Społeczne inicjatywy na rzecz organizacji opieki socjalnej nad ludźmi starymi w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku. Zarys problematyki

• Authors: Aneta Bołdyrew

Title variants

EN

Social initiatives for the organisation of social protection of the elderly in the Kingdom of Poland in the late 19th and the early 20th centuries: an outline of issues

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Lack of a universal pension system in the Kingdom of Poland in the late 19th and the early 20th centuries was one of the factors contributing to the difficult situation of the elderly from non-elite social strata, particularly in the face of insufficient support of the families. The homeless, who often also suffered from diseases, were crippled and begged, found themselves in a particularly difficult situation, men and women alike. Organising institutional social protection and medical care for this group required instant action. The priority was to establish homes for old people and various types of residential homes. This was primarily handled by charities for which medical care and welfare of the elderly were among the most important areas of activity. Old people’s homes were also established by religious communities and individualsas well as institutions operating on a self-help basis.

Keywords

PL

social care; old people’ homes; self-help activity; Kingdom of Poland

EN

social care; old people’ homes; self-help activity; Kingdom of Poland; social care; old people’ homes; self-help activity; Kingdom of Poland

• Publisher: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
• Journal: Biuletyn Historii Wychowania
• Year: 2019
• Issue: 41
• Pages: 47-61

