Jára Cimrman, geniusz urojony? Kilka uwag o najwybitniejszym Czechu i czeskiej tożsamości narodowej

• Authors: Piotr Gierowski

Title variants

EN

Jara Cimrman, the imaginary genius? A few remarks on the most prominent Czech and Czech national identity

Abstracts

EN

The main aim of the paper is to present Jára Cimrman, a forgotten and underestimated Czech genius, the fictional literary character which has become very popular in Czech culture in the second half of XX century. The paper is an attempt to reconstruct the genesis of the character and to describe its role and function in the Czech culture. The study analyses the literary traditions connected with Cimrman (such as the writings of Karel Havlíček-Borovský or Jaroslav Hašek, especially in the context of the anecdote as a literary material), the role of the political context in Czechoslovakia in the second half of the 20th century is also emphasized. The author also describes Cimrman as an embodiment and personification one of the Czech self-stereotypes and focuses on his connection with myths and narratives from the period of Czech national revival.

PL

Celem artykułu jest prezentacja postaci Járy Cimrmana, zapomnianego i niedocenionego czeskiego geniusza, postaci literackiej bardzo popularnej w Czechach w drugiej połowy XX w. Tekst stanowi próbę rekonstrukcji genezy tej postaci oraz opisania jej miejsca i roli w czeskiej kulturze. Analizie poddane zostają między innymi czeskie tradycje literackie związane z Cimrmanem (takie jak twórczość Karela Havlíčka-Borovskiego oraz Jaroslava Haška, rozpatrywane zwłaszcza w kontekście anegdoty jako ich zasadniczego tworzywa literackiego), a także kontekst polityczny Czechosłowacji w drugiej połowie XX w. Autor opisuje wreszcie Cimrmana jako uosobienie i personifikację jednego z czeskich autostereotypów i zajmuje się jego związkami z mitami i narracjami czasów czeskiego odrodzenia narodowego.

Keywords

EN

Jára Cimrman; mystification; Czech national revival; Czech national identity

PL

Jára Cimrman; mistyfikacja; czeskie odrodzenie narodowe; czeska tożsamość narodowa

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Bohemistyka
• Year: 2018
• Issue: 4
• Pages: 361-378

Dates

published

2018

Contributors

author

Piotr Gierowski

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Bachtin M., 1975, Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu, przeł. A. i A. Goreniowie, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Balík Š., 2010, Czeska tradycja humoru i „mistyfikacji”, „Teksty Drugie”, nr 4, s. 247–266.
• Baluch J., 2018, Wstęp, [w:] J. Hašek, Przygody dobrego wojaka Szwejka czasu wojny światowej, przeł. A. Kroh, wstęp i oprac. J. Baluch, Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, s. III–CXXXIV.
• Borecký V., 2007, Legenda o Hronu, Praha: Gutenberg.
• Červenka, M. [et al.], 1990, Slovník básnických knih: díla české poezie od obrození do r. 1945., Praha: Československý spisovatel.
• Cimrman J., Smoljak L., Svěrák Z., 2010, Hry a semináře: úplné vydání, Vyd. 2., dopl., Praha: Paseka.
• Czaplińska J., 2009, Czeskie mistyfikacje (nie tylko) literackie jako czynnik kulturo- i kultotwórczy, „Pamiętnik Słowiański” LIX, z. 2, s. 3–13.
• Firlej A., 2008, I na cóż ten naród w Europie?, „Tygodnik Powszechny”, 24.02., s. 37.
• Firlej A., 2010, Nie wierzcie im! O czeskich mistyfikacjach, „Literatura Ludowa”, nr 1, s. 3–13.
• Gierowski P., 2012, Czeskie sny Vladimíra Macury, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Slavica Wratislaviensia”, tom 155, s. 355–362.
• Hoffmann B., 2001, Dva géniové českého literárního humoru 20. století: Josef Švejk a Jára da Cimrman, „Stylistyka” X, s. 9–19.
• Kardyni-Pelikánová K., 2008, Divadlo Járy Cimrmana – prześmiewna iluzja czeskiego arcygeniusza. O czeskich mistyfikacjach literackich (3), „Twórczość”, nr 8, s. 130–135.
• Kardyni-Pelikánová K., 2009, Mistyfikacje literackie jako czeski sposób przekraczania granicy opresyjnej rzeczywistości, [w:] Podzwonne dla granic. Polsko-czeskie linie podziałów i miejsca kontaktów w języku, literaturze i kulturze, red. J. Lipowski, D. Żygadło-Czopnik, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 81–89.
• Kebr J., 1994, Cimrmani v roce 93, „Světa a divadlo” V, č. 2., s. 80–96.
• Kroutvor J., 1998, Europa Środkowa: anegdota i historia, przeł. J. Stachowski, Izabelin: Świat Literacki.
• Kundera M., 1984, Zachód porwany albo tragedia Europy środkowej, tłum. M. L., [w:] M. Kundera, A. Zagajewski, L. Szaruga, Zachód porwany. Eseje i polemiki, Wrocław Wydawnictwo Oświatowe BiS, s. 3–20.
• Kundera M., 1983, Zakład czeski, tłum. A. Kołakowska, „Zeszyty Literackie” nr 1, s. 26–31.
• Lehár J. [et al.], 2000, Česká literatura od počátků k dnešku, Praha: Nakladatelství Lidové noviny.
• Macura V., 1993, Masarykovy boty a jiné semi(o)fejetony, Praha: Pražská imaginace.
• Macura V., 1998a, Czeski świat w 19 wieku oczyma polskiej szlachcianki, [w:] Czechy i Polska. Na szlakach ich kulturalnego rozwoju, red. J. Grell, Kraków: Wydawnictwo Antykwa, s. 135–145.
• Macura V., 1998b, Český sen, Praha: Lidové nowiny.
• Mieletinski E., 1981, Poetyka mitu, przeł. J. Dancygier, przedmową opatrzyła M.R. Mayenowa, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Nezval V., 1974, K výstavě Aloise Beera, [w:] idem, Dílo, sv. 25: Manifesty, eseje a kritické projevy z let 1931–1941, ed. M. Blahynka, Praha: Československý spisovatel, s. 323–331.
• Orliński W., 2017, Lem. Życie nie z tej ziemi, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• Pająk A., 2006, Jaroslav Durych a spór o sens czeskich dziejów, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Stich A., 1990, Básník Havlíček, [w:] Karel Havlíček Borovský: Stokrát plivni do moře, red. J. Korejčík, A. Stich, Praha: Československý spisovatel.
• Svoboda Plumlovský V., 1996, Co složím, to mám, k vydání připravil Vladimír Borecký, Praha: Torst.
• Tarajło-Lipowska, Z., 2014, Tryumf Bohumila Hrabala: w setną rocznicę urodzin, „Odra”, nr 3, s. 44–47.
• Alois Beer: kresby, 1937, Praha: Umělecká beseda.

Identifiers

DOI

10.14746/bo.2018.4.3

Biblioteka Nauki

1038136