Odnalezione fragmenty najstarszego kodeksu rękopiśmiennego z klasztoru cystersów w Łeknie-Wągrowcu.

• Authors: Jakub Łukaszewski

Title variants

EN

Some comments on the found sections of the oldest manuscript codex from the Cistercian monastery at Łekno-Wągrowiec

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia efekty kwerendy w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, w trakcie której udało się natrafić na pięć starodruków oprawionych w pergaminowe karty pochodzące niewątpliwie z jednego rękopisu. Ponadto kwerenda w zespole Ms. Fragmenty ujawniła istnienie jeszcze dwóch kart z tego rękopisu, wyjętych już z opraw. Analizy kodykologiczna oraz paleograficzna pozostałości tego manuskryptu wykazują, że powstał on najwyżej w końcu XII wieku w skryptorium cysterskim. Treść zachowanych siedmiu fragmentów sugeruje, że są one pozostałością po dużych rozmiarów homiliarzu (część de tempore, pars aestivalis). Cztery starodruki, w których oprawach stwierdzono fragmenty rękopisu, pochodziły z dawnej biblioteki klasztoru cystersów w Wągrowcu. Można zatem z dużym prawdopodobieństwem przypuścić, że sam rękopis, którego karty wykorzystano do ich oprawy, wchodził niegdyś w skład biblioteki tego klasztoru. Tym samym pergaminowe fragmenty odnalezione w oprawach wągrowieckich starodruków są pozostałością po jak dotąd najstarszym znanym kodeksie rękopiśmiennym z dawnego opactwa w Łeknie-Wągrowcu.

EN

The article summarises the results of a query carried out in the Archdiocese Archives in Gniezno during which five old prints bound in parchment sheets that undoubtedly come from one and the same manuscripts were found. In addition, another query in the font MS “Fragmenty” surfaced the existence of yet two more pages (sheets) from the same manuscript that had been already taken out from the bindings. The codicological and paleographical analyses of the remains of the manuscript show that it must have originated in a Cistercian scriptorium at the end of the twelfth century. The content of the surviving seven sections indicates that they were part of a large-sized collection of homilies (de tempore, pars aestivalis). The four old prints with their bindings including the sheets from the manuscript were once kept at the former library of the Cistercian monastery in Wągrowiec. In conclusion then, it can be stated with a great deal of confidence that the manuscript itself, whose pages had been used for the bindings of the books, must have been included in the collection of the monastery’s library. The resulting conclusion is that the parchment fragments found in the bindings of the Wągrowiec old prints must be remnants of the oldest known manuscript codex from the old Łekno-Wągrowiec abbey.

Keywords

PL

fragmenty rękopisu; starodruki; oprawy; Łekno; Wągrowiec; cystersi; paleografia.

EN

sections of manuscript; old prints; bindings; Łekno; Wągrowiec; Cistercians; paleography.; sections of manuscript; old prints; bindings; Łekno; Wągrowiec; Cistercians; paleography.

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Biblioteka
• Year: 2015
• Issue: 19(28)
• Pages: 31-45

Dates

published

2015-12-15

Contributors

author

Jakub Łukaszewski

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Historii

References

• Bischoff B., Paläographie des römischen Altertums und des abendländischen Mittelalters, Berlin 1979.
• Byczkowska-Sztaba J., Nieznane fragmenty liturgiku muzycznego na oprawie Kroniki wągrowieckiej, „Studia i Materiały do dziejów Pałuk” 2003, t. 4, s. 153–178.
• Derolez A., The Palaeography of Gothic Manuscript Books. From the Twelfth to the Early Sixteenth Century, Cambridge 2008.
• Estreicher K., Bibliografia polska, t. 26, Kraków 1915.
• Gieysztor A., Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa 2009.
• Grajkowska L., Biblioteka klasztorna cystersów w Wągrowcu, „Studia Gnesnensia” 1981, t. 6, s. 209–220.
• Jażdżewski K.K., Biblia henrykowska IF 13 i Psałterz trzebnicki IF 440. Dzieła kaligraficzne cystersa lubiąskiego z lat 1238–1245, „Studia Źródłoznawcze” 1980, t. 25, s. 109–119.
• Jażdżewski K.K., Dzieła kaligraficzne mnicha Jakuba, kopisty skryptorium cysterskiego w Lubiążu z pierwszej ćwierci XIII wieku, „Studia Źródłoznawcze” 1976, t. 21, s. 19–44.
• Jażdżewski K.K., Litera e caudata w dokumentach. Przyczynek do dziejów ortografii i paleografii, „Studia Źródłoznawcze” 1978, t. 23, s. 40–52.
• Jażdżewski K.K., Lubiąż. Losy i kultura umysłowa śląskiego opactwa cystersów (1163–1642), Wrocław 1992.
• Ker N.R., From above top line to below top line: a Change into Scribal Practice, „Celtica” 1960, t. 5, s. 13–16.
• Kwakkel E., Biting, kissing, and the Treatment of Feet: The Transitional script of the Long Twelfth Century, w: Studies in Medieval and Renaissance Book Culture. Turning Over a New Leaf: Change and Development in the Medieval Book, red. E. K wakkel, R. McKitterick, R. Thomson, Leiden 2012.
• Lech S., Homiliarz, w: Encyklopedia katolicka, t. 6, red. J. Walkusz et al., Lublin 1993, kol. 1179–1180.
• Palmer N.F., Simul Cantemus, Simul Pausemus. Zur mittelalterlichen Zisterzienserinterpunktion, w: Lesevorgänge. Prozesse des Erkennens in mittelalterlichen Texten, Bildern und Handschriften (Medienwandel – Medienwechsel – Medienwissen 11), red. E.C. Lutz, M. Backes, S. Matter, Zürich 2010, s. 483–728.
• Parkes M.B., Pause and Effect: An Introduction to the history of Punctuation in the West, Aldershot 1992.
• Patrologiae Cursus Completus. Series Latina, red. J.P. Migne, t. 1–217, Paris 1844–1855.
• Petrucci A., Censimento dei codici dei secoli XI–XII. Instruzioni per la datazione, „Studi medievali” 1968, S. III , t. 9, s. 1115–1126.
• Pokora P., Muraszko M., Skarby drukarstwa i introligatorstwa ze zbiorów dawnej Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie. Katalog wystawy w Bibliotece Raczyńskich. Poznań, 5–30 maja 2015 r., Poznań 2015.
• Powitz G., Datieren und Lokalisieren nach der Schrift, „Bibliothek und Wiessenschaft” 1976, t. 10, s. 124–139.
• Réginald G., Homéliaires liturgiques médiévaux. Analyse de Manuscrits, Spoleto 1980.
• Semkowicz W., Paleografia łacińska, Kraków 2011.
• Wałkówski A., Skryptoria cystersów filiacji portyjskiej na Śląsku do końca XIII w.,Zielona Góra–Wrocław 1996.
• Vezin J., La ponctuation du VIIIe au XIIe siècle, w: Mise en page et mise en texte du livre manuscrit, red. H.J. Martin, J. Vezin, Paris 1990.

Identifiers

DOI

10.14746/b.2015.19.02