Le rôle des corvées dans le système des redevances acquittées par les habitants des villages de ius Valachicum en Petite-Pologne et en Ruthénie de la Couronne aux XVe et XVIe siècles

• Authors: Grzegorz Jawor

Title variants

EN

The Role of Serfdoms in the Obligation System of the Inhabitants of Villages on the Wallachian Law in Lesser Poland (Małopolska) and Crown Ruthenia (15th-16th century).

PL

Le rôle des corvées dans le système des redevances acquittées par les habitants des villages de ius Valachicum en Petite-Pologne et en Ruthénie de la Couronne aux XVe et XVIe siècles

• Languages of publication: FR

Abstracts

FR

The Role of Serfdoms in the Obligation System of the Inhabitants of Villages on the Wallachian Law in Lesser Poland (Małopolska) and Crown Ruthenia (15th-16th century). The aim of the article is an attempt to define a role of serfdoms in the system of obligations provided by the population living in the settlements established on the Wallachian law. On the basis of a critical analysis of a relatively numerous sources preserved from the region in question (in particular, the documents associated with the rights given to individual villages, inventories, and royal domain), an attempt was made to verify the common belief in the scholarship on this topic about the lack of, or at least the minimum, share of the serfdoms for the owners in the obligation system of the inhabitants. As a result, a specific feature of the Wallachian law was indicated, which was the obligation – elsewhere unknown or occurring only in minute traces – of performing small errands a few times in a year for the benefit of the dukes (kniaź). It was recorded throughout the entire studied period and in all of the areas partaking in the Wallachian colonisation. In contrast, there are many more doubts regarding the conviction about a complete lack of serfdoms for the owners of villages. The presented source material indicates that there were indeed settlements to which this duty did not apply (and perhaps this situation was even dominating), but in other places the older and usually less strenuous forms of labours were present (annual works, duties “under the order”, ect.), while the attempts to impose weekly serfdoms date back to the 1530s and 1540s. Its widespread implementation in the areas outside of mountains is strictly linked to the development of a grange, set up for the production of grain. For the Wallachian settlements this meant a limitation, and then a thorough disposal of their privileged legal status. It is not a matter of coincidence that this colonising tendency was clearly restrained at the turn of the 16th and 17th century. This fate was avoided only be the villages situated in a typically mountainous area where the natural conditions prevented the production of crops on a large scale. Populations living therein – that were ruled by the Wallachian law – lasted longer and the processes of assimilation and integration with the local surroundings took place more slowly.

PL

Rola pańszczyzn w systemie powinności mieszkańców wsi na prawie wołoskim w Małopolsce i Rusi Koronnej (XV-XVI stulecia) Celem artykułu była próba określenia roli pańszczyzn w systemie powinności świadczonych przez ludność zamieszkującą w osadach rządzących sie prawem wołoskim. W oparciu o krytyczną analizę dość licznie zachowanych materiałów źródłowych z badanego obszaru (zwłaszcza dokumentów związanych z lokacjami poszczególnych wsi, inwentarzy i lustracji królewszczyzn) podjęto próbę weryfikacji powszechnego w literaturze przedmiotu przekonania o braku lub co najwyżej minimalnym udziale pańszczyzn na rzecz właścicieli w systemie powinności mieszkańców. W efekcie wskazano na specyficzną cechę prawa wołoskiego, jaką był nieznany gdzie indziej lub występujący zaledwie w śladowej postaci, obowiązek wykonywania niewielkich, liczących kilka dni w roku robocizn, świadczonych na rzecz kniaziów. Odnotowano go w całym badanym okresie i na wszystkich obszarach objętych kolonizacją wołoską. Znacznie więcej wątpliwości budzi natomiast przekonanie o zupełnym braku pańszczyzn na rzecz właścicieli wsi. Zaprezentowany materiał źródłowy wskazuje, że rzeczywiście istniały osady których ten obowiązek nie dotyczył (i być może nawet ta sytuacja dominowała), jednak w innych występowały starsze, zwykle mniej uciążliwe formy prac (robocizny w wymiarze rocznym, „na rozkaz” itd.), natomiast próby narzucenia pańszczyzny tygodniowej sięgają lat 30.-40. XVI w. Jej powszechne wprowadzenie na obszarach pozagórskich ściśle łączy sie z rozwojem folwarku nastawionego na produkcję zboża. Dla osad wołoskich oznaczało to ograniczenie, a następnie całkowitą likwidację ich uprzywilejowanego statusu prawnego. Nie jest kwestia przypadku, że ten nurt kolonizacyjny ulega wyraźnemu zahamowaniu na przełomie XVI i XVII wieku. Losu tego uniknęły jedynie miejscowości, położone w typowej strefie górskiej, gdzie warunki naturalne uniemożliwiały na szerszą skalę uprawę zbóż. Tam egzystujące społeczności rządzące się prawem wołoskim trwały dłużej a procesy asymilacji i integracji z miejscowym otoczeniem zachodziły wolniej.   

