"Elementa Pverilis Institutionis" (Kraków 1692) – przyczynek do historii elementarzy polskich

• Authors: Margarita A. Korzo

Title variants

EN

"Elementa Pverilis Institutionis" (Cracow 1692) – A contribution to the history of Polish primers

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł zawiera opis unikatowego polsko-łacińskiego podręcznika elementarnego Elementa Pverilis Institutionis (Kraków: Albrecht Górecki, 1692) ze zbiorów Rosyjskiego Państwowego Archiwum Akt Dawnych w Moskwie. Wydanie z 1692 roku zapoczątkowało linię elementarzy, która przetrwała do XX stulecia (ok. 44 edycji). Dwujęzyczność wszystkich wydań, lakoniczność części elementarzo wej i rozbudowana część zawierająca teksty o treści religijnej stanowią cechy specyficzne danej linii. Porównanie wersji pierwotnej z późniejszymi edycjami podręcznika (Kraków 1713, 1736, 1796 i Poczajów s.a.) świadczy o wielokrotnym redagowaniu elementarza i o rozszerzeniu jego treści religijnej (nowe modlitwy i katechizm w formie pytań i odpowiedzi). Do ewentualnych wzorców, do których sięgali wydawcy jego wersji z 1692 roku, zalicza się dwujęzyczny podręcznik Elementaria institutio Latini sermonis,et pietatis Christianae (Kraków: Maciej Wirzbięta, 1575).

EN

The article contains a description of a not recorded in the bibliography Polish-Latin elementary textbook Elementa Pverilis Institutionis (Cracow: Albrecht Górecki, 1692) from Russian State Archives of Ancient Documents (Moscow, Russia). The given edition marked the beginning of a line of primers, which survived until the twentieth century (ca. 44 editions). The specific features of the given line is bilingualism of all editions, laconic grammar part and extended part containing the religious texts. A comparison of the original version with subsequent editions of the primer (Cracow 1713, 1736, 1796 and Pochaiv s.a.) indicates multiple editing of the manual and enlargement of its religious content (new prayers and a catechism in the questions and answers form). An assumption is made that bilingual primer Elementaria institutio Latini sermonis, et pietatis Christianae (Cracow: Maciej Wirzbięta, 1575) could serve as a sample for Elementa 1692.

Keywords

PL

Elementa Pverilis Institutionis (Kraków 1692); historia elementarzy polskich; teksty religijne w elementarzach; podręczniki Macieja Wirzbięty

EN

Elementa Pverilis Institutionis (Cracow 1692); history of Polish primers; religious texts in primers; Maciej Wirzbięta’ primers; Elementa Pverilis Institutionis (Cracow 1692); history of Polish primers; religious texts in primers; Maciej Wirzbięta’ primers

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Biblioteka
• Year: 2016
• Issue: 20(29)
• Pages: 71-80

Dates

published

2016-12-15

Contributors

author

Margarita A. Korzo

• RAS Institute of Philosophy

References

• Bragone M.C., Alfavitar radi učenija malych detej. Un abbecedario nella Russia del Seicento, Firenze 2008.
• Estreicher K., Bibliografia polska, t. 16, Kraków 1898.
• Gansiniec R., Gregorianki, „Pamiętnik Literacki” 1954, z. 2, s. 385–426.
• Heppe H., Geschichte des deutschen Volksschulwesens, Gotha 1858 Korzo M., O tekstach religijnych w XVI-wiecznych elementarzach polskich, „Pamiętnik Literacki” 2015, z. 1, s. 169–182.
• Košeleva O.E., Ustrašenie detej rozgami v russkih tekstah XVII veka: literaturnaâ tradiciâ ili real’nost’?, „Èlektronnyj naučno-obrazovatel’nyj žurnal Istoriâ” 2013, t. 4, nr 6 (22), http://history.jes.su/s207987840000603-2-1 [dostęp: 14.11.2016].
• Nowakowski F. et al., Elementarz, w: Encyklopedya wychowawcza, red. J.T. Lubomirski et al., t. 3, Warszawa 1885.
• Pilarczyk F., Elementarze polskie od ich XVI-wiecznych początków do II wojny światowej.
• Próba monografii księgoznawczej, Zielona Góra 2003.
• Sobolevskij A.I., Perervodnaâ literature Moskovskoj Rusi XIV–XVII vekov. Bibliografičeskie materialy, S. Petersburg 1903.
• Strauss G., Luther’s House of Learning. Indoctrination of the Young in the German Reformation, Baltimore–London 1978.

Identifiers

DOI

10.14746/b.2016.20.5