Dates

published

2019-12-15

Contributors

author

Aneta Bołdyrew

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu

• https://orcid.org/0000-0002-6121-0816

References

• Źródła archiwalne
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Kancelaria Generał-Gubernatora Warszawskiego, sygn. 7664.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Rada Główna Opiekuńcza, sygn. 69.
• Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim, Piotrkowskie Towarzystwo Dobroczynności dla Chrześcijan, sygn. 23.
• Opracowania
• Badziak K., Walicki J., Żydowskie organizacje społeczne w Łodzi (do 1939 r.), Łódź 2002.
• Berner W., Supady J., Działalność lekarsko-społeczna na rzecz zdrowia publicznego w Łodzi w latach 1870–1914, Łódź 2001.
• Biuro Informacyjne o nędzy wyjątkowej, „Przegląd Katolicki” 1870, nr 36.
• Certowicz M., Opis Włocławka pod względem sanitarnym i hygienicznym, „Zdrowie” 1912, nr 6.
• Czas. Kalendarz na rok 1914, Łódź 1913.
• Dla najbiedniejszych dzieci miasta Kielc w 40-letnią rocznicę działalności Kieleckiego Towarzystwa Dobroczynności, oprac. M. Zawadzki, Kielce 1913.
• Dom Miłosierdzia, „Zwiastun Ewangeliczny” 1904, nr 4.
• Dom Miłosierdzia we Włocławku, „Zwiastun Ewangeliczny” 1909, nr 2, s. 52–53.
• Dom Schronienia przy Kościele Panny Maryi w Warszawie, „Kronika Rodzinna” 1877, nr 5, s. 69–70.
• Fijałek J., Indulski J., Opieka zdrowotna w Łodzi do roku 1945. Studium organizacyjno-historyczne, Łódź 1990.
• Fryze F., Chodorowicz I., Przewodnik po Warszawie i jej okolicach, Warszawa 1873.
• Gapiński B., Ludzie starzy na wsi polskiej od schyłku XIX wieku po rok 1939, Poznań 2014.
• Goffman E., O pacjentach szpitali psychiatrycznych i mieszkańcach innych instytucji totalnych, Sopot 2011.
• Gotowicz A., Wpływ warunków pracy na stan zdrowia robotników przemysłowych w guberni piotrkowskiej w 2. połowie XIX i na początku XX w., „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2013, t. LXXIII, s. 123–152.
• Grendyszyński L., Opieka nad biednymi i domy schronienia, „Ateneum” 1897, t. III, z. 8.
• Grotowski Ż., Rozwój zakładów dobroczynnych w Warszawie, Warszawa 1910.
• Gryciuk A., Rozwój przestrzenny osady fabrycznej w Żyrardowie w latach 1829–1916, „Rocznik Mazowiecki” 1976, nr 7, s. 127–166.
• Gundlach R., Dom Miłosierdzia, „Zwiastun Ewangeliczny” 1898, nr 8.
• Hanecki M., Z dziejów warszawskiej służby zdrowia w l. 1863–1900, w: Warszawa popowstaniowa 1864–1918, red. S. Kalabiński, R. Kołodziejczyk, Warszawa 1968, s. 105–113.
• Kabacińska K., Ratajczak K., Obraz starości w piśmiennictwie polskim od czasów średniowiecza po wiek XVIII, w: Starość w perspektywie studiów pedagogicznych, red. A. Tokaj, Leszno 2008, s. 13–30.
• Kalendarz informacyjno-encyklopedyczny na rok zwyczajny 1913, Warszawa 1913.
• Kalendarz informacyjno-encyklopedyczny na rok zwyczajny 1914, Warszawa 1914.
• Kalendarz ziemi radomskiej, Radom 1912.
• Kalniuk T., Mityczni obcy: dzieci i starcy w polskiej kulturze ludowej przełomu XIX i XX wieku, Toruń 2014.
• Kępski C., Lubelskie Towarzystwo Dobroczynności (1815–1952), Lublin 2011.
• Kłaczkow J., Historia parafii ewangelicko-augsburskiej w Radomiu, Toruń 2005.
• Krzywicki L., Kasa emerytalna dla osób pracujących na polu wychowawczym, „Nowe Tory” 1914, nr 1–2, s. 70–78.
• Liberum veto, „Prawda” 1882, nr 28.
• Ludzie starzy i starość na ziemiach polskich od XVIII do XXI wieku (na tle porównawczym), t. I–II, red. A. Janiak-Jasińska, K. Sierakowska, A. Szwarc, Warszawa 2016.
• Markiewiczowa H., Działalność opiekuńczo-wychowawcza Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności 1814–1914, Warszawa 2002.
• Mazur E., Dobroczynność w Warszawie w XIX wieku, Warszawa 1999.
• Mazur E., Opieka dobroczynna nad starcami w Warszawie w drugiej połowie XIX wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2010, nr 58, z. 1.
• Mazur E., Szpitale w Królestwie Polskim w XIX wieku, Warszawa 2008.
• Mazurek M.H., Powstanie i rozwój ukrytych zgromadzeń bł. Honorata Koźmińskiego w latach 1874–1908, Sandomierz 2009.
• Moczydłowska M., Wieś Lisków na podstawie wiadomości zebranych na miejscu, Kalisz 1913.
• Niemiłosierne miłosierdzie, „Kronika Rodzinna” 1896, nr 8.
• Nawrot-Borowska M., „Życie długie i starość zdrowa”: w świetle poradników z zakresu higieny i lecznictwa z II połowy XIX i początków XX wieku, w: Historyczno-społeczne aspekty starzenia się i starości, red. M. Stawiak-Ososińska, A. Szplit, Kielce–Włocławek 2014, s. 38–64.
• Papierowski A.J, Okoliczności utworzenia w Płocku Towarzystwa Dobroczynności i jego działalność do wybuchu I wojny światowej, „Notatki Płockie” 2009, nr 1.
• Puś W., Żydzi w Łodzi w latach zaborów 1793–1914, Łódź 2003.
• Pytlas S., Łódzka burżuazja przemysłowa w latach 1864–1914, Łódź 1994.
• Roczne sprawozdanie z czynności Biura Informacyjnego o nędzy wyjątkowej od I-go stycznia 1879 r., po I-wszy stycznia 1880 r., „Przegląd Katolicki” 1880, nr 12.
• Schronienie dla nauczycielek, „Bluszcz” 1902, nr 44, s. 523–524.
• Schronisko dla nauczycieli emerytów w Łodzi, „Nowe Tory” 1909, z. 3.
• Schronisko nauczycielek w Zielonce, „Przegląd Pedagogiczny” 1902, nr 24, s. 287–288.
• Sempołowska S., Z dna nędzy, w: Publicystyka społeczna, red. Ż. Kormanowa, Warszawa 1960.
• Silva Rerum, „Kronika Rodzinna” 1891, nr 4, 8.
• Sosnowska J., Działalność socjalna i opiekuńczo-wychowawcza Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności (1885–1940), Łódź 2011.
• Sprawozdanie roczne z naszych zakładów dobroczynnych warszawskich, „Zwiastun Ewangeliczny” 1907, nr 6, s. 177–179.
• Stampfer S., Nowoczesna opieka społeczna i samotni seniorzy: dzieje żydowskich domów starców, w: Ludzie starzy i starość na ziemiach polskich od XVIII do XXI wieku (na tle porównawczym), t. I, red. A. Janiak-Jasińska, K. Sierakowska, A. Szwarc, Warszawa 2016.
• Stawiak-Ososińska M., The History of Old Age in Poland (Outline), w: Situation, Education and Activation of Elderly People in Europe, red. M. Stawiak-Ososińska, S. Chrost, Kielce 2014.
• Stella-Sawicki J., Czerstwa starość, czyli jak zachować zdrowie do późnego wieku, Warszawa 1901.
• Tilly Ch., As Sociology Meets History, New York 1981.
• Tomaszewicz A., Dobroczynność w guberni kaliskiej 1864–1914, Łódź 2010.
• Towarzystwo opieki nad nieuleczalnymi chorymi, „Zdrowie” 1898, z. 5.
• Urbanek B., Idea opieki nad chorym na ziemiach polskich w latach 1809–1914, Wrocław 2001.
• Urbanek B., Medycyna a starość i choroby ludzi w podeszłym wieku na przełomie XIX i pierwszego półwiecza XX wieku (zarys problematyki i potrzeby badawcze), w: Ludzie starzy i starość na ziemiach polskich od XVIII do XXI wieku (na tle porównawczym), t. I, red. A. Janiak-Jasińska, K. Sierakowska, A. Szwarc, Warszawa 2016, s. 83–95.
• Wejssel A., W sprawie działalności sanitarnej gmin słów kilka, „Zdrowie” 1912, nr 7.
• Wścieklica W., Państwowe kasy ubezpieczenia robotników na wypadek starości i nieudolności do pracy oraz nowe projekty przymusowego w nim udziału we Francyi, Anglii i Niemczech, „Ateneum” 1888, t. IV, z. 10, s. 139–158, z. 11, s. 300–320.
• Zakład dla kalek siostry Julii, „Kronika Rodzinna” 1895, nr 7, s. 194–196.
• Zawadzki J., Potrzeby naszych miast i miasteczek. Miasta nasze w świetle ankiety, „Zdrowie” 1912, nr 3, 6, 7.

Identifiers

DOI

10.14746/bhw.2019.41.3