Chorwacja i Węgry w Kronice Węgiersko-Polskiej

• Authors: Ryszard Grzesik

Title variants

EN

Croatia and Hungary in the Hungarian-Polish Chronicle

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W Kronice węgiersko-polskiej, napisanej na przełomie lat 20. i 30. XIII w., można znaleźć informacje o Chorwacji. Odnotowano misję św. Pawła w Splicie, gdzie miał być biskupem przed swoją podróżą do Rzymu, gdzie znalazł śmierć męczeńską oraz zamieszczono opowiadanie o władcy chorwackim zabitym przez swoich poddanych. Pierwsze z powyższych opowiadań wykorzystuje motyw chyba popularny w średniowiecznej Dalmacji, że św. Paweł był rzeczywistym apostołem w tej krainie. Już Konstantyn Porfirogeneta wspomniał o obecności Apostoła w kontekście wysp adriatyckich, zaś Tomasz ze Splitu jawnie polemizował z tym przekonaniem. Drugie opowiadanie może odzwierciedlać tradycję o śmierci wielkomorawskiego władcy, która została zmitologizowana i pozbawiona kontekstu czasoprzestrzennego. Co ciekawe, węgierska droga do nowej ojczyzny została przedstawiona inaczej, niż w innych źródłach i w rzeczywistości. Węgrzy mieli przybyć nie z północnego wschodu, z ziem ruskich, lecz z południa, ze Sławonii. Północna część Sławonii miała zostać przemianowana na Węgry, co zdaje się odzwierciedlać przekonanie o geograficznej i gospodarczej jedności średniowiecznej monarchii węgierskiej. 

EN

In the Hungarian-Polish Chronicle, written at the turn of the 1230s, one can find a piece of information on Croatia. It is a note on St Paul’s mission in Split, where he allegedly was a Bishop before his travel to Rome, where he found his martyrdom and a story of a Croatian ruler, who was killed by his subjects. The first story used a motif, which was probably popular in medieval Dalmatia, that St Paul was a real apostle of that region. It was Constantin Porphyrogenitus who noted his presence in the context of Adriatic islands and Thomas, archdeacon of Split (Spalato) who argued against this idea. The another story could reflect a tradition of a death of a Great-Moravian ruler, which was mythologized and deprived of a spatial and temporal context. It is interesting that the Hungarians’ raid to their new homeland was presented else as in another sources and in the reality: not from the north-east (Ruthenian territories), but from south (Slavonia). The northern part of Slavonia was nominated Hungary according to the Chronicle, which reflected the geographical and economical unity of Hungarian medieval Kingdom.

Keywords

PL

Chorwacja; Dalmacja; Węgry; Attyla; Sławonia; stosunki węgiersko-słowiańskie.

EN

Croatia; Dalmatia; Hungary; Attila; Slavonia; Hungarian-Slavic relationship; Croatia; Dalmatia; Hungary; Attila; Slavonia; Hungarian-Slavic relationship

• Publisher: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Journal: Balcanica Posnaniensia Acta et studia
• Year: 2019
• Volume: 26
• Pages: 73-81

Dates

published

2020-01-24

Contributors

author

Ryszard Grzesik

• Institute of Slavic Studies of Polish Academy of Sciences, Department of History, Błękitna st. 1/7, 60-656 Poznań, Poland

