P. OSB, Służba Boża w dawnej Polsce. Studia o Mszy Św., seria 2, Poznań 1966.
• Stelmachowska B., Sztuka ludowa na Kaszubach, Poznań 1937.
• Szołdrski W., Kronika benedyktynek chełmińskich, Pelplin 1937.
• Walter-Mazur M., Figurą i fraktem. Kultura muzyczna polskich benedyktynek w XVII i XVIII wieku, Poznań 2014.
• Walter-Mazur M., Music in the Benedictine Nunneries in Chełmno and Toruń after the Post-Tridentine Reform, w: Musica Baltica. The Music Culture of Baltic Cities in Modern Times, red. J. Woźniak, Gdańsk 2010. The liber usualis, New York 1961. The New Grove Dictionary of Music and Musicians, t. 18, Oxford Univercity Press.

Identifiers

DOI

10.14746/b.2015.19.01