EN

The Role of Serfdoms in the Obligation System of the Inhabitants of Villages on the Wallachian Law in Lesser Poland (Małopolska) and Crown Ruthenia (15th-16th century). The aim of the article is an attempt to define a role of serfdoms in the system of obligations provided by the population living in the settlements established on the Wallachian law. On the basis of a critical analysis of a relatively numerous sources preserved from the region in question (in particular, the documents associated with the rights given to individual villages, inventories, and royal domain), an attempt was made to verify the common belief in the scholarship on this topic about the lack of, or at least the minimum, share of the serfdoms for the owners in the obligation system of the inhabitants. As a result, a specific feature of the Wallachian law was indicated, which was the obligation – elsewhere unknown or occurring only in minute traces – of performing small errands a few times in a year for the benefit of the dukes (kniaź). It was recorded throughout the entire studied period and in all of the areas partaking in the Wallachian colonisation. In contrast, there are many more doubts regarding the conviction about a complete lack of serfdoms for the owners of villages. The presented source material indicates that there were indeed settlements to which this duty did not apply (and perhaps this situation was even dominating), but in other places the older and usually less strenuous forms of labours were present (annual works, duties “under the order”, ect.), while the attempts to impose weekly serfdoms date back to the 1530s and 1540s. Its widespread implementation in the areas outside of mountains is strictly linked to the development of a grange, set up for the production of grain. For the Wallachian settlements this meant a limitation, and then a thorough disposal of their privileged legal status. It is not a matter of coincidence that this colonising tendency was clearly restrained at the turn of the 16th and 17th century. This fate was avoided only be the villages situated in a typically mountainous area where the natural conditions prevented the production of crops on a large scale. Populations living therein – that were ruled by the Wallachian law – lasted longer and the processes of assimilation and integration with the local surroundings took place more slowly. .

Keywords

EN

Carpathians; ius Valachicum; serfdoms; labours; serfdom-based grange; Carpathians; ius Valachicum; serfdoms; labours; serfdom-based grange

PL

Karpaty; ius Valachicum; pańszczyzna; folwark pańszczyźniany

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Balcanica Posnaniensia Acta et studia
• Year: 2019
• Volume: 26
• Pages: 249-267

Dates

published

2020-01-26

Contributors

author

Grzegorz Jawor

• Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej, Instytut Historii, Plac Marii Curie-Skłodowskiej 4A, 20-031 Lublin, Polska