• https://orcid.org/0000-0001-7887-6895

References

• Źródła:
• Anonimowego notariusza króla Béli Gesta Hungarorum, tłumaczenie A. Kulbicka, K. Pawłowski, G. Wodzinowska-Taklińska, wstęp i przypisy R. Grzesik, Kraków 2006.
• Chronica Hungaro-Polonica, pars 1. (Textus cum varietate lectionum), ed. B. Karácsonyi, Szeged 1969 (Acta Historica Universitatis Szegedensis de Attila József nominatae, t. 26).
• Historia Królestwa Słowian czyli Latopis Popa Duklanina, wyd. J. Leśny, Warszawa 1988.
• Homza M., Uhorsko-poľská kronika. Nedocenený prameň k dejinám strednej Európy, Bratislava 2009.
• Ljetopis Popa Dukljanina, [wyd. V. Mošin], Zagreb 1950.
• Pismo Święte Stary i Nowy Testament w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. zespół pod red. ks. M. Petera i ks. M. Wolniewicza, Poznań 2006.
• Relatio fratris Ricardi („De facto Ungarie Magne a fratre Ricardo invento tempore domini Gregorii pape noni”), ed. I. Deér, w: Scriptores rerum Hungaricarum, ed. E. Szentpétery, t. 2, Budapestini 1938, s. 529-542.
• Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian, seria grecka, z. 3: Pisarze z VII-X wieku, wyd. A. Brzóstkowska, W. Swoboda, Warszawa 1995.
• Thomae archidiaconi Spalatensis Historia Salonitanorum atque Spalatinorum pontificum. Archdeacon Thomas of Split, History of the Bishops of Salona and Split, ed. by O. Perić, D. Karbić, M. Matijević Sokol and J. Ross Sweeney, Budapest – New York 2006.
• Żywot św. Stefana króla Węgier czyli Kronika węgiersko-polska, tłum. R. Grzesik, Warszawa 2003.
• Publikacje:
• Bagi D., Sclavonia in der Ungarisch-Polnischen Chronik und die angeblichen slawischen Wurzeln des Arpadenreiches, „Chronica“ (wyd. Szeged), t. 12, 2016, s. 57-68.
• Bali T., Slavonski Meandar. Prostor i pojam Slavonije u XIII. stoljeću, Zagreb 2014.
• Grzesik R., Blasi and Pastores Romanorum in the Gesta Hungarorum by an Anonymous Notary, “Res Historica”, t. 41, 2016, s. 25-34.
• Grzesik R., Great Moravia as the Basis of the Central European Medieval Historical Tradition, w: Slovensko a Chorvátsko. Historické paralely a vzťahy (do roku 1780). Slovaćka i Hrvatska. Povijesne paralele i veze (do godine 1780.), wyd. M. Homza, J. Lukačka, N. Budak, Bratislava 2013, s. 66-71.
• Grzesik R., Hungaria – Slavia – Europa Centralis. Studia z dziejów kultury środkowoeuropejskiej we wczesnym średniowieczu, Warszawa 2014.
• Grzesik R., Kronika węgiersko-polska. Z dziejów polsko-węgierskich kontaktów kulturalnych w średniowieczu, Poznań 1999.
• Grzesik R., rec. z: Martin Homza, Pokus o interpretáciu úlohy kňažnej Adelajdy v Uhorsko-poľskej kronike, „Historický časopis”, R. 47, 1999, z. 3, s. 357-382; „Studia Źródłoznawcze”, t. 38, 2000, s. 125-127.
• Grzesik R., Sources of a Story About the Murdered Croatian King in the Hungarian-Polish Chronicle, “Povijesni Prilozi”, R. 22, 2003, t. 24, s. 97-104.
• Homza M., Pokus o interpretáciu úlohy kňažnej Adelajdy v Uhorsko-poľskej kronike, “Historický časopis”, t. 47, 1999, z. 3, s. 357-382.
• Homza M., Uhorsko-poľská kronika. Nedocenený prameň k dejinám strednej Európy, Bratislava 2009.
• Hóman B., A Szent László-kori Gesta Ungarorum és a XII.-XIII. századi leszármazói, Budapest 1925.
• Klaić N, Povijest Hrvata u ranom srednjem vijeku, Zagreb 1971.
• Kristó Gy., Rómaiak és vlachok Nyesztornál és Anonymusnál, w: tegoż., Tanulmányok az Árpád-korról, Budapest 1983, s. 132-190.
• Kürbisówna B., Studia nad Kroniką wielkopolską, Poznań 1952.
• Kurelac M., Toma arhiđakon (Thomas archidiaconus Spalatensis, Toma Splićanin), w: Enciklopedija Jugoslavije, t. 8, Zagreb 1971, s. 348-349.
• Nemet D., Smrt hrvatskog kralja Zvonimira – problem, izvori i tumačenja, „Radovi Zavoda za hrvatsku povijest u Zagrebu”, vol. 38, 2006, p. 73-91 (w Internecie: http://www.ffzg.unizg.hr/pov/pov2/files/3zavod/radovi38/nemet38.pdf [dostęp 22 marca 2019 r.]).
• Panic I., Ostatnie lata Wielkich Moraw, Katowice 2000.
• Veszprémy L., Thomas of Split, w: Encyclopedia of the Medieval Chronicle, wyd. G. Dunphy, Leiden – Boston 2010, t. 2, s. 1427-1428.

Identifiers

DOI

10.14746/bp.2019.26.4