• https://orcid.org/0000-0002-3962-5388

References

• Bębynek Władysław, Starostwo muszyńskie. Własność biskupów krakowskich, „Przewodnik Naukowy i Literacki. Dodatek do "Gazety Lwowskiej" 42: 1914, s. 523-615.
• Dąbkowski Przemysław, Wołosi i wołoskie prawo w dawnej Polsce, w: Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, t. 1, Kraków 1938, s. 105-118.
• Długopolski Edmund, Przywileje sołtysów podhalańskich, „Rocznik Podhalański” 1:1914-1921.
• Fastnacht Adam, Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340-1650, Wrocław 1962.
• Guzowski Piotr, Chłopi i pieniądze na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, Kraków 2008.
• Halaga Ondrej R., Slovanské osídlenie Potisia a východoslovenskí gréckokatolíci, Košice 1947.
• Inkin Vasil, Dvorišče i lan v korolevskih imieniiah Galičiny v XVI-XVIII vv., "Materialy po istorii selskogo hoziaistva i krestianstva SSSR", 8: 1974, s. 27-41 (Інкін Васил Ф., Дворище и лан в королевских имениях Галичины в XVI-XVIII вв., „Материалы по истории селського хозяйства и крестьянства СССР” 8: 1974, 8, c. 27-41).
• Inkin Vasil F., Silske suspilstvo Galickogo Prikarpattia u XVI-XVIII stolittiah: istorični narisi, Lviv 2004 (Інкін Васил Ф., Сільське суспільство Галицького Прикарпаття у XVI – XVIII століттях: історичні нариси, Львів 2004.
• Janeczek Andrzej, Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII wieku, Wrocław 1991.
• Jawor Grzegorz, Gospodarka i osadnictwo w strefie bieszczadzkich połonin w XV i XVI wieku,w: Region i regionalizm w archeologii i historii, red. Jadwiga Hoff i Sławomir Kadrow, Rzeszów 2013, s. 143-154.
• Jawor Grzegorz, Ius Valachicum jako narzędzie kolonizacji obszarów peryferyjnych (na przykładzie pogranicza polsko-ruskiego w XIV-XVI wieku), w: Pogranicza w polskich badaniach mediewistycznych, red. Andrzej Janeczek, Michał Parczewski, Michał Dzik, Rzeszów 2019, s. 173-188.
• Jawor Grzegorz, Ludność chłopska i społeczności wiejskie w województwie lubelskim w późnym średniowieczu. Schyłek XIV-początek XVI wieku, Lublin 1991.
• Jawor Grzegorz, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2000.
• Jawor Grzegorz, Osadnictwo historyczne od XIV do początków XVII w. w: Bojkowszczyzna Zachodnia - wczoraj, dziś i jutro. Tom 1, red. Jacek Wolski, Warszawa 2016, s. 361-394.
• Jawor Grzegorz, Voloskie osadnictvo na terenah Roztoččia u piznomu seredn'ovičči, "Visnik L'vivskogo Universitetu", Seriia istorična 35/36: 2000, s. 58-75 (Вoлocькe ocaдництвo нa тepeнaх Poзтoччя y пiзньomy cepeдньoвiччi, „Bicник Львiвcькoгo Yнiвepcитeтy”. Cepiя icmopичнa 35/36: 2000, c. 58-75).
• Kadlec Karel, Valaši a valašské právo v zemích slovanských a uherských. S uvodem podavajicim prehled theorii o vzniku rumunského národa, Praha 1916.
• Kołacz-Chmiel Małgorzata, Społeczności chłopskie ziemi chełmskiej w późnym średniowieczu, Lublin 2009.
• Kuraś Stanisław, Osadnictwo i zagadnienia wiejskie w Gorlickiem do połowy XVI w., w: Nad rzeką Ropą, t. 3. Szkice historyczne, wyd. Zofia Żarnecka, Kraków 1968, s. 61-92.
• J. T. L (Lubomirski), Północno-wschodnie wołoskie osady, „Biblioteka Warszawska” 4: 1855, s. 1-56.
• Łysiak Ludwik, Własność sołtysia (wójtowska) w Małopolsce do końca XVI wieku, Kraków 1964.
• Małowist Marian, Wschód a Zachód Europy w XIII-XVI wieku. (Konfrontacja struktur społeczno-gospodarczych), Warszawa 1973.
• Mikulski Krzysztof, Wroniszewski Jan, Folwark i zmiany koniunktury gospodarczej w Polsce w XIV-XVII wieku, „Klio” 4: 2003, s. 25-40.
• Muszyńska Jadwiga, Gospodarstwo folwarczne w starostwie sandomierskim, 1510-1663, Kielce 1984.
• Nowak Andrzej, Przeobrażenia struktury społecznej ludności wiejskiej w Polsce w okresie panowania systemu folwarczno-pańszczyźnianego (w XV-XVII wieku. Próba ujęcia modelowego, w: Badania nad historią gospodarczo-społeczną w Polsce. (Problemy i metody), Warszawa-Poznań 1978.
• Pelc Julian, Ceny w Krakowie w latach 1369-1600, Lwów 1935.
• Rusiński Władysław, Drogi rozwojowe folwarku pańszczyźnianego, „Przegląd Historyczny”, 47: 1956, nr 4, s. 617-655.
• Stadnicki Aleksander, O wsiach tak zwanych wołoskich na północnym stoku Karpat, Lwów 1848.
• Wajs Hubert, Powinności feudalne na Mazowszu od XIV do początku XVI wieku. (W dobrach monarszych i kościelnych), Wrocław 1986.
• Wroniszewski Jan, Szlachta ziemi sandomierskiej w średniowieczu. Zagadnienia społeczne i gospodarcze, Poznań-Wrocław 2001.
• Wyczański Andrzej, Studia nad folwarkiem szlacheckim w Polsce 1500-1580, Warszawa 1960.
• Wyczański Andrzej, Wieś polskiego Odrodzenia, Warszawa 1969.
• Żytkowicz Leonid, Próby regulacji pańszczyzny w Polsce w latach 1477-1520, “Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, 45: 1984, s. 1-20.
• Żytkowicz Leonid, Przesłanki i rozwój przytwierdzenia do gleby ludności wiejskiej w Polsce-połowa XIV-początek XVI w., „Przegląd Historyczny” 75: 1984, nr 1, s. 3-22.
• Żytkowicz Leonid, Studia nad gospodarstwem wiejskim w dobrach kościelnych w XVI wieku, Warszawa 1962.

Identifiers

DOI

10.14746/bp.2019.